قانون جوانی جمعیت ناکام ماند

روزنامه خراسان نوشت: چهار سال از تصویب قانون جوانی جمعیت که با هدف حمایت از ازدواج و تشویق فرزندآوری متولد شد، می گذرد، اما نشانه های جمعیتی و روند فرزندآوری نشان می دهد، این قانون به هزاران دلیل از جمله فقدان اعتبارات و بودجه های لازم، به اهداف خود نرسیده و ناکام بوده است.

دکتر مرضیه وحید دستجردی، دبیر ستاد ملی جمعیت، روز گذشته اعلام کرده، این قانون نتوانسته است تغییر محسوسی در مسئله فرزندآوری ایجاد کند. البته زمزمه هایی مبنی بر اجرایی نبودن این قانون، از همان سال آغازین اجرای این قانون شنیده می شد از جمله برخی از نمایندگان مجلس به صراحت به آینده ناکام این قانون اشاره می کردند.

قانون جوانی جمعیت چرا آمد؟

شاخص های جمعیتی از دو دهه اخیر سویه های نگران کننده ای را پررنگ کرد به گونه ای که بر همگان عیان شد که سیاست های جمعیتی کشور در مسیر نادرست قرار دارد. این سیاست ها که از اواخر دهه ۶۰ تا دهه ۷۰ گریبان کشور را گرفته بود، در میانه دهه ۸۰ و آغاز دهه ۹۰ نشان داد، ضربه مهلکی بر نرخ رشد جمعیتی وارد کرده است. آمارها می گوید: نرخ باروری در ایران که در دهه ۶۰ حدود ۶.۸ فرزند برای هر زن بود، امروز به کمتر از ۱.۵ رسیده؛ تعداد ازدواج‌ها نسبت به یک دهه قبل تقریبا ۶۰ درصد کاهش یافته؛ فاصله بین ازدواج و تولد فرزند اول بیش از ۴ سال و فرزند اول تا دوم به حدود ۶ سال رسیده است.

آمار تجرد قطعی ــ یعنی زنانی که تا ۵۰سالگی ازدواج نکرده‌اند ــ هم هفت برابر شده است.نتیجه این آمارها که خیلی زود کشور را در مسیر سالمندی قرار داد، منجر به اتخاذ تدابیری در مقابله با مسئله و بحران جمعیت شد. در واکنش به این شرایط، «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» در سال ۱۴۰۰ با هدف اصلاح مسیر گذشته و ایجاد بسترهای تشویقی برای ازدواج و فرزندآوری در مجلس به تصویب رسید.

این قانون که مجموعه‌ای گسترده از مشوق‌های اقتصادی، حمایتی و رفاهی را در بر می‌گیرد، قرار بود با کاهش موانع پیشِ‌روی جوانان، تقویت نهاد خانواده و افزایش امنیت اقتصادی و اجتماعی زوج‌های جوان، روند نزولی جمعیت را متوقف کند و کشور را به سطح مطلوب باروری بازگرداند. با این حال، با گذشت چند سال از اجرای قانون جوانی جمعیت، ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که این قانون آن‌گونه که انتظار می‌رفت، نتوانسته است به اهداف تعیین‌شده دست یابد.

فقدان اراده و مدیران کارآمد در قانون جوانی جمعیت

در بررسی علل ناکامی قانون جوانی جمعیت، دیدگاه ها و دلایل متعددی وجود دارد.

مهدی فلاح، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس مدیران نالایق را علت اصلی ناکامی قوانین جمعیتی می داند و می گوید: اقناع‌سازی درباره جمعیت باید از مسئولان شروع شود. مردم همواره در همه حوزه‌ها پای کار بوده‌اند اما این که در برخی مسائل به نتیجه نمی‌رسیم، ناشی از حضور مدیرانی است که اعتقادی به این مسیر ندارند و صرفاً منافع فردی خود را دنبال می‌کنند و تفکر فردگرایانه و تصمیم‌گیری‌هایی که حول محور منافع شخصی می‌چرخد، کشور را با بحران‌های متعددی مواجه کرده که یکی از مهم‌ترین آن ها، بحران جمعیت است.

حمایت هایی که نشد

اما کدام مشوق ها در این قانون، می توانست تا حدود زیادی شیب سقوط جمعیتی را کند کند؟ در این زمینه، دبیر ستاد ملی جمعیت روز گذشته در گفت وگو با تسنیم توضیح داده است:

- اختصاص سبد غذایی و بسته بهداشتی رایگان ماهانه برای دهک‌های یک تا چهار است که جز در سال ۱۴۰۳ که دوبار این بسته پرداخت شد، در سال‌های دیگر تنها یک‌بار پرداخت انجام شده است.

- بیمه زنان خانه‌دار روستایی و عشایری است. جمعیتی بالغ بر سه میلیون نفر مشمول این بیمه هستند که باید تحت پوشش قرار می‌گرفتند، اما به‌دلیل کمبود اعتبارات، تعداد بسیار کمتری بیمه شده‌اند.

- مرخصی زایمان به ۹ ماه افزایش یافت اما دستمزد پرداختی فقط معادل دوسوم حقوق پرداخت می‌شود.

- تسهیلات ازدواج و فرزندآوری را بخشی در سال ۱۴۰۳ دریافت کردند، اما تعداد زیادی هم به‌دلیل تکمیل سقف تسهیلات، پشت درهای بسته بانک‌ها ماندند.

- در واگذاری زمین برخی مناطق کشور با کمبود بانک زمین مواجه‌اند و برخی دیگر زمین دارند، اما هزینه‌های سنگین آماده‌سازی زمین مانع اصلی است.

- در بخش واگذاری خودرو می‌توان گفت توفیق چندانی حاصل نشده است.

-و...

مردم می خواهند اما...

در شرایطی که شاخص ها و نرخ باروری عدد و رقم های جذابی را نشان نمی دهد، اما نظرسنجی ها می گوید، تمایل مردم ایران با داشتن متوسط ۲.۵ فرزند است. این رقم چنانچه در عمل محقق شود، کشور در چند سال آینده از بحران جمعیتی خارج می شود. «محمود مشفق» جامعه‌شناس در این باره گفته است: آخرین پیمایش‌ها تمایل جامعه ایران را به ۲.۵ فرزند نشان می‌دهد، اما واقعیت تنها ۱.۶۵ است و حدود ۰.۸ بین ایده آل و واقعیت فاصله داریم. یک مرد تنها اگر شغل و درآمد مستمر و ثبات اقتصادی داشته باشد، دنبال ازدواج می‌رود. اما چرا میل به ازدواج کم شده و میانگین سن ازدواج در تهران به ۳۲ سال رسیده؟

بخشی ناشی از تغییر ارزش ها و نگرش هاست، اما بخشی به عوامل اقتصادی بر می‌گردد. ما باید اکوسیستم شامل فضای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و روانی لازم را ایجاد کنیم تا افراد با احساس امنیت ذهنی تشکیل خانواده دهند و نگران اجاره خانه و شیرخشک فرزندشان نباشند. روندهای کشورهای مختلف دنیا مثل روسیه هم نشان می‌دهد وقتی رونق اقتصادی بوده، باروری هم بالاتر بوده است.

پرورش و فرآوری گوشت و شیر بز در آمریکای جنوبی (فیلم)

تماشاخانه

دو دقیقه از عاشقانه‌ترین صحنه‌های تاریخ سینما ؛ اتاق شنیدن موسیقی (تماشا کنید)

ترس از شروع دوباره بحران اتمی / آیا «پای فیل» به جهان ما باز می‌گردد؟ (فیلم)

فیلم های دیگر