شرق - چند سالي است كه آسمان بالاي سر، قهرش گرفته و بارانش را از ما دريغ ميكند. دقيقا 9سال است كه خشكسالي بيوقفه و پشت سر هم بر ما نازل شده و رمق را از خاك و گياه سرزمين ما گرفته است. 9سال خشكسالي بيامان ضربههاي هولانگيزي بر پيكر منابع طبيعي كشور اعم از جنگلها و مراتع وارد كرده است. كشاورزي ما هم از اين ضربهها بينصيب نماند. در برخي نقاط مانند برخي نقاط سيستان و بلوچستان كشاورزان اصلا نتوانستند چيزي بكارند و در برخي نقاط هم كه محصولي كاشتند، چيزي برداشت نكردند. اندك كساني هم كه محصولي برداشت كردند، حتي نتوانستند بدهيهاي خود را به بانكها بپردازند و به اين ترتيب سال به سال به بانكها بدهكارتر ميشوند.
با همه مشقتهايي كه كشاورزان و عرصههاي جنگلي و مرتعي كشور با آن روبهرو هستند، گويا باد قانونگريزيهاي دولت به سمت اعتبارات خشكسالي هم وزيده است. در شرايطي كه همه نگاهها به سمت تهران براي گرفتن اندك پولي براي كمك به نجات جنگلها و مراتع و حتي كشاورزي است، خبر ميرسد كه دولت اعتبار خشكسالي را براي ساخت پل در همدان هزينه كرده. به همين دليل است كه به قول مديركل منابع طبيعي همدان از 45ميليارد اعتبار خشكسالي فقط 600ميليون تومان به منابع طبيعي اختصاص داده شد.
نابودي 30درصد پوشش گياهي مراتع استان همدان
اوضاع جنگلها و مراتع تعريفي ندارد. بسياري از جنگلهاي دستكاشت كه سالها آب، پول و توان انساني صرف كاشت و داشت آنها شده است، امروز در معرض آسيبهاي جدي هستند. فردوس خراسان جنوبي فقط يك نمونه از اين مناطق است كه همه هشتهزار هكتار جنگل دستكاشت آن در معرض خشكيدگي و نابودي است.
در استان همدان نيز مديركل منابع طبيعي اين استان به «شرق» ميگويد: 30درصد پوشش گياهي مراتع استان خشك شده و از بين رفتهاند. محمدرضا همتي اضافه ميكند: علوفه مراتع استان به شدت كاهش يافته است و علاوه بر آنكه دامدار از اين موضوع ضرر ميبيند، در درازمدت استان در تامين گوشت با مشكل مواجه ميشود. او همچنين ميگويد: چهارهزار هكتار از جنگلهاي دستكاشت استان با كمبود شديد آب مواجه بوده و در معرض خشكيدگي هستند. در حال حاضر با تانكر به اين جنگلها آب ميرسانيم، اما اين كار جوابگوي شدت خشكسالي نيست و تاثير خشكسالي شديدتر از آن است كه اين كار بتواند همه جنگلهاي دستكاشت را حفظ كند. به گفته همتي، علاوه بر جنگلهاي دستكاشت، درختان 38هزار هكتار جنگل طبيعي استان نيز طراوت و تازگي ندارند و رشد خود را از دست دادهاند. او تاكيد ميكند كه اداره منابع طبيعي با چنگ و دندان در حال حفظ جنگلهاي دستكاشت است.
اعتبارات به مثابه نوشداروي پس از مرگ سهراب
با جديتر شدن بحران خشكسالي در سالهاي اخير، دولت در بودجههاي سالانه رديفي را تحت عنوان «اعتبارات خشكسالي» تعيين كرده كه مبالغ آن صرف مقابله با خسارتهاي خشكسالي ميشود. اما امسال با تاخير دولت در تقديم لايحه بودجه به مجلس، بودجه سال 90 با گذشت دو ماه از سال تصويب شد. تاخير در تصويب بودجه باعث شد تا ساير روالهاي آن يعني تدوين آييننامهها و دستورالعمل آن با تاخير چند مرحلهاي روبهرو شوند. چنين شد كه اكنون در حالي كه فصل زارعت رو به پايان است و نيمه اول سال را هم پشت سر نهادهايم، هنوز اعتباری به خشكسالي استانها تخصيص نيافته است.
به اين ترتيب ميتوان حال كشاورزان كشور را دريافت كه چه روزهاي سختي را سپري ميكنند. نمايندگان مجلس نيز در پاسخ به در خواستهاي مكرر مردم براي پيگيري، تاخير ديرهنگام در تصويب بودجه را مثال ميآورند و به مردم ميگويند كه كاري از دست آنها ساخته نيست. همه راهها به دولت ختم ميشود. منابع طبيعي، جنگلها و مراتع كشور نيز با اين مشكل دست به گريبان هستند. تجربه همدان و آنگونه كه مديركل منابع طبيعي استان ميگويد، اعتبارات خشكسالي منابع طبيعي هم، با وجود آنكه خشكسالي كار خود را كرده است و اساسا فصل خشك سال در حال سپري شدن است، كم از حال كشاورزان ندارد.
محمدرضا همتي در اينباره ميگويد: امسال هنوز خبري از اعتبارت خشكسالي نيست و اصلا معلوم نيست كه سهم منابع طبيعي از اين اعتبارات چقدر است، براي اينكه هنوز هيچ اعتباري نيست كه بتوان آن را ميان دستگاهها تقسيم كرد يا براي آن تصميم گرفت. همتي ادامه ميدهد: مديركل بحران استان همدان در حال پيگيري براي گرفتن اعتبارات خشكسالي از وزارت كشور است، چون ستاد بحران قبول نميكند كه همدان نيز در معرض خشكسالي است و اين را قبول ندارد. اين مسوول استاني منابع طبيعي به يك چالش ديگر در زمينه اعتبارت خشكسالي نيز اشاره ميكند كه دشواري وضعيت را دو چندان ميكند.
او ميگويد: در گذشته اين اعتبارات در اختيار استانداريها قرار ميگرفت و استانداريها بر حسب ضرورت اعتبارت را به دستگاههاي مختلف اختصاص ميدادند اما امروز همه اين تصميمگيريها به ستاد بحران وزارت كشور منتقل شده و اين ستاد است كه به صورت جز به جز اعتبار مورد نياز هر بخش اعم از كشاورزي يا منابع طبيعي هر استان را تعيين ميكند. به گفته او به همين دليل در سال گذشته از مجموع 45 ميليارد تومان اعتبار خشكسالي استان همدان، فقط 600 ميليون تومان آن به منابع طبيعي اختصاص يافت. رقمي كه همتي ميگويد با توجه به شدت خشكسالي اصلا كافي نبود.
هزينه اعتبارات خشكسالي، هر جايي غير از منابع طبيعي
مساله جنگلها، مراتع و حتي كشاورزان فقط اين نيست كه به رغم پايان فصل كشاورزي هنوز كمك اعتباري دولت نرسيده است يا دولت درست در فصل گرما منابع طبيعي همدان را در هجوم خشكسالي تنها گذاشته است. يك مساله ديگر كه شايد جديترين مشكل باشد، اين است كه آسيبهاي تخلف دولت از قانون به منابع طبيعي هم سرايت كرده است. در سال گذشته دولت بخشي از اعتبارات خشكسالي منابع طبيعي استان همدان را براي ساخت پل ورودي شهر همدان اختصاص داده است. اين موضوع در نامه علي لاريجاني رييس مجلس شوراي اسلامي به محمود احمدينژاد به صراحت آمده است و از آن به عنوان تخلف دولت از قانون ياد شده است. در بخشهايي از نامهاي كه علي لاريجاني رييس مجلس شوراي اسلامي به شماره 31329هـ/ب و در تاريخ 17 مرداد 1390 خطاب به احمدينژاد رييسجمهور نوشته، آمده است: «بازگشت به رونوشت تصويبنامه هيات محترم وزيران به شماره 194648/ت45718هـ مورخ 30/8/1389، موضوع «استفاده از اعتبار موضوع جزء «ب» بند (9) قانون بودجه 1389 كلكشور..».
از آنجا كه بر اساس جزء «ب» بند (9) قانون مذكور اعتبار موضوع اين جزء صرفا به منظور پيشگيري، مقابله و جبران خسارات ناشي از حوادث غيرمترقبه و مديريت خشكسالي، قابل هزينه است، بنابراين، بندهاي «پ» درخصوص تكميل مصلاي تهران، درخصوص برقراري خط اعتباري در كارت سوخت خودروهاي حمل و نقل عمومي، «چ»، «ح» و «خ» درخصوص هزينههاي ناشي از هدفمندسازي يارانهها، «ر» در خصوص تسهيلات اعطايي به سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري، «ژ» درخصوص ماموريتهاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، «س» درخصوص منطقه آزاد قشم، «ش» درخصوص اماكن مورد نياز نهاد رياستجمهوري و «ف» درخصوص پروژه پل ورودي شهر همدان، «ق..» . و «ك» در مورد تامين قيمت تمامشده خريد يك دستگاه هواپيما براي نهاد رياستجمهوري، چون موضوعا خارج از شمول عناوين و مصاديق موردنظر قانونگذار است، مغاير با قوانين مذكور است.» به اين ترتيب مشخص ميشود كه دولت دهم در سال گذشته بخشي از اعتبارات خشكسالي را در جاهايي غير از جنگلها و مراتع و حتي كشاورزي هزينه كرده است.
به ويژه بخشي از اعتبار خشكسالي منابع طبيعي همدان را براي ساختن پل ورودي شهر اختصاص داده است. اين درحالي است كه هر ساله بر شدت خشكسالي و خسارتهاي آن در كشور افزوده ميشود. محمدرضا همتي مديركل منابع طبيعي همدان نيز در اينباره معتقد است كه اين تنها بخشي از اتفاقاتي است كه براي اعتبارات خشكسالي ميافتد و همچون غنايم قابل تقسيم، نمايندگان مجلس شوراي اسلامي از خوان گسترده «اعتبارت خشكسالي» دست خالي بر نميگردند و لقمهاي ميگيرند. همتي ميگويد: متاسفانه سال گذشته نمايندهها از محل اعتبارات خشكسالي براي پروژههاي روستايي پول گرفتند. او اضافه ميكند: علت اصلي اين است كه اساسا منابع طبيعي و حتي كشاورزي اولويت مسوولان نيست و آنها فقط به هدفهاي كوتاهمدت خود توجه دارند و به فوايد درازمدت عرصههاي طبيعي مانند غني كردن سفرههاي آب زيرزميني، جلوگيري از فرسايش خاك، هدررفت و تامين علوفه براي دامها توجه ندارند.
همتي ميگويد: مسوولان و نمايندهها دنبال پروژههايي هستند كه بشود با قيچي آنها را بريد يا در آنجا عكسهاي يادگاري گرفت و كار تبليغاتي كرد اما در پروژههاي منابع طبيعي كه در نقاط صعبالعبور، در عرصههاي مرتعي و جنگلي انجام ميشود، روباني نيست كه مسوولان آن را پاره كنند و براي خود تبليغ كنند. اگر در گذشته فعالان عرصه محيط زيست فكر ميكردند كه نزد مسوولان و مديران، صنعت نفت و سدسازي نسبت به حفظ و گسترش جنگلها و مرتع از اهميت بالايي برخوردار هستند، امروز بايد با اين حقيقت روبهرو شوند كه ارزش منابع طبيعي حتي از ساخت يك پل در شهر همدان نيز كمتر است. از آن بالاتر اصلا مشخص نيست كه در اين وانفساي خشكسالي و مرگ تدريجي جنگلها و مراتع، دولت به چه توجيه و منطقي اعتبارات خشكسالي را صرف پلسازي يا ساير كارهاي ستادي و عمراني ميكند.