حالا دیگر از دسته های فلامینگو، پلیکان ها، و آهوهای کوهی زرد که روزگاری مناطق اطراف دریاچه، زیستگاهشان بود خبری نیست. امروز، از دریاچه ارومیه تنها سایه ای بر جای مانده است با قایق های پوسیده بر بستر یک نمکزار وسیع.

20 سال پیش، ششمین دریاچه بزرگ نمک جهان و بزرگترین دریاچه نمک خاورمیانه بود. گردشگران از خاصیت شناور ماندن روی آب های آن لذت می بردند. آب آن درست مانند بحر المیت به دلیل درصد بالای نمک، مانع فرو رفتن اجسام می شد.

مدتهاست گردشگری در اینجا دیده نمی شود، درست مانند حیواناتی که روزی این دریاچه خانه آنها بود، اکنون از آنها نیز خبری نیست.

«گری لوییس» هماهنگ کننده سازمان ملل در ایران در امور آب در اواسط سال گذشته در مورد دریاچه ارومیه به سی.ان.ان گفت: مثل این است که از یک سیاره دیگر به صحنه نگاه می کنی، یک منطقه سفید رنگ بزرگ. من دیدم تراکتورها از بستر بی جان دریاچه نمک برمی دارند. این نمونه ای است که نشان می دهد، چقدر انسان به سرعت می تواند چیزی را از بین ببرد.

روزگاری نه چندان دورتر نیز مرغزارهای اطراف تالاب هامون واقع در استان سیستان و بلوچستان، محل زندگی روستاییانی بود که شغل اصلی ساکنان آن ماهیگیری بود.

زاینده رود، تالاب شادگان، هورالعظیم و بسیاری از رودخانه ها و تالاب های کشورمان همگی در شرایط مشابه و بدی هستند ما همچنان در مصرف آب بی پروا هستیم.

گری لوییس می گوید: اگر کمبود آب به جای یک مشکل به یک هنجار تبدیل شود، نه فقط روی اقتصاد و بهداشت عمومی در ایران اثر خواهد گذاشت بلکه تاثیر غیرمستقیم آن شروع به تهدید خاورمیانه خواهد کرد.

وی گفت: مردم زمانی که مهاجرت می کنند و به کشورهای همسایه پناه می برند، بسیار آسیب پذیرند و برای امنیت اقتصادی مردم آن کشورها نیز تهدید محسوب می شوند.

این کارشناس سازمان ملل افزود: با اضافه کردن تفاوت های قومی یا زبانی، مهاجرت های زیست محیطی می توانند خود منبع اختلاف و درگیری باشند.

** جهان در بحران کم آبی؛ جیره بندی آب در شهر باران های نم نم

گاردین در مقاله ای به قلم روبین مک کی نوشت: «لئوناردو داوینچی» نابغه ایتالیایی، آب را نیروی محرکه خلقت می داند اما متاسفانه در سیاره زمین اینک منابع آب با سرعت هشدار دهنده ای رو به تمام شدن است. جمعیت جهان در حالی رو به افزایش است که با روند صعودی عرضه آب تازه مطابقت ندارد.

شواهد حاکی است که پیامدهای این قضیه در حال بدتر شدن است. در سراسر جهان، گزارش ها نشان می دهد همزمان با خشکیدن ذخایر و آبخوان ها، مناطق وسیعی از جهان امروز در معرض بحران آب قرار دارند.

بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی، هم اکنون 2.5 میلیارد نفر در جهان به آب سالم دسترسی ندارند.

اوایل ماه مارس (اواخر اسفند 93) در شهر سائوپلو برزیل که 20 میلیون نفر در آن زندگی می کنند و روزی به شهر باران های نم نم مشهور بود، خشکسالی به حدی رسید که شهروندان در زیرزمین ها و پارکینگ ها در جستجوی آب های زیرزمینی شروع به کندن زمین کردند.

به نوشته گاردین، مسئولان شهر سائوپلو به مردم هشدار دادند که آب بزودی جیره بندی می شود. آنها گفتند، شهروندان تنها دو روز در هفته آب خواهند داشت.

در ایالت کالیفرنیای آمریکا، مقام ها اعلام کردند که این ایالت در ژانویه 2015 (دیماه سال گذشته) وارد چهارمین سال خشکسالی شده و امسال خشک ترین سال خود را تجربه می کند.

** خاورمیانه در کانون بحران آب

در خاورمیانه به دلیل استفاده زیاد از آب، مراتع حومه شهرها به بیابان تبدیل شده است. ایران یکی از مناطقی است که بشدت تحت تاثیر خشکسالی قرار دارد. مصرف بیش از حد آب همزمان با کاهش بارش ها موجب بهره برداری بیش از حد از منابع زیرزمینی شده و تولیدات کشاورزی به دلیل کمبود شدید آب به طور چشمگیری کاهش یافته است.

یک فعال بین المللی در حوزه آب در آبان گذشته به ایرنا گفت: هم اکنون 37 کشور جهان واقع در منطقه خاورمیانه، شمال آفریقا و جنوب آسیا با بحران شدید آب مواجه هستند که ایران نیز یکی از آنهاست.

خانم «اولریکه کلم» مدیر بخش ارتباطات فدراسیون بین المللی اپراتورهای خصوصی آب (AquaFed) افزود: ایران هم اکنون وارد مرحله تنش شدید آبی شده و چنانچه اقدامات مناسب انجام نشود، وارد مراحل خطرناکتری می شود که دیگر نمی توان کاری صورت داد.

به نوشته گاردین، در امارات متحده عربی به دلیل کمبود آب تازه، اکنون روی تجهیزات آب شیرین کن و واحدهای تصفیه فاضلاب سرمایه گذاری می شود.

شیخ محمد بن زاید النهیان ولیعهد امارات به گاردین گفت: (اکنون) برای ما آب بسیار مهمتر از نفت است.

طبیعت جهانی بحران آب در گزارش های مشابه از مناطق دیگر مورد تاکید قرار گرفته است. در جنوب آسیا برای مثال، آب های زیرزمینی بیش از حد مورد بهره برداری قرار گرفته و بشدت کاهش یافته است.

در دهه گذشته، آب های زیرزمینی در این منطقه با بی توجهی و بدون کنترل مورد استفاده قرار گرفته است. در حدود 600 میلیون نفر در منطقه ای به وسعت دو هزار کیلومتر مربع که از شرق پاکستان و دشت خشک شمال هند شروع می شود و تا بنگلادش را در بر می گیرد، زندگی می کنند.

بیش از 75 درصد کشاورزان منطقه یاد شده برای آبیاری کشت و زرع خود متکی به بهره برداری از آب های زیرزمینی هستند و مصرف آب در اینجا بسیار بالاست آن هم در حالی که عکس های ماهواره ای نشان می دهد عرضه آب در این منطقه به طور هشدار آمیزی در حال کاهش است.

** نسبت زمین به منابع آب تازه در دسترس بشر

نقشه کره زمین این تصور را ایجاد می کند که بخش قابل توجهی از زمین را آب را گرفته و جهان هیچگاه بی آب نخواهد شد. اما مقاله گاردین برای تجسم عمق بحران آب می نویسد: براساس آمار آژانس علمی تحقیقات زمین شناسی آمریکا (The United States Geological Survey (USGS ، مجموع آب تازه زمین در حدود 10.6 میلیون کیلومتر مکعب است.

این مقدار آب، کره ای به قطر حدودا 272 کیلومتر مربع درست می کند. این در حالی است که قطر کره زمین در حدود 12 هزار و 756 کیلومتر است. علاوه بر این در حدود 99 درصد حجم آب های تازه زمین را آب های زیرزمینی تشکیل می دهند که بیشتر آن در دسترس انسان قرار ندارد.

اگر آب های زیرزمینی را کنار بگذاریم، مجموع حجم آب دریاچه ها و رودخانه ها که منبع اصلی آب تازه بشر هستند، کره ای به قطر فقط 56 کیلومتر درست می کنند که در مقابل عظمت جهان و جمعیت آن قطره ای بیش نیست.

این قطره آب کوچک باید به همه جمعیت جهان برسد. هم اینک در سراسر جهان یورش مردم برای تصاحب این قطره کوچک به طور فزاینده ای رو به افزایش است زیرا دمای سیاره زمین در حال افزایش و خشکسالی در حال بلعیدن منابع آب در دسترس است.

تغییر بارش ها و آب شدن یخ ها تاکنون سیستم های هیدرولوژیکی بسیاری از مناطق جهان را تغییر داده است. یخچال های طبیعی در سراسر جهان در حال کاهش است که این مساله، روستاها و شهرهای واقع در پایین دست را تحت تاثیر قرار می دهد.

سازمان علمی بین دولتی تغییر آب و هوا (the Intergovernmental Panel for Climate Change) می گوید: بخشی از جمعیت جهان که در حال تجربه کمبود آب است تا پایان قرن 21 رو به افزایش خواهد بود. روز به روز مردم و ملت های زیادی باید برای بدست آوردن آب با هم رقابت کنند.

حتی در عرض های جغرافیایی بالاتر، در مناطقی که احتمال می رود در سال های آینده افزایش بارش را تجربه کنند، تغییرات آب و هوا بر کیفیت آب تاثیر می گذارد و به دلیل شماری از عوامل شامل افزایش دما، افزایش سطح رسوبات و آلاینده هایی که به دلیل باران های سیل آسا تشدید می شوند و اختلال در رساندن خدمات آب و برق پس از آمدن سیل ها، افزایش می یابد.

** لزوم تغییر الگوی مصرف آب

«جین کریستین» نخست وزیر اسبق کانادا و مسئول شورای تعامل (the InterAction Council) که یک سازمان بین المللی مستقل برای استفاده از تجربه های مسئولان سابق کشورها برای حل مشکلات بین المللی است، می گوید: اگر آب به گونه ای که تاکنون مورد بهره برداری قرار گرفته، استفاده شود، هیچ جای جهان از بحران آب در امان نخواهد بود و این الگوی مصرف به یقین حیات بشر در روی زمین را استمرار نمی بخشد.

** الگوی مصرف آب در ایران

در سال 1956، سرانه آب در دسترس در ایران، هفت هزار متر مکعب بود اما امروز این رقم به یک هزار و 900 متر مکعب رسیده است.

به گفته گری لوییس هماهنگ کننده سازمان ملل در ایران در مورد آب، در سال 2020 احتمالا سرانه آب در دسترس در ایران یک هزار و 300 مترمکعب خواهد رسید.

وی بر این باور است، باید الگوی مصرف آب جمعیت رو به رشد ایران که در دهه آینده به 90 میلیون نفر خواهد رسید، اصلاح شود.

به گفته «حسین عطایی فر» رئیس مرکز تحقیقات شرکت مهندسی آب و فاضلاب تهران، مصرف سرانه آب در بخش خانگی 157 لیتر در روز است در حالی که در کشورهای توسعه یافته ای مانند آلمان، سرانه مصرف در بخش خانگی 130 لیتر در روز و در جهان 135 الی 140 لیتر در روز است.

وی تاکید کرد: ایران در همه بخش های کشاورزی، صنعت، خانگی، فضای سبز و خدمات نیازمند اصلاح الگوی مصرف آب است.

همچنین بیش از 90 درصد آب در دسترس کشور در بخش کشاورزی استفاده می شود که به دلیل استفاده از سیستم های ناکارآمد و ابتدایی، بخش قابل توجهی از آن تلف می شود. این در حالی است که بنا به اعلام وزارت نیرو، متوسط مصرف آب جهانی در بخش کشاورزی 70 درصد است که برخی کشورها موفق شده اند این مقدار را به 50 درصد کاهش دهند.

منبع: ایرنا

کانال عصر ایران در تلگرام

تماشاخانه