سردار فتحالله جعفري معتقد است: بزرگترين آفت ادبيات دفاع مقدس، افسانهسازي بهجاي پرداختن به واقعيتهاست.
اين نويسنده و پژوهشگر دفاع مقدس در آستانهي سيسالگي دفاع مقدس در گفتوگو با ايسنا، عنوان كرد: ادبيات جنگ آن چيزي نيست كه از برخورد دو تانك به وجود بيايد؛ ادبيات جنگ به فرهنگ جنگ ميپردازد.
او در ادامه به جملهاي از شهيد حسن باقري در سال 60 اشاره كرد و گفت: شهيد باقري در زمان نوشتن طرح عمليات فتحالمبين گفته است كه ما قصد داريم دشمن را منهدم كنيم؛ اما هدف ما از انهدام، كشتن آنها نيست؛ بلكه ميخواهيم دشمن را دور بزنيم و نيرويش را در اختيار بگيريم كه اين نيرويي كه اكنون براي عراق ميجنگد، براي نيروي ارتش اسلامي عراق در آينده ميجنگد.
جعفري اين جمله را پايهريز يك ادبيات خواند و گفت: چيزي كه از اين اتفاق استخراج ميشود، ادبيات را ايجاد ميكند.
او علت اصلي حملهي ارتش عراق به ايران را جنگ فرهنگي خواند و گفت: در حملهي عراق حرف از گرفتن سرزمين نبود؛ آنها به يك فرهنگ حمله كردند و آن فرهنگ انقلاب اسلامي بود.
او سپس به تلاشهاي دفتر ادبيات پايداري و هنر مقاومت در حوزهي هنري اشاره كرد و گفت: مرتضي سرهنگي در اين دفتر پيشگام بوده و ادبياتي در اين دفتر توليد شده است كه مردم به آن علاقه دارند؛ زيرا اين ادبيات مردمي است.
اين پژوهشگر دفاع مقدس خاطرنشان كرد: وقتي احمد دهقان «گراي 270درجه» را مينويسد، مردم به اين رمان علاقه نشان ميدهند. اين نويسندگان حوادثي را كه در اذهان افراد برجسته نبود، مطرح كردند كه اتفاقا از سوي نسل جوان بعد از جنگ مورد استقبال قرار گرفت.
او شروع حملهي عراق و دفاع ما را آغازگر يك ادبيات جديد خواند و گفت: اگرچه صحنه، صحنهي كارزار بود؛ اما چيزي كه مهم بود، آن اعتقادي است كه وجود دارد و آن ادبيات را ايجاد ميكند؛ اينكه ما با چه انگيزهاي به دفاع در برابر حملهي متجاوز به كشور خود بپردازيم.
وي تأكيد كرد كه مكانهايي كه نامشان به گوش مردم نخورده بود و مردم آنها را نميشناختند، در ادبيات ما به مكانهاي باارزشي تبديل شدند؛ مانند شلمچه، چزابه و فكه و حتا مكانهايي در عراق مانند دويجي و پاسگاه زيد در ادبيات ما جا پيدا كردند.
جعفري يكي از بزرگترين تهديدهاي ادبيات جنگ را افسانهسازي خواند و گفت: اين يعني ما به جاي پرداختن به واقعيتها، افسانهسازي كنيم. افراد را بيش از آن حدي كه هستند، بزرگ كنيم. خودمان را بيش از آنچه كه بوديم، بزرگ كنيم و دشمن را بيش از آنچه كه بوده، كوچك كنيم و ضعيف نشان دهيم.
او اين مسائل را آفتهاي خطرناكي براي جنگ خواند و گفت: نويسندگاني كه دست به قلم هستند و ميخواهند در حوزهي جنگ بنويسند، بايد به اين نكات بسيار توجه كنند.
او تأكيد كرد: ما بايد بدانيم كه جنگ قابل تكرار است و همهي اتفاقهايي كه افتاده، ميتواند يك بار ديگر تكرار شود و نسلهاي آيندهي كشور ما هم ميتوانند مانند نسل گذشته از كشور خود دفاع كنند. ما ميتوانيم بگوييم كه باز هم باقريها و همتها و جهانآراها و بقاييها در اين كشور هستند و خواهند بود. اگر فكر كنيم آنها نسلي هستند كه ديگر مانند آنها تكرار نميشود، اين آغاز انحراف و انحطاط است؛ زيرا فرهنگ عاشورايي و فرهنگ ايراني همواره ميتواند نسلهاي فرهيختهاي پديد آورد و اين نسل جوان را به گونهاي تربيت كند كه اگر در صحنهي عمل قرار گيرد، همانگونه عمل كند.
جعفري اظهار كرد: اكثر كارهايي كه در حوزهي جنگ صورت گرفته، توصيفي است. در نوشتهي توصيفي نميتوان عمق مطلب را انتقال داد، كه اين ميتواند به دليل وقت يا بودجهي محدود باشد؛ بنابراين كمتر كاري را كه به صورت توصيفي و دقيق نگارش يافته باشد، ميبينيم.
او همچنين افزود: شايد محبوبترين چهرهي فرماندهي در جنگ، شهيد ابراهيم همت بود. زماني كه دربارهي همت ميخواهيم بخوانيم، متوجه ميشويم كه كار تحقيقي چنداني دربارهي وي نگارش نيافته است و هرچه افراد دربارهي او ميدانند، بيشتر سينه به سينه است و اگر اكنون محققي بخواهد دربارهي شهيد ابراهيم همت كه محبوبترين فرماندهي جنگ است، بخواند، ميبيند چيزي دربارهي او نوشته نشده است و اگر مطالبي باشد، مطالبي است كه در كتابهاي زيادي تكرار شده است.
او عمق داشتن مطلب را بسيار مهم خواند و گفت: نسل جوان اهل مطالعه و تحقيق است و سؤال دارد و اگر نويسنده نتواند در برابر او پاسخگو باشد، آرام آرام در مقابلش رنگ ميبازد؛ بنابراين بايد از توصيف دست برداريم و به عمق برويم و كمي از لايههاي اوليه به لايههاي عميقتر برويم و آن را از ابعاد مختلف ببينيم، كه اگر نبينيم، ادبياتمان به نقصان دچار خواهد شد.
او تأكيد كرد: در اين سالها، كارهاي بسيار خوبي ديده شده است و نميتوانيم اين كارها را ناديده بگيريم؛ اما اگر نويسندگان به عمق نروند، به خسران دچار خواهند شد.
اين پژوهشگر دفاع مقدس دربارهي حمايتهاي دولتي در حوزهي ادبيات دفاع مقدس گفت: حمايت از نوشتن در حوزهي جنگ خوب است؛ اما اگر دولتها بخواهند آن چيزي را كه نوشته ميشود، سانسور كنند و بگويند آن چيزي را كه من ميخواهم، بنويس، نه آن چيزي را كه خودت ميخواهي، اين خطرناك است.
سردار جعفري همچنين خاطرنشان كرد: ادبيات جنگ بايد مانند خود جنگ، مردمي باشد. در زمان جنگ، رزمندگان بسياري كه دانشجو بودند و درس ميخواندند و ما همه اسم آنها را ميدانيم، درس و دانشگاه را رها كردند و به جبهه رفتند و آنجا شهيد هم شدند. آيا كسي به آنها گفته بود به جنگ برويد؟ آيا دولتي آنها را اجبار كرده بود؟
او تأكيد كرد: در كشور ما ادبيات و نوشتن ارزان است؛ اينجا سازمانهاي دولتي كتاب را چاپ ميكنند و هديه ميدهند تا شايد كتابخواني رونق بيابد؛ اما من فكر نميكنم اين نتيجهاي را در پي داشته باشد؛ زيرا افراد كتابي را كه خريده باشند، بيشتر ممكن است بخوانند. در هر سميناري و هر برنامهاي تعداد زيادي كتاب حوزهي جنگ هديه داده ميشود؛ اما فكر ميكنم افراد براي كتابي كه پول ميدهند و ميخرند، بيشتر ارزش قائل ميشوند و آن را ميخوانند.
سردار جعفري همچنين به آثار شاخص در حوزهي جنگ اشاره كرد و گفت: كساني چون رضا اميرخاني، محمدرضا بايرامي، احمد دهقان، سعيد علاميان، مرتضي سرهنگي، مهدي فراهاني، محسن كاظمي، داوود اميريان و حسين فتاحي آثار بسيار شاخصي را رقم زدهاند و نگاه و قلم ويژهاي در اين حوزه داشتهاند.
اين نويسنده تأكيد كرد: من هميشه در اين حوزه مطالعه ميكنم و آثار چاپشده را ميخوانم و حتا كنار حاشيهي كتاب براي نويسنده نظرم را مينويسم و به او ميدهم.
وي همچنين خاطرنشان كرد: هنوز در حوزهي جنگ، حرفهاي ناگفتهي بسياري باقي مانده است و بايد راهكاري را يافت تا افراد بسياري در اين حوزه تربيت شوند و بتوانند گوشههايي از ادبيات جنگ را كه زمين مانده است و جا دارد روي آن كار شود، بنويسند.
او اذعان كرد: ما 176هزار شهيد صحنهي جنگ داريم كه همهي آنها ميتوانند موضوع ادبيات دفاع مقدس باشند.
جعفري اظهار كرد: ما در نگارش ادبيات جنگ بايد به دنبال اين باشيم كه شهدا چه كردهاند و عملكرد آنها را بنويسيم. مشخصات شناسنامهيي آنها را فقط براي آنكه مردم آن را بشناسند، مينويسيم؛ اما بحث مهم، عملكرد و كارهاي بزرگ و كوچكي است كه آنها انجام دادهاند.
سردار فتحالله جعفري زادهي سال 1337 در اصفهان است. تحصيلات دبستان و دبيرستان را تا سال 1356 در اصفهان به پايان ميرساند و شهريور سال 1358 به سپاه ميپيوندد. سال 1359 قبل از جنگ، به كردستان ميرود و با شروع جنگ در جبههي جنوب ميجنگد. او بعد از جنگ در دانشگاه علامه طباطبايي كارشناسي زبان انگليسي ميخواند.
از آثار سردار جعفري كه اكنون رياست مؤسسهي شهيد حسن باقري را برعهده دارد، به «چزابه» و «دكل ابوذر» ميتوان اشاره كرد.