تاثیر گروه های ذی نفوذ بر افزایش مشارکت اجتماعی در انتخابات مجلس ایران

   در جوامع مدنی از تعریف الگوی مطلوب کنش و تعامل میان نظام های سیاسی و مردم، به عنوان عامل تاثیرگذار بر فرآیند پیشرفت یاد می کنند. در این راستا علوم گوناگون و به طور مشخص علم سیاست با مطالعه چگونگی شکل گیری قدرت به نحوه سهیم شدن شهروندان در این چرخه توجه داشته و همین امر مدیریت جامعه را از یک نگاه تک جانبه، به رویکردی دو سویه در قالبی مشارکت محور سوق داده است. در طول تاریخ ایران نیز اصل مشارکت اجتماعی و جذب افکار عمومی از موضوعات چالش برانگیز ساختار سیاسی به شمار می رود. که به این منظور نهادهای سیاسی و مدنی بسیاری نظیر احزاب جهت تحقق مشارکت اجتماعی در ایران مجال ظهور و فعالیت یافتند، اما به دلایل مختلف درونی و بیرونی نظیر فقدان اعتمادسازی عمومی و ضعف سازماندهی، توان پاسخ گویی و یافتن راهکار مطلوب را نداشته و پس از مدت کوتاه مسیر اضمحلال را پی گرفتند. در این میان گروه های ذی نفوذ به دلیل سازماندهی به خصوص، تنوع حوزه های فعالیت و فاصله داشتن از قدرت صرف سیاسی با تجمیع اهداف اقشار مختلف جامعه و تسهیل روند اعتمادسازی می توانند زمینه جذب افکار عمومی و مشارکت پایدار و آگاهانه را فراهم آورند. که باید با تکیه بر ساختار سیاسی و اجتماعی ایران و نیز تعریف الگوی صحیح از مشارکت اجتماعی در قالب نهادگرایی بومی به عنوان رکن مهم پیشرفت جامعه ایران زمینه های تحقق آن تبیین گردد. در این بین گروه های ذی نفوذ گزینه مناسبی در مسیر حرکت مطلوب چرخ دنده های نظام سیاسی و افزایش مشارکت اجتماعی در ایران محسوب می شوند.
در جوامع مختلف مشارکت مدنی و تعامل سازنده نقطه آغاز پیشرفت به حساب می آید. از اینرو ساختار نظام جمهوری اسلامی نیز مبتنی بر مشارکت اقشار مختلف جامعه در تصمیم سازی های اساسی در قالب حلقه‌های علمی و اجرائی پایه ریزی شده است. که این امر در قانون اساسی و کلام بزرگان نظام به اشکال متعدد بیان شده و زمینه را برای ایجاد گفتمان های اساسی و حرکت‌های فکری و نظری در جامعه فراهم آورده است. ضرورت تدوین الگوی جامع پیشرفت از دیرباز مدنظر فرهیختگان و اندیشمندان کشور بوده که یکی از دلایل عدم دستیابی به آن در ضعف تشریح سازوکار مطلوب و فقدان هدف گذاری و سازماندهی مناسب دیده می شود. برخی از صاحب نظران معتقدند جوامع در گذر از سنت به مدرنیته تغییر هنجار می دهند و به نوعی این تغییر شکل جوامع موجب پیچیده شدن فرآیند تصمیم گیری و تعدد متغیرهای تاثیرگذار می شود. در این بین پیچیدگی پیکارهای سیاسی جهان را به تحول نهادهای مشارکت از احزاب به سمت جنبش های اجتماعی و گروه های ذی نفوذ حرکت می دهد. چرا که احزاب به دلیل موانع ساختاری و مدنی نمی توانند کارکردهای حقیقی خود را ایفا کنند.

در ایران نیز دوره تحزب پیش از آنکه ظهور کند؛ به واسطه ضعف تبیین شایسته این اصل در جامعه و واکنش بدنه اجتماعی نسبت به قدرت برهنه سیاسی - منبعث از تاریخ دینی و ملی- غروب کرد. هر چند به شکل جزیره ای برخی احزاب مجال حضور یافتند، اما این مجموعه ها نیز با تبیین اصول غیرمتعارف و موقت نه تنها فرصت باورپذیری این جریان را برای جامعه میسر نساختند؛ بلکه با تشریح مبانی و چشم اندازهای غیرمنطقی که تجلی دغدغه ها و نیازهای عمومی جامعه نبود، شهروندان را گمراه و آنها را به سمت منافع شخصی و محدود سوق دادند. از اینرو اگر تاریخ سیاسی ایران را بررسی کنیم، در هر دوره خلع بزرگی پس از کسب قدرت نمایان می شود. چرا که نه مرجع پایدار و مستحکمی برای پاسخگویی وجود دارد و نه تشکیلاتی که با نگاه نظارتی و کنترلی مانع از انحراف سیستم شود؛ در این شرایط پیشرفت جای خود را به توسعه تک جانبه و نامتوازن می دهد.

از سوی دیگر در یک گذر سیاسی به تاریخ معاصر ایران در می یابیم که دستگاه قدرت از گروه های ذی نفوذ برای رویارویی با نهادهای مدنی بهره می گیرد. گروه های ذی نفوذ علیرغم خودجوش بودن باید در اختیار یک قدرت سیاسی– مذهبی یا بخش هایی از یک کانون قدرت در ارتباط باشند. که این امر در تاریخ اسلام نیز نمونه های فراوانی نظیر فرقه اسماعیلیه شیعی و نزاریان شام دارد. از اینرو مطالعه نهادها و پدیده های مدنی در ایران و بررسی ریشه های عمیق مشارکت مدنی گروه های ذی نفوذ نشان می دهد که این گروه ها هیچ گاه نتوانستند به عنوان یک عضو مستقل جامعه با جلب افکار عمومی و اعتماد سیاسی در سیاست های عمومی و تصمیمات دولتی تاثیرگذار باشند. امروزه جامعه شناسی مدرن با تکیه بر نقش نخبگان در نهادگرایی نوین وارد کارزار سیاسی و اجتماعی می شود. در این بین مطالعه فرآیند شکل گیری گروه های ذی نفوذ امری مهم جلوه می کند. گروه های ذی نفوذ از آن جهت که قابلیت تغییر وضعیت درونی را دارند، می توانند با تکوین زنجیره مشارکت الگوی عقلانیت و حکمت را در انتخابات و تصمیمات مدنی نهادینه کنند. این گروه ها به عنوان آخرین حلقه از زنجیره پیشرفت پس از تحولات سیاسی و اقتصادی مطرح هستند و اغلب با قاعده سازی سیستم و مردم به صورت چهره پنهان سیاسی در چارچوب اتاق فکر و جایگاه های مشورتی مورد استفاده قرار می گیرند.

لذا اساس تشکیل گروه های ذی نفوذ به عنوان رهیافت متن حاضر جهت نیل به شکل جدیدی از تعاملات اجتماعی با ساختار سیاسی در بستری قانونی بیان شده است. که با تجمیع منافع نظام و تلفیق آن با نیازهای عمومی جامعه حد متعارفی از مطالبات را اخذ گردیده و به شکل طبقه بندی شده در قالب بسته های پیشنهادی با نفوذگذاری عمیق بر انتخاب مجلس آتی خواست های منطقی و راهکارهای اعمال آن در سیاست های کلان را در اختیار سیاست گزار قرار می دهد.
توجه به سه نکته در فرآیند تاثیرگذاری گروه های ذی نفوذ بر انتخابات مجلس اسفند ماه حائز اهمیت است:

- شناخت مطالبات عمومی و تعریف منافع گروه به شکل عام در بستر نیازهای اجتماعی

- شناخت موقعیت جامعه، نظام سیاسی و گروه و توجه به نسبت تعاملات آنها با یکدیگر در برنامه ریزی ها

- ارتباط گیری فراملی با گروه های ذی نفوذ کشورهای مختلف در قالب صنفی و بشر دوستانه به منظور کسب اعتبار منطقه ای و جهانی

به بیان ساده، رسالت گروه های ذی نفوذ باید بر پایه تبدیل افکار عمومی، به آوردگاه خرد و تصمیم سازی استوار باشد. در باب هدف گذاری نیز باید با نگاه حفظ و تقویت انسجام درونی، آموزش نیروهای متخصص و در یک کلام پرورش انسان آگاه، تعریف گردد. مبنای حرکت آنها نیز باتوجه به ساختار چند پاره و لایه بندی های اجتماعی در ایران باید پیوسته از حالت صنفی به سیاسی در جریان باشد. همچنین کارکرد کمیته های تخصصی گروه های ذی نفوذ را می توان به سه سطح سیاسی، شبه سیاسی و غیرسیاسی تقسیم بندی کرد. به گونه ای که اگر در مواقعی نیاز به بسیج عمومی باشد؛ این مهم در چارچوب سازماندهی مستحکم، تعریف شده در بطن گروه ها تحقق پذیرد. در این متن با تاکید بر اصول اعتمادسازی، مشارکت مدنی و جذب افکار عمومی به عنوان ارکان پیشرفت در جامعه ایران به تشریح موانع و الزامات این شاخص ها اشاره شد. از سوی دیگر در باب گروه های ذی نفوذ به عنوان نزدیک ترین الگوی مشارکت اجتماعی به جامعه ایران تاکید شد و از دریچه مشارکت اجتماعی الگوی مطلوب مشارکت پایدار و متوازن از طریق نقش آفرینی گروه های ذی نفوذ بیان شد. تا در نهایت به غایت اصلی خود یعنی احیاء اعتماد و مشارکت شهروندان به عنوان مولفه اصلی پیشرفت کشور نائل آید.