نگاهی به احتمال جنگ های آینده بر سر کمبود "منابع آب"

عصر ایران - با اوج گیری و افزایش پدیده گرمایش زمین ، مساله کمبود آب یکی از نگرانی های جدی است.

"آب" مهم ترین ماده حیاتی است که به همراه اکسیژن برای زیست بشر بر پهنه زمین الزامی و حیاتی است و تصور زندگی بدون آب و هوا اساسا ممکن نیست.

پروفسور " تیموتی راندهیر" از دانشگاه ماساچوست آمریکا در تحقیقی مساله آب را مهم ترین موضوع مناقشه های احتمالی جوامع بشری در سال ها و دهه های آینده دانسته و پیشنهاد داده برای جلوگیری از این مساله مدیریت حوزه آبخیز داری و جلوگیری از آلودگی آب به عنوان مهم ترین راهکارهای کاهش نزاع احتمالی بشر بر سر آب مورد توجه قرار گیرد.


طبق اعلام سازمان هواشناسی جهانی تا سال 2025 میلادی 66 درصد جمعیت جهان یعنی دو سوم مردم ساکن روی کره زمین با معضل یا بحران کمبود منابع آب مواجه خواهند بود.

در تحقیق پروفسور راندهیر منطقه خاورمیانه به عنوان یکی از کم آب ترین مناطق دنیا مورد توجه قرار گرفته و بر این نکته تاکید شده که این منطقه بیشتر از دیگر نقاط دنیا مستعد نزاع و جنگ بر سر منابع آب است.

خاورمیانه با وجودی که 5 درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده تنها صاحب یک درصد از منابع آب است و این مساله در کنار منابع مشترک آبی بین کشورهای این منطقه ، این منطقه از جهان را مستعد جنگ بر سر آب ساخته است.

برای مثال دو رود مهم دجله و فرات بین سه کشور ترکیه، عراق و سوریه و رود اردن بین فلسطین، لبنان ، اردن و اسراییل می تواند محل نزاع باشد. از سوی دیگر رود نیل که بر خلاف بسیاری از جنوب به شمال جاری است می تواند باعث درگیری بین سودان و مصر و اتیوپی شود. 

در منطقه آسیای مرکزی نیز رود اورال که بین کشورهای قرقیزستان، قزاقستان، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان جاری است ، بالقوه به عنوان یک کانون جدی بحران مورد توجه است.

در منطقه جنوب آسیا نیز سد " وورال" می تواند منشا تنش های آتی بین هند و پاکستان و سد " فاراکا" منبع بالقوه ای برای تنش بین هند و بنگلادش باشد. از سوی دیگر رود " ماهاکالی" نیز می تواند همانند یک بمب دستی بین نپال و هند عمل کند.

با این حال مناطقی از جهان نیز هستند که کمتر با مشکل کم آبی مواجه اند . برای مثال تنها رود آمازون وشعبات مختلف آن در آمریکای جنوبی، 15 درصد از آب شیرین جهان را شامل می شود ولی در همین مناطق نیز تنش بر سر منابع آب با افزایش روند گرمایش زمین به هیچ وجه دور از انتظار نیست.

برای مثال رود کلرادو می تواند منشا تنش بین آمریکا و مکزیک باشد. در جنوب آمریکا نیز میزان سهم آبی از رود مشترک " لا پلاتا" بین برزیل، آرژانتین، اروگوئه و پاراگوئه مطرح است.

در قاره آفریقا نیز وضعیت به مراتب بدتر است . این قاره علاوه بر مساله داشتن منابع آبی مشترک و کمبود آب ، با معضل دسترسی شهروندان به آب سالم نیز روبرو است. در جنوب آفریقا دو کشور بوتسوانا و نامیبیا تا کنون بارها بر سر مالکیت منابع آبی مشترک و مورد اختلاف جنگیده اند.


به طور کلی قاره آسیا به نسبت جمعیت خود کم آب ترین قاره جهان محسوب می شود. آسیا با وجودی که 60 درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده تنها صاحب 36 درصد از منابع آب جهان است و این در حالی است که همین درصد به طور مساوی در بین کشورهای آسیایی تقسیم نشده و منطقه خاورمیانه خشک ترین و کم آب ترین منطقه قاره آسیا محسوب می شود که تنها 1 درصد از منابع آب شیرین دنیا را داراست.