عصرایران؛ رضا غبیشاوی - دیروز سه شنبه یک فروند جنگنده سوخوی روسیه در مرز سوریه، توسط جنگنده های اف 16 ترکیه سرنگون و حداقل یکی از خلبانان روس نیز کشته شد. همچنین در عملیات نجات این خلبانان، یک نظامی دیگر روسیه کشته شد.

ترکیه می گوید جنگنده روس حریم هوایی اش را نقض کرده اما مسکو این موضوع را رد می کند. این حادثه تنش جدی و کم سابقه ای را رقم زد. این برای نخستین بار در بیش از 50 سال گذشته است که یک جنگنده روس توسط یک عضو ناتو مورد هدف قرار می گیرد.

در این باره می توان به 5 نکته اشاره کرد.

1- انگیزه

انگیزه این اقدام چه بود؟ چرا ترکیه دست به این اقدام زد؟

- انگیزه اعلامی که آنکارا بر روی آن تأکید دارد این است که ترکیه درباره مرزهای هوایی اش حساس است و قبل از این نیز بر سر همین موضوع، یک جنگنده سوریه را در مرزهای مشترک میان دو کشور سرنگون کرده بود.

پیش از این هم دولت ترکیه چند مرتبه به دولت روسیه درباره نقض حریم هوایی اش هشدار داده بود و ضمن احضار سفیر روسیه در آنکارا گفته بود قواعد درگیری را پس از 3 مرتبه هشدار به هواپیمای متجاوز به مرزهایش اعمال خواهد کرد. هر چند که روسیه می گوید که هواپیمایش وارد حریم هوایی ترکیه نشده بود و آمریکا گفته است این حضور در فضای ترکیه فقط چند ثانیه بوده است.

- ورود به حریم هوایی دیگر کشورها البته بر اساس قوانین بین المللی غیرمجاز است اما میان نقض حریم هوایی یک کشور و سرنگون کردن جنگنده خارجی فاصله بسیاری وجود دارد.

یادمان باشد در تیر ماه 1391 ( ژوئن 2012) نیز پدافند هوایی سوریه یک فروند جنگنده ترکیه را به دلیل نقض حریم هوایی سوریه در دریای مدیترانه سرنگون کرد. در همان مقطع نیز اردوغان (نخست وزیر وقت ترکیه) از اینکه به دلیل ورود به حریم هوایی کشور دیگری، یک جنگنده هدف گیری و سرنگون شود به شدت انتقاد کرده بود. البته ترکیه اندکی بعد انتقام گرفت و به همین بهانه نقض حریم هوایی، یک جنگنده سوریه را سرنگون کرد تا دو طرف بی حساب شوند.

به نظر می رسد مقامات ترکیه با سرنگونی جنگنده روس به دنبال ارائه پیام جدی درباره عملکرد مسکو در سوریه باشد.

انگیزه دوم را می توان اوج نارضایتی ترکیه از دخالت نظامی روسیه در سوریه است. حملات گسترده جنگنده های روسیه علیه مواضع داعش، گروه های مسلح و مخالفان مسلح بشار اسد، نارضایتی دولت ترکیه را به اوج خود رسانده است.

دخالت نظامی روسیه در سوریه به ایده سرنگونی سیاسی یا مسلحانه بشار اسد در سوریه پایان داد. جنگنده های روسیه علاوه بر بمباران داعش در حال هدف قرار دادن مخالفان مسلح بشار اسد هستند و این یعنی پنبه کردن رشته های اردوغان. همان نیروهایی که توسط ترکیه مسلح و آموزش داده شده اند و مورد حمایت همه جانبه آنکارا هستند.

- انگیزه سوم نوعی حمایت از ترکمن های سوریه است. ترکمن های سوریه که جمعیت آنها بین یک تا دو میلیون نفر تخمین زده می شود در صف مخالفان مسلح دولت بشار اسد قرار دارند. در روزهای اخیر مراکز ترکمن ها سوریه که با اسد می جنگند، به شدت مورد هدف حملات هوایی روسیه قرار گرفته بود. از این نظر دولت ترکیه تلاش کرده از ترکمن های سوریه حمایت کند انگیزه ای که با حمایت گسترده ای داخلی در ترکیه هم روبه رو خواهد شد.

- حملات مسلحانه داعشی ها در پاریس با 129 کشته در کنار سرنگونی هواپیمای مسافربری روسیه در بمب گذاری داعش با بیش از 200 کشته باعث شد پاریس و مسکو پس از ماه ها تنش و اختلاف بر سر اوکراین و بشار اسد، این بار بر سر مبارزه با داعش به یکدیگر نزدیک شوند. پوتین دستور داده بود ارتش روسیه در دریای مدیترانه با ارتش فرانسه به عنوان هم پیمان در جنگ با داعش رفتار کنند. نظامیان روس نیز قبل از بمباران داعش، به یاد قربانیان حملات پاریس، بر روی بمب ها نوشتند: برای فرانسه.

این حادثه سرنگونی جنگنده روس باعث می شود دوباره میان فرانسه و روسیه خطی از تفاوت ترسیم شود و این برای اردوغان و ترکیه خوشایند است. ترکیه هم اکنون بر خلاف فرانسه و روسیه، اولویت اولش سرنگونی بشار اسد است نه داعش.

2- واکنش روسیه

هم اکنون همه نگاه ها به واکنش روسیه و به طور مشخص شخص پوتین به سرنگونی جنگنده روس توسط ترکیه است. او چه واکنشی خواهد داشت؟

به نظر می رسد می توان اینگونه درباره واکنش احتمالی مسکو در برابر ترکیه سخن گفت:

- در آینده ای نه چندان دور احتمالاً یکی از هواپیماهای نظامی ترکیه وارد حریم هوایی سوریه خواهد شد و احتمالا از سوی ارتش روسیه یا سوریه مورد هدف قرار خواهد گرفت.

- روسیه نقش نظامی خود را در روسیه در حمایت از بشار اسد، حمله به داعش و همه گروه های مسلح خارج از چارچوب دولت بشار اسد و هم پیمانانش را بیش از پیش تقویت خواهد کرد.

- احتمال نرمش روسیه در موضوع سرنوشت بشار اسد و کناره گیری او از قدرت کاهش خواهد یافت.

- روسیه تلاش خواهد کرد به طور خاص در دو صحنه داخلی سوریه و ترکیه انتقام گیری غیرمستقیم کند.

انتقام در صحنه داخلی سوریه با استفاده از تقویت حضور خود و افزایش حملات به مواضع طرف های غیرحامی اسد و در صحنه داخلی ترکیه نیز احتمالا با حمایت از گروه هایی مخالف مسلح مانند پ ک ک خواهد بود.

- واکنش ابرقدرت و دردناک

همه هم اکنون در انتظار واکنش روسیه هستند. یک واکنش از موضع ابرقدرت و دردناک. یک واکنش از موضع عضو دائم شورای امنیت و دارای یکی از ارتش های بزرگ جهان و دارنده بیشترین بمب های هسته ای جهان و صادرکننده بزرگ تسلیحات و دارای قدرت هژمون منطقه ای. اگر واکنش روسیه و پوتین خارج از این چارچوب باشد قطعا ترکیه برنده این بازی خواهد بود و از مواهب آن بهره مند خواهد شد و در مقابل همه مانورهای تسلیحاتی - نظامی روسیه از اوکراین تا سوریه بر باد خواهد رفت.

- به دلیل عضویت ترکیه در ناتو و وجود قانون حمایت نظامی از اعضا، روسیه رفتار محتاطانه ای خواهد داشت.از سوی دیگر از آنجایی که طرف این ماجرا ابرقدرت اتمی چون روسیه است در صورت واکنش سخت مسکو به آنکارا، ناتو به اقدامی بیش از صدور بیانیه و تهدید دست نخواهد زد.

- یکی از دو خلبان در دست مخالفان اسد است. گفته می شود وی را ترکمان های سوریه اسیر کرده اند که به ترکیه نزدیک اند. بنابراین، مسکو مجبور است این موضوع و آزادی خلبانش را در رفتارهای آتی خود لحاظ کند. اگر هر دو خلبان کشته شده بودند، مسکو می توانست راحت تر تصمیم بگیرد.

3 - رقابت و رویایی تکنولوژیکی نظامی روسی - آمریکایی

این حادثه نوعی شکست برای فناوری نظامی روسی در برابر فناوری نظامی آمریکایی به شمار می رود.

اینکه جنگنده های آمریکایی اف 16 ترکیه بتوانند در نبرد هوایی جنگنده سوخوی 24 روسی را بزنند اتفاق خوبی برای وجهه روسیه به عنوان دومین فروشنده بزرگ سلاح جهان نیست.

البته، قابلیت های دو هواپیما را نباید نادیده گرفت که اولی(سوخو) بیشتر برای بمباران است و دومی(اف 16) مهیای جنگ های هوایی.
در واقع، هواپیمای بمب افکن روسی، در مأموریت بمباران اهداف زمینی بود نه جنگ هوایی.

این اتفاق در گذشته هم تکرار شد که از جمله می توان به رویارویی موشک های آمریکایی پاتریوت عربستان سعودی با موشک های روسی اسکاد صدام در سال 1991 اشاره کرد.

در ماه های اخیر نیز بارها در جنگ عربستان سعودی در یمن، موشک های پاتریوت آمریکایی سعودی با موشک های اسکاد روسی شلیک شده از خاک یمن مقابله کردند.

روسیه باید از حیثیت خود دفاع کند. حیثیتی که در سال های اخیر با حمله قدرتمندانه به گرجستان و کندن دو بخش از این کشور و ارائه استقلال به آنها (اوستیای جنوبی و آبخازیا)، حمله نظامی به شبه جزیره کریمه اوکراین و الحاق آن به روسیه، حمایت از استقلال طلبان / تجزیه طلبان شرق اوکراین در برابر دولت مرکزی این کشور و دست آخر ورورد نظامی به سوریه به اوج خود رسیده اما هم اکنون آسیب دید.

4 - تاثیرات

حادثه سرنگونی جنگنده روسیه توسط ترکیه در مرز سوریه:

- روسیه را بیش از پیش به ایران نزدیک تر خواهد کرد. ائتلاف نظامی ایران - روسیه و در نمونه گسترده تر آن ایران، روسیه، عراق، سوریه و حزب الله لبنان را تقویت خواهد کرد.

- ترکیه را به کشورهای عربستان سعودی، قطر و امارات و آمریکا نزدیک تر خواهد کرد.

- مقامات آمریکایی از این حادثه و تلفات روس ها در سوریه خوشحال هستند.

- این اتفاق به سود دولت بشار اسد رئیس جمهوری سوریه و کردهای سوریه است.

- این اتفاق حل بحران سوریه را پیچیده تر می کند.

5 - نتیجه گیری

این حادثه در کوتاه مدت باعث شادی دل رقبا و مخالفان روسیه در منطقه (عربستان سعودی، قطر و امارات) و در جهان (آمریکا) و ترمیم وجهه آسیب دیده آنکارا و اردوغان و ضربه به وجهه روسیه می شود اما در میان مدت و بلندمدت باعث آسیب دیدن منافع ملی ترکیه خواهد شد.

ترکیه با این اقدام در جایگاه آلت دست قدرت های جهانی و منطقه ای رقیب روسیه قرار گرفت. رقبایی که نمی توانند به هنگام پرداخت هزینه در کنار آنکارا باشند، همانگونه که گرجستان و اوکراین در رویارویی با روسیه نتوانستند حمایتی تاثیرگذار، ملموس و سرنوشت ساز از بزرگترین رقیب مسکو دریافت کنند.

کانال عصر ایران در تلگرام

بیشتر بخوانید:

جایگاه ایران در ائتلاف استراتژیک مصر - عربستان سعودی

سوخو 24 روس که ترکیه انداخت چه بود؟ (+عکس)

کاربران شبکه های اجتماعی در روسیه: اردوغان یک "خون آشام" است

5 نکته درباره سرنگونی جنگنده روسیه توسط ترکیه

اردوغان: حادثه اخیر دفاع از حاکمیت ترکیه بود

اردوغان، روسيه را تهديد کرد

سرنگونی جنگنده روسیه توسط ترکیه / کشته شدن یک تفنگدار و یک خلبان روس (+عکس و فیلم)/ قطع روابط نظامی روسیه - ترکیه / تعلیق سفر بخشی از گردشگران روس به ترکیه

تماشاخانه