روسیه و چین: منفعلان همیشگی

شرق/بهرام امیراحمدیان - استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اوراسیا

در کوران مذاکرات هسته‌ای در وین، این‌بار نیز همچون مذاکرات قبلی در لوزان سوئیس، وزرای خارجه روسیه و چین چندان فعال نبودند.

رفتار این دو کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل سؤال‌برانگیز می‌نماید؛ دو کشوری که پس از برقراری تحریم‌ها علیه ایران، بیشترین مناسبات را نسبت به دیگر اعضا با ایران داشته‌اند و هردو به قطع‌نامه‌های علیه ایران هم رأی مثبت داده‌اند.

چرا روسیه در این مقطع حساس پافشاری دارد که پیش از همه، تحریم‌های تسلیحاتی برداشته شود؟ از آن‌سو، در همین اثنا، وزیر خارجه روسیه اعلام می‌کند که روسیه آماده است از تسلیحات هسته‌ای خود برای مقابله با تهدیدات علیه کشورش بهره ببرد.

 پوتین هم می‌گوید که اسد باید در رأس قدرت باقی بماند. گویا سرنوشت رئیس‌جمهور اسد به دست پوتین است.

روسیه پس از بحران اوکراین دگرگون شده است. هنگامی که روسیه به اوکراین حمله نظامی و شبه‌جزیره کریمه را اشغال کرد، باید این حمله از سوی ایران محکوم می‌شد زیرا در غیر این صورت به یک رویه تبدیل می‌شد.

حمله عربستان به یمن نیز در همین راستا ارزیابی می‌شود. روسیه کشور همسایه ایران است. از یک همسایه خوب انتظار می‌رفت اعلام کند هرچه‌زودتر تحریم‌های پولی و مالی برداشته شود تا همسایه ما ایران بتواند نسبت به تهیه نیازمندی‌های اساسی که به قول رئیس‌جمهور روحانی بر بسیاری از مسائل تأثیر منفی داشته، اقدام کند.

 از سویی کارشناسان صادرات تسلیحاتی روسیه اعلام کردند که پس از رفع تحریم تسلیحاتی ایران، روسیه آماده است که حدود هفت میلیارد دلار تسلیحات به ایران صادر کند، روسیه‌ای که در شرایط ویژه ایران، از تحویل سامانه اس-٣٠٠ که بهای آن را نیز دریافت کرده بود، سر باز زد؛ روسیه‌ای که ژنرال‌هایش چندین‌بار به ایران هشدار دادند و تاریخ معین کردند که آمریکا به ایران حمله نظامی خواهد کرد تا به‌این‌ترتیب ایران را تشویق به خرید اسلحه از روسیه کنند.

معلوم است که روسیه شناخت درستی از ایران ندارد و مقامات آن ایران را زیاد جدی نمی‌گیرند. ایرانی که با آمریکا درافتاده است توان زیادی دارد. روس‌ها بهتر است چشم‌های خود را باز کنند و ایران را آن‌گونه که هست ببینند نه آن‌گونه که دوست دارند.

به نظر می‌رسد نمایندگی سیاسی ایران در مسکو در شناساندن ایران و واقعیت‌های آن به روسیه ناتوان بوده است . آنها نتوانسته‌اند پیشرفت‌های علمی، فنی، نظامی، تسلیحاتی، اجتماعی و فرهنگی ما را به آنها بشناسانند.

اینکه روسیه قصد دارد در این آشفته‌بازار تحریم‌های خود با فروش تسلیحات به ایران وضعیت خود را بهبود بخشد، اطلاع ندارند که ارتش قدرتمند ایران توانایی آن را دارد که نیازهای تسلیحاتی خود را تولید و حتی صادر کند؛ تسلیحاتی که در صنایع نظامی ایران تولید می‌شود.

از طرف دیگر چین از یک سو در طرح عظیم «یک کمربند، یک راه» که احیای جاده ابریشم است، بهترین گزینه را مسیر سنتی آن که از ایران می‌گذرد انتخاب کرده است و در این راه بیش از ٤٠ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خواهد کرد.

چین باید در نظر داشته باشد که ایران پس از رفع تحریم‌ها جایگزین‌های بهتری خواهد داشت تا نسبت به برقراری روابط تجاری و اقتصادی با شرکای جدید اقدام کند. روسیه و چین هردو وارد‌کننده فناوری‌های سطح بالا هستند و ایران نیز می‌تواند این فناوری‌ها را از منابع دست‌اول وارد کند.

در این سال‌های خاکستری چینی‌ها با صادرات کالاهای نازل و نامرغوب و پایین‌نگاه‌داشتن دستمزد کارگران چینی، بازار ایران را به بازار کالاهای چینی تبدیل و سبب تعطیلی صنایع بسیاری شده‌اند که در نتیجه آن، نرخ بیکاری جمعیت فعال از نظر اقتصادی ایران افزایش یافته است.

ایران در شرایط مناسب با تکیه بر نیروهای ملی و نیروی ماهر، تحصیل‌کرده و دارای استعدادهای بالقوه توانایی آن را دارد که برنامه‌های توسعه‌ای خود را پیش ببرد؛ توانایی‌هایی که در اثر برخی سیاست‌های خارجی نادرست، سبب تحریم‌هایی شد که چین و روسیه هم به آن رأی مثبت دادند.

در هر شش قطع‌نامه شورای امنیت علیه ایران، روس‌ها و چینی‌ها نه‌تنها رأی منفی ندادند، که حتی از دادن رأی ممتنع هم دریغ کردند. هم چین و هم روسیه می‌دانند که ایران در زمینه‌های مختلف فنی و علمی دارای استعدادهایی است که مترصد بروز فرصت‌های مناسبند که پایه و اساس آن در برداشتن تحریم‌ها پی‌ریزی خواهد شد.

بی‌سبب نیست که این دو شریک شرقی شاید از بهبود روابط ایران با غرب زیاد خرسند نباشند، چون منافع زیادی را از دست می‌دهند.

در زمانی که در لوزان اجلاس نهایی برگزار و اعلامیه نهایی صادر می‌شد، وزرای خارجه چین و روسیه حضور نداشتند. وزیر خارجه روسیه همراه رئیس‌جمهور پوتین به برزیل سفر کرده بود تا در اجلاس بریکس شرکت کند.

 این‌بار نیز وزیر خارجه روسیه در حساس‌ترین زمان برای شرکت در اجلاس شانگهای و بریکس و اتحادیه اقتصادی اوراسیایی در یوفا، مذاکرات هسته‌ای وین را ترک کرد.