چرا افغانستان، با آن همه مشکل «تورم منفی» دارد؟

آنچه در افغانستان بعد از سال ۲۰۲۱ رخ داده، یک نمونه تاریخی نادر است؛ در حالی که انتظار می‌رفت پس از خروج آمریکا و به قدرت رسیدن طالبان، با قطع دسترسی به ذخایر ارزی و تحریم‌های بین‌المللی، اقتصاد به سمت یک ابرتورم (مانند زیمبابوه یا ونزوئلا) حرکت کند، داده‌های بانک جهانی نشان می‌دهند که نرخ تورم در سال 2023 به منفی ۹.۱ درصد رسیده و این روند نزولی در سال ۲۰۲۴ نیز تداوم یافته است. پدیده‌ای که البته نه نشانه‌ای از سلامت اقتصادی، بلکه علامت‌دهنده‌ یک «تعادل در سطح پایین» و انجماد فعالیت‌های اقتصادی است.

اقتصاد وابسته به واردات و پیوند نزدیک تورم با افغانی

به گزارش اقتصادنیوز، افغانستان کشوری است که کسری تجاری ساختاری عظیمی دارد و بخش عمده سبد مصرفی خانوار، از مواد غذایی اساسی گرفته تا سوخت و منسوجات، از طریق واردات تأمین می‌شود؛ بنابراین، همبستگی میان ارزش پول ملی (افغانی) و نرخ تورم داخلی نزدیک به یک است.

عملکرد خلاف انتظار افغانی پس از تغییرات سیاسی

برخلاف پیش‌بینی‌های مدل‌های استاندارد که سقوط آزاد ارز را پس از تغییر رژیم سیاسی محتمل می‌دانستند، ارزش «افغانی» در طول سال ۲۰۲۳ نه تنها حفظ شد، بلکه در برابر دلار آمریکا حدود ۲۷ درصد تقویت گردید و به یکی از بهترین عملکردها در میان ارزهای جهانی بدل شد.

تقویت پول ملی؛ موتور اصلی تورم منفی

این تقویت ارزش پول ملی، موتور اصلی تورم منفی بوده است، زیرا با کاهش هزینه واردات (بر حسب ارز محلی)، سطح عمومی قیمت‌ها را به پایین کشیده است.

نقش دلارهای سازمان ملل و انضباط پولی طالبان

پاسخ در تعامل دو نیروی متضاد نهفته است؛ از یک سو، تزریق مداوم و فیزیکی بسته‌های دلار توسط سازمان ملل متحد که تخمین زده می‌شود در سال ۲۰۲۳ به حدود ۱.۸ میلیارد دلار رسیده باشد، و از سوی دیگر، عدم افزایش نقدینگی افغانی توسط حکومت طالبان.

بانک مرکزی تحت مدیریت طالبان، با برگزاری حراج‌های منظم دلار، ارزهای ورودی را به بازار تزریق کرده و در مقابل، حجم عظیمی از نقدینگی افغانی را از گردش خارج می‌کند. این مکانیسم، عملاً منجر به کاهش پایه پولی یا رشد بسیار کند آن شده است.

فروپاشی تقاضای کل؛ روی پنهان تورم منفی افغانستان

با این حال، تقلیل تورم منفی صرفاً به متغیر نرخ ارز، نادیده گرفتن سمت دیگر معادله، یعنی فروپاشی تقاضای کل است. توقف ناگهانی کمک‌های توسعه‌ای، خروج صدها هزار نفر از نیروهای متخصص و طبقه متوسط دارای قدرت خرید، و انقباض شدید بخش خدمات، موجب شد تا منحنی تقاضای کل به شدت به سمت چپ جابه‌جا شود. تورم منفی سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴، بازتابی از فقر گسترده و کاهش قدرت خرید خانوارهاست.

شوک منفی ناشی از ممنوعیت کشت خشخاش نیز تأثیر قابل توجهی داشت؛ فرمان ممنوعیت کشت خشخاش توسط رهبری طالبان، منجر به کاهش ۹۵ درصدی تولید تریاک در سال ۲۰۲۳ شد و بیش از یک میلیارد دلار درآمد کشاورزان و کارگران روستایی را حذف کرد. این کاهش شدید درآمد در بخش کشاورزی، تقاضا برای سایر کالاها و خدمات را در سراسر کشور کاهش داد و به فشار نزولی بر قیمت‌ها دامن زد.

بیشتر بخوانید:

استثناهای طرح بازگشت افغانستانی ها؛ ازدواج‌کرده‌ها، نظامیان و دانشجوها برنمی گردند

پشت پرده پروژه تطهیر حاکمیت نامشروع طالبان کیست؟

تماشاخانه

جهان ریچارد سرا ؛ وقتی فولاد سخن می‌گوید (فیلم)

«فوجیان» ، ارسال یک پیام خطرناک برای آمریکا / ۲۰۴۹ نزدیک است ؛ سالی که چین می‌خواهد ابرقدرت دریایی جهان شود ! (فیلم)

فیلم های دیگر