مهر: یک سال از آتشسوزی جنگلهای گلستان میگذرد، اما همچنان بازی زیرپوستی مرگ در میان درختان پهن برگ ادامه دارد.
یکسال از اتفاق میگذرد، اما همچنان اثر شعلههای آتش روی پیکرشان باقی مانده است؛ تاولها چهرههایشان را زخمی و زمخت کرده است. راست قامتان دیروز توان ایستادن ندارند. خورشید میتابد و انعکاس نور، سایه شاخههای خمیده را کفپوش جنگل کرده است.
نظارهگران، مات و مبهوت در برابر فاجعه، تنها این جمله را که” باورکردنی نیست” به زبان میآوردند. حادثه آتشسوزی سال گذشته، خسارات زیادی را به بار آورده و داستان غمانگیزی را به تصویر کشانده است.
این بار قلم به دستان به میان جنگلهایی قدم گذاشتند که درختانش سوزش زبانههای آتش را با تمام وجود احساس کرده بودند.
درختان سر به فلک کشیده جنگلهای گلستان حال از تنه خم شده و رمقی برای زندگی ندارند. دوربینهای عکاسی و فیلمبرداری از هر طرف چهره پوستهای تاول زده و شاخههای سوخته درختان را همچون سندی بر عمق فاجعه در خود ذخیره میکنند.
رضا ناصری معاون حفاظت اداره کل منابع طبیعی استان گلستان با ارائه گزارش به خبرنگارانی که برای بازدید ازدرختان سوخته به جنگل گلستان آمده بودند، گفت: سال گذشته این محل کانون آتشسوزی بود. ساختار این جنگل جوان و میانسال است و شامل درختان پهن برگ است؛ البته بخشی از آتشسوزی که در منطقه چهل چای رخ داد و تمام درختان سوزنی برگ را از بین برد.
درختان سوزنیبرگ جنگل گلستان نابود شدنداین کارشناس در پاسخ به این پرسش که بیشتر چه نوع درختانی آسیب دیدند؟ اظهار داشت: آتشسوزی در درختان پهن برگ به دلیل شرایط تأمین رطوبت سطحی بود و بدنه آنها دچار آسیب نشد. اما ۱۰۰ درصد از درختان سوزنی برگ منطقه چهل چای در آتشسوزی سال گذشته در جنگل گلستان از بین رفتهاند.
طبق گزارش کارشناسان، آتشسوزی در درختان پهن برگ اثرات خود را در درازمدت نشان میدهد. در ظاهر شاید پس از آتشسوزی درختان پهن برگ، همچنان ظاهری سرحال داشته باشند، اما در درازمدت درختان آسیب دیده نیز جان خود را از دست داده و نابود میشوند.
محلی که برای بازدید خبرنگاران انتخاب شده بود روستای وسیع سر نام داشت. در این منطقه جنگلهای زیبایی وجود داشت که سال گذشته طعمه حریق شده بودند. کمی آن طرفتر درختی که پوست آن به دلیل سوختگی سیاه و تیره شده بود، دل هر بازدیدکنندهای را به درد می آورد. گنجشکانی که در روی شاخههای آن نشسته بودند آرام نغمه خداحافظی را سر داده بودند.
مرگ تدریجی جنگلهای گلستانناصری به درختان آزادی که در پشت سر خبرنگاران و بازدیدکنندگان قرار داشت اشاره کرد و توضیح داد: این درختان به دلیل همین سوختگی جزیی پوست در آینده از بین میروند.
شاید به نظر مسئولان، زخمهای نقش بسته بر تنه درختان سطحی بود اما واقعیت این بود که بازدیدکنندگان از دیدن چنین صحنههایی به عمق فاجعه آتشسوزی یکسال پیش در استان گلستان پی بردند.
این مقام مسئول نابودی درختان پهن برگ را در درازمدت صحیح دانست و گفت: درختان پهن برگ شاید در ظاهر پس از آتشسوزی از بین نرفته باشند اما در طول ۸ سال آنها نیز از بین میروند.
شاید درختان بلوط و آزادها در آتشسوزی جنگلهای گلستان در سال گذشته از بین نرفتند اما واقعیت این بود که گرما و حرارت ناشی از حریق به پوست این درختان آسیب زیادی وارد کرده بود.
به نظر میرسید شعلههای آتش اگر فرصت بیشتری داشتند تاج و تنه پهن برگها را در یک چشم برهم زدن نابود میکردند اما از سویی دل خوش کردن از وضعیت درختان پهن برگ جنگل گلستان کاری عبث و بیهوده بود.
آزادها چند سال دیگر میمیرندناصری گفت: آزادهایی که از یقه خم شدهاند به دلیل حرارتی که پوست آنها متحمل شده در دراز مدت از بین میروند. آوندهای درخت دچار آسیب شده و انتقال غذا از خاک به بالادست با مشکل مواجه است. به همین دلیل درخت قارچ میزند و پس از ۸ سال نابود میشود.
اداره منابع طبیعی استان پس از آتشسوزی، برای احیای جنگل دوباره اقدام به کاشت درخت از نوع سوزنی برگ و پهن برگ کرد اما این اقدام با واکنش منتقدان مواجه شد.
گروهی از کارشناسان معتقدند کاشت درختان سوزنی برگ اشتباهی بزرگ است بنابراین پس از آتش سوزیهای اخیر نباید اداره منابع طبیعی دوباره نسبت به کاشت این درختان اقدام میکرده است.
با مطرح شدن این انتقاد مسئولان و کارشناسان منابع طبیعی مدعی شدند جنگلهای سوزنی نه تنها برگ شخصیت مالکیت منطقه را حفظ میکند بلکه کاشت درخت بیشتر به چشم میآید.
ناصری گفت: وقتی سوزنی برگ میکاریم گویی گل مصنوعی همیشه سبز کاشتهایم بنابراین همیشه به چشم میآید و خاک را تثبیت میکند.
اما آیا چنین توجیهی در زمینه کاشت درختان سوزنی برگ است؟ در حالی که کارشناسان و محیط زیستیها نسبت به کاشت سوزنی برگ هشدار میدهند آیا بهتر نیست در این باره مسئولان سازمان جنگلها راه چارهای اتخاذ کنند؟
کاشت سوزنیبرگ به وسعت ۵۰ هزار هکتار تکرار یک اشتباهطبق گزارشهای اداره منابع طبیعی استان گلستان، در منطقه کلاله این استان، ۵۰ هزار هکتار سوزنی برگ کاشته شده که پس از رسیدن سن آنها به ۵ سال کاشت پهن برگها باعث شده که منطقه پوشش داده شود.
یکی دیگر از توجیهات مسئولان اداره منابع طبیعی استان گلستان درباره کاشت درختان سوزنی برگ، جلوگیری از تصاحب اراضی توسط افراد سودجو است. حال این پرسش به ذهن میرسد در حالی که کاشت سوزنی برگها نفی شده چرا این اشتباه دوباره تکرار میشود؟
طبق بررسیهای به عمل آمده ۲۰ درصد از درختان پهن برگ جنگلهای گلستان که دچار سوختگی شده اند در دراز مدت از بین میروند و تا ۴۰ سال دیگر اثری از آنها باقی نمیماند.
معاون حفاظت اداره کل منابع طبیعی در واکنش به انتقادات مطرح شده، تأکید کرد: کاشت سوزنی برگ اشتباه نیست چراکه کاشت این نوع درختان همراه با پهن برگها در منطقه عظیمآباد کلاله باعث شد که حیات وحش به منطقه بازگردد و زیستگاه قرقاول شود؛ به همین دلیل سازمان حفاظت محیط زیست این منطقه را شکار ممنوعه اعلام کرد.
پیدا کردن محل فرود بالگرد با چراغ قوه در حادثه آتشسوزی جنگلهای گلستانیکی از مشکلات درمهار آتشسوزی جنگلها، عدم وجود امکانات و تجهیزات است. هنگام آتشسوزی سال گذشته حتی محل مناسبی برای فرود بالگرد در جنگلهای گلستان وجود نداشت. در حالی که شعلههای آتش هر لحظه درختان بیشتری را به کام مرگ میفرستاد، مـأموران و نیروهای دستگاههای مسئول چراغ قوه به دست به دنبال مکانی هموار و مناسب برای فرود بالگردهای امداد بودند.
به همین دلیل طی برنامه ریزیهای صورت گرفته، ایجاد پد برای فرود بالگرد در دستور کار مسئولان اداره منابع طبیعی استان قرار گرفت. یکی از محلهای مورد نظر در دهنه محمد آباد زن ذخیره گاه سرونوش ایجاد شده است.
طبق گزارش های اعلام شده، ۱۴ پد بالگرد از ابتدای سال جاری در منطقه گلستان برای مواقع بروز آتشسوزی یا سیل ساخته شده است.
به گفته حمید سلامتی مدیر کل اداره منابع طبیعی استان گلستان، ایجاد گودالهایی برای ذخیره آب از دیگر اقداماتی است که برای اطفای حریق صورت گرفته است.
این گودالهای خاکی در نزدیکی رودخانه به عمق ۶ متر با ابعاد ۳۰ *۴۰ حفر شده است. زمانی که آتشسوزی صورت گیرد آب از طریق کانال به به چاه میرسد و بالگرد میتواند آبگیری کند.
سلامتی دراین رابطه گفت: نسبت به گذشته وضعیت بهتر شده اما همچنان با شرایط نرمال و مناسب فاصله داریم؛ این اقدامات با اعتبار بخشهای دیگر صورت گرفته است.
وی با مروری به آتشسوزی جنگلهای گلستان در سال گذشته، یادآور شد: سال گذشته کاهش بارش و رطوبت باعث بروز آتشسوزی شد.
بر اساس گزارشها سال گذشته در حالی که رطوبت صحرای طبس حدود ۱۰ درصد بود دراستان گلستان کاهش رطوبت و رسیدن آن به ۸ درصد شرایط را برای بروز آتشسوزی مهیا کرد.
در حالی مسئولان به برگزاری همایشها و سمینارهای تخصصی برای مهار آتشسوزی در جنگلها اقدام میکنند که هنوز تکلیف طرح مدیریت و پیشگیری اطفای حریق مشخص نشده است.
سلامتی بیان کرد: اطفای حریق در کشور ردیف اعتباری خاصی ندارد و علی رغم تصویب شدن در کمیسیون کشاورزی همچنان در کمیسیون زیربنایی بلاتکلیف مانده است.
این مقام مسئول تأکید کرد: برای مهار آتشسوزی باید تجهیزات و امکانات را بیشتر کنیم تا در نهایت سرعتمان در کشف آتش و اعزام نیروها به منطقه افزایش یابد.
سال گذشته ۲ هزار و ۷۵۰ هکتار از جنگلهای گلستان طعمه حریق شد. عملیات مهار آتش در بخشی از منطقه به دلیل صعبالعبور بودن و در اختیار نداشتن امکانات و تجیهزات مناسب با کندی صورت گرفت. در نگاهی کوتاه به وضعیت جنگلهای در آتش سوخته گلستان و افزایش خسارات آن، تأمین بودجه برای تهیه ابزار و امکانات مقابله با آتشسوزی و تعیین تکلیف طرح مدیریت و اطفای حریق از ضروریات است.