10 پرسش و ابهام درباره رد صلاحیت ها

 عصر ایران- هر چند هنوز شورای نگهبان نتیجه نهایی بررسی عملکرد هیات‌های نظارت درباره کاندیداها را اعلام نکرده و احتمال پاره‌ای رایزنی‌ها نیز متصور است، اما سوالات و ابهاماتی در اذهان شکل گرفته که با توجه به گسترش بی‌سابقه شبکه‌های اطلاع‌رسانی به صورت پیام‌رسان موبایلی و فضای مجازی اشاره افکار عمومی را کاملا زیر تاثیر خود گرفته  و از این رو ا‌شاره به آنها خالی از لطف نیست.

  با این توضیح مجدد و موکد که همچنان امید به دخالت و اعلام نظر شورای نگهبان و احراز صلاحیت برخی از کسانی که تایید نشده‌اند وجود دارد این 10 مورد را می توان چنین برشمرد:

1- اگر ثبت نام کنندگان را "یک جامعه آماری کوچک" از کل جامعه بدانیم رد صلاحیت 60 درصد ثبت نام کنندگان به منزله بی اعتمادی به 60 درصد جامعه تلقی می‌شود. هر چند الزاما ثبت‌نام کنندگان نماینده کل جامعه به حساب نمی‌آیند ولی به هر حال این تلقی شکل می‌گیرد و بین 60 درصد ثبت نام کنندگان و کل جامعه نسبتی برقرار می‌شود.

2- شماری از رد صلاحیت شده ها در حال حاضر نماینده هستند. به عبارت دیگر قانون گذاری می کنند. آیا شورای نگهبان قوانینی را که در تصویب آنان نمایندگان بی صلاحیت نقش و دخالت داشته اند تایید می کند یا چنانچه به تأیید نرسد به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع می دهد که صلاحیت رییس آن را پیش تر برای انتخابات ریاست جمهوری احراز نکرده بودند؟

3- چنانچه نماینده ای صلاحیت های عمومی را نداشته باشد و رای بیاورد ولی دلایلی بتوان اقامه کرد که او را فاقد صلاحیت معرفی کند و مثلا معلوم شود اختلاس کرده یا جنایتی مرتکب شده در مرحله رسیدگی به اعتبارنامه ها نیز می توان به صورت خاص رسیدگی کرد و به خاطر استثناها قاعده را نباید بر هم زد. قاعده باید اعتماد به نظر عمومی باشد که در واقع با انتخاب خود تایید صلاحیت می کنند.

4-  این که شماری از کاندیداها از تایید خود آسوده خاطر باشند ولی شماری از رقیبان آنها تا 24 ساعت مانده به انتخابات ندانند تایید می شوند یا نه با اصل تساوی یا عدالت در تبلیغات و فعالیت انتخاباتی سازگار نیست. همه کاندیداها باید فرصت یکسان داشته باشند حال آن که با این ساز و کار عملا عده ای فرصت کمتری دارند.

5- با توجه به این که مصوبات مجلس در نهایت باید به تایید شورای نگهبان برسد و در مواردی مانند لوایح دوقلو که رییس جمهوری دوره اصلاحات تقدیم کرده بود به رغم موافقت اکثریت نمایندگان مجلس ششم شورای نگهبان در نهایت تایید نکرد درک چرایی این همه نگرانی دشوار است. به این معنی که وقتی می توانند هر مصوبه ای را رد کنند به قاعده نباید نگران بافت مجلس باشند.

6- مهم ترین تفاوت جمهوری اسلامی با شماری از کشورهای منطقه برگزاری انتخابات است. چندان که در نامه مقام معظم رهبری به جوانان اروپایی به آنان یادآوری شده بود میان «مردم سالاری های پویا» و «نظام های عقب مانده سیاسی» تفاوت قایل شوند. با این وصف نه تنها انتخابات که ساز و کار برگزاری انتخابات نیز برگ برنده جمهوری اسلامی است. اما آیا درصورت استمرار وضعیت کنونی در کشورهای دیگر نیز می توان از این شیوه دفاع کرد؟

7- اصل بیست و سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر منع تفتیش عقاید تاکید دارد و تصریح می کند: « هیچ کس را نمی توان به صرف داشتن عقیده ای مورد مواخذه و تعرض قرار داد.»

بر این اساس رد صلاحیت به خاطر ابراز یک عقیده قابل قبول نیست. احتمالا گفته خواهد شد مواخذه و تعرضی صورت نمی گیرد و تنها اجازه حضور در قوه قانون گذاری داده نمی شود اما آیا جز این است که در برخی موارد تنها دلیل رد صلاحیت ابراز عقیده بوده است.

8- اختلافات درون مجموعه شورای نگهبان نشان می دهد نظرات اعضا الزاما همان نظر شورا نیست و احترام به نهاد به این معنی نیست که دیدگاه یکایک اعضا را مرّ قانون بدانیم. کما این که سخنگوی شورا از اختلافات خود با دبیر سخن گفته است. به عبارت دیگر بافت خود شورای نگهبان می تواند متنوع باشد.

9- از دوره چهارم مجلس شورای اسلامی نظارت استصوابی اعمال شده اما همین نمایندگان نیز در دوره های بعد در معرض رد صلاحیت قرار گرفته اند. به عبارت دیگر نمایندگانی که با اعمال نظارت استصوابی به مجلس راه می یابند خود در پایان دوره بعضا رد صلاحیت می شوند. این امر به معنی آن است که نظر اولیه به غایت تامین نشده است.

10- این طعنه که مهم ترین علت رد صلاحیت ها « احتمال رأی آوری» است. زیبنده نیست. جا دارد در رسیدگی نهایی این شایعه یا شایبه زدوده شود.