لی تنگ-هویی؛ پدر دموکراسی تایوان

عصر ایران؛ احمد فرتاش - لی تنگ-هویی در ۱۵ ژانویه ۱۹۲۳ در روستایی نزدیک به شهر تائویوان در تایوان به دنیا آمد، زمانی که این جزیره تحت حاکمیت ژاپن بود. او فرزند یک خانواده متوسط بود که در شرایط سخت اقتصادی دوران استعمار ژاپن بزرگ شد. تحصیلات ابتدایی را در تایوان گذراند و سپس برای ادامه تحصیل به ژاپن رفت؛ جایی که رشته کشاورزی را در دانشگاه توکیو خواند. تحصیل در ژاپن نه تنها دانش علمی او را افزایش داد، بلکه در شکل‌گیری دیدگاه‌های فرهنگی و سیاسی‌اش نیز نقش مهمی داشت.

پس از پایان جنگ جهانی دوم و بازگشت تایوان به حاکمیت جمهوری چین، لی به خدمت دولتی پیوست و در بخش کشاورزی و توسعه روستایی مشغول به کار شد. اما سرنوشت سیاسی او به طور جدی زمانی رقم خورد که در دهه ۱۹۵۰ به حزب کومین‌تانگ (حزب ملی‌گرای چین) ملحق شد. در آن زمان تایوان در دوره حکومت نظامی سختگیرانه‌ای به سر می‌برد که هدف اصلی‌اش مهار کمونیسم و تثبیت دولت ملی‌گرایان بود.

لی تنگ-هویی که خود یکی از معدود سیاستمداران تایوانی با ریشه محلی در رهبری کومین‌تانگ بود، به تدریج جایگاه خود را در دستگاه حکومتی تثبیت کرد. برخلاف بسیاری از رهبران اصلی حزب که اصالتاً اهل چین بودند و به تایوانی‌ها به چشم اقلیت نگاه می‌کردند، لی تلاش کرد پلی میان جامعه محلی تایوان و رهبری حزب بسازد. این مسئله در نهایت به یکی از کلیدی‌ترین عوامل شکل‌گیری هویت تایوانی در سیاست معاصر تبدیل شد.

در دهه ۱۹۷۰، زمانی که روابط دیپلماتیک آمریکا با چین کمونیست بهبود یافت و تایوان به طور رسمی از بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی کنار گذاشته شد، لی نقش مهمی در تثبیت وضعیت داخلی و توسعه اقتصادی کشور ایفا کرد. اما نقطه عطف سیاسی او در سال ۱۹۸۸ رقم خورد؛ زمانی که به دنبال مرگ رئیس‌جمهور چن شوی-بینگ، به عنوان رئیس‌جمهور منصوب شد.

لی تنگ-هویی در شرایطی رئیس‌جمهور شد که تایوان هنوز تک‌حزبی بود و فضای سیاسی سرکوبگرانه‌ای داشت؛ اما او به سرعت نشان داد که به اصلاحات اعتقاد دارد. نخستین اقدامش پایان دادن به حکومت نظامی‌ای بود که از سال ۱۹۴۹ برقرار بود؛ حکومتی که آزادی‌های سیاسی را محدود کرده و هرگونه مخالفت را سرکوب می‌کرد. لغو حکومت نظامی در سال ۱۹۸۷، دریچه‌ای به گشایش سیاسی باز کرد و آغازگر دوره‌ای تازه برای تایوان بود.

لی تنگ-هویی با سیاست‌هایش به سوی دموکراتیزاسیون گام برداشت. برگزاری انتخابات آزادتر، اجازه تأسیس احزاب مخالف، و اصلاح قوانین انتخاباتی از جمله این اقدامات بود. مهم‌ترین دستاورد او برگزاری نخستین انتخابات ریاست‌ جمهوری مستقیم در سال ۱۹۹۶ بود، اتفاقی که تایوان را در زمره کشورهای پیشرو در آسیا در زمینه دموکراسی قرار داد.

همزمان با اصلاحات سیاسی، لی به تقویت هویت تایوانی اهمیت داد. او تلاش کرد به جامعه‌ای که سال‌ها زیر سلطه قومی و فرهنگی چینی بود، حس ملیت و خودآگاهی مستقل بدهد. این امر باعث شد تا در دهه ۱۹۹۰ جنبش‌های فرهنگی و سیاسی تایوانی تقویت شوند و پرسش از ماهیت و جایگاه تایوان در جهان برجسته گردد.

اما این مسیر به سادگی طی نشد. روابط با جمهوری خلق چین در دوره ریاست‌جمهوری لی با تنش‌هایی همراه بود. چین همواره تایوان را بخشی از خاک خود می‌دانست و هشدار می‌داد که تلاش برای اعلام رسمی استقلال می‌تواند به درگیری نظامی منجر شود. لی تلاش کرد سیاستی متوازن پیش بگیرد؛ نه اعلام استقلال رسمی و نه تسلیم در برابر پکن. او بارها تأکید کرد که تایوان باید به صورت واقع‌بینانه و با حفظ صلح به مسیر خود ادامه دهد.

با جیمی کارتر 

در عرصه بین‌المللی، لی تنگ-هویی نقش مهمی در حفظ و گسترش روابط غیررسمی با ایالات متحده و دیگر کشورهای غربی داشت. علی‌رغم قطع رسمی روابط دیپلماتیک آمریکا با تایوان در سال ۱۹۷۹، تحت سیاست «چین واحد»، ایالات متحده همچنان به عنوان اصلی‌ترین حامی نظامی و اقتصادی تایوان باقی ماند. لی به درستی این حمایت را برای امنیت و توسعه تایوان حیاتی می‌دانست و در تلاش بود تا رابطه با آمریکا را مستحکم‌تر کند.

در سال‌های بعد از پایان ریاست‌جمهوری، لی تنگ-هویی به چهره‌ای تأثیرگذار در سیاست تایوان تبدیل شد، اگرچه گاه با انتقادات حزب کومین‌تانگ و جناح‌های محافظه‌کار مواجه شد که او را به تمایل به استقلال و ایجاد شکاف با چین متهم می‌کردند. اما هواداران او، او را پدر دموکراسی تایوان می‌دانند؛ شخصی که توانست این جزیره کوچک را از نظامی بسته و تک‌حزبی به جامعه‌ای باز، پویا و دموکراتیک تبدیل کند.

در آغاز دوران زمامداری لی تنگ هویی، کمتر کسی امیدوار بود که او بتواند کار مهمی در زمینۀ دموکراتیزاسیون انجام دهد. ولی او در سال 1990 به مردم تایوان قول داد که ظرف سه سال با تکمیل اصلاحات قانونی و گسترش انتخابات، دموکراسی را در تایوان متحقق سازد. در حالی که اکثر مردم تایوان و ناظران خارجی باور نمی‌کردند لی به قولش عمل کند، او تا سال  ۱۹۹۳ قانون اساسی تایوان را اصلاح و ساختاری دموکراتیک را در تایوان ایجاد کرد.  

او در مجموع دوازده سال رئیس جمهور تایوان بود اما در فاصلۀ سال‌های ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۶ مستقیما با رای مردم تایوان انتخاب نشده بود. پس از اینکه اولین انتخابات دموکراتیک در تایوان در سال 1996 برگزار شد و لی تنگ هویی با رای مردم به عنوان رئیس جمهور ابقا شد، فقط چهار سال حکومت کرد و در سال 2000 میلادی در سن 77 سالگی از قدرت کناره گرفت. 

لی تنگ-هویی در سال ۲۰۲۰ در سن ۹۷ سالگی درگذشت و امروز میراث او در نهادهای دموکراتیک، قانون اساسی، و هویت سیاسی تایوان به وضوح دیده می‌شود. مسیر دموکراسی تایوان، بی‌تردید، مدیون رهبری و اراده او بود؛ رهبری که با تدبیر و شجاعت توانست تغییرات عمیق و ماندگاری در ساختار سیاسی و اجتماعی کشورش ایجاد کند و با عملکرد دموکراتیکش، خاطرۀ تاریخی خوشایندی از خودش به جا گذاشت. هم از این رو مردم تایوان برایش احترام قائل‌اند و از نقش سیاسی مؤثر او، با احترام و به نیکی یاد می‌کنند. 
    

بیشتر بخوانید:

کوروش کبیر؛ پادشاهی که مرزها را به هم پیوند زد

ولتر؛ مهم‌ترین شمایل روشنفکری در تمدن غرب/ یک قرن به نام یک متفکر

تایوان چگونه به توسعه رسید؟

تماشاخانه

شرک واقعی کیست؟ داستان فرشته فرانسوی که دنیا او را هیولا می‌دید (فیلم)

دارویی که این روزها پولدار‌های چاق به دنبالش هستند / درباره آمپول لاغری که فقط دست ۱۰ درصد مردم جهان به آن می‌رسد (فیلم)

فیلم های دیگر