آموزش مشارکتی؛ روشی که دانش‌آموزان فنلاندی را بهترین کرد

در چند دهه اخیر دانش آموزان فنلاندی تبدیل به بهترین‌ها شدند و همه این اتفاقات از یک موضوع نشئت می‌گرفت که نیروی انسانی اصلی‌ترین منبع اقتصادی این کشور است و از نظر فنلاندی‌ها آموزش و پرورش هزینه نیست، بلکه نوعی سرمایه‌گذاری بلند مدت است.

به گزارش رسانه خبری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، تصور کنید مدرسه جایی برای تفریح و شادی است، تکلیف شب ندارید، خبری از امتحان‌های سخت و پیچیده نیست، قرار نیست به خاطر نمره کمتر تنبیه بشیم و چند ده بار از روی غلط‌هامان بنویسیم. می‌توانید حوزه مورد علاقه‌ خودتان را برای درس خواندن انتخاب کنید و مهم‌تر از همه اینکه لازم نیست هفت صبح و خواب آلود سر صف صبحگاه بایستید. فکر می‌کنید اینها خواب و خیال است اما از حدود ۱۶ سال پیش، مدارس فنلاند به جایی شبیه به همین مدرسه آرمانی همه ما تبدیل شدند.

در چند دهه اخیر دانش آموزان فنلاندی تبدیل به بهترین‌ها شدند، بی‌سوادی در فنلاند ریشه کن شد، ترک تحصیل به صفر رسید و نیروی کار مفید و موثر وارد بازار کار شد. همه این اتفاقات از یک موضوع نشئت می‌گرفت. فنلاند منابع طبیعی چندانی ندارد و به همین دلیل نیروی انسانی اصلی‌ترین منبع اقتصادی این کشور است. از نظر فنلاندی‌ها آموزش و پرورش هزینه نیست، بلکه نوعی سرمایه‌گذاری بلند مدت است.
 
مایکل مور مستند ساز مشهور آمریکایی در مستندی که برای مقایسه نظام آموزشی فنلاند با آمریکا ساخته مهم‌ترین عامل جهش فنلاندی‌ها به بهترین نظام آموزشی را «نداشتن تکلیف شبانه می‌داند» او در این مستند پای صحبت معلمان (که در این نظام آموزشی به آنها تسهیلگر گفته می‌شود) می‌نشیند و تفاوت این سیستم آموزشی با سیستم کلاسیک را از آنها می‌جوید.
معلمان مدارس ابتدایی فنلاند معتقدند «بچه‌ها باید زمان بیشتری را بچگی کنند و بتوانند نوجوانی را درک کنند و از زندگی لذت ببرند.»  
 
اما تفاوت‌ها بیش از اینهاست. در فنلاند محتوای درسی واحدی به مدارس اعلام نمی‌شود و تنها یک چهارچوب کلی به مدارس برای تدریس داده می‌شود و معلمان هر مدرسه و هر مقطع تحصیلی می‌توانند محتوایی که خودشان مناسب می‌دانند را بر مبنای این چهارچوب، طراحی کنند و آن را به دانش‌آموز که در این طرح به آنها «فراگیر» گفته می‌شود، آموزش دهند.
 
یکی دیگر از ویژگی‌های بارز نظام آموزشی فنلاند که باعث شده هیچ دانش‌آموزی تا به امروز تحصیل خود را ترک نکند، توجه به تک تک دانش آموزان است. در بیشتر کشورهای دنیا، دشواری دروس برای برخی از دانش‌آموزان که توانایی ذهنی کمتری دارند، موجب سرخوردگی و در نهایت ترک تحصیل می‌شود اما در فنلاند، اگر دانش آموزی در درس خاصی ضعف داشته باشد، معلم در کلاس توجه ویژه‌تری به نیازهای او می‌کند و حتی ساعات بیشتری را برای تدریس به او اختصاص می‌دهد. البته روانشناس و مشاور مدرسه هم در کنار دانش آموزانی که با مشکلات آموزشی روبه‌رو هستند کمک می‌کنند.
 
در فنلاند خبری از کلاس اضافه، مدرسه تیزهوشان، مدرسه نمونه دولتی و مدرسه غیرانتفاعی نیست. تنها یک مدرسه دولتی وجود دارد که برای همه کاملاً رایگان است. و البته به این دلیل که شمار دانش‌آموزان در کلاس‌های درس در فنلاند بسیار کمتر از متوسط جهانی است، امکان ارتباط مؤثر بین معلم و دانش‌آموزان و امکان توجه بیشتر معلم به تک تک دانش آموزان فراهم می‌شود.
 
دوره ابتدایی در فنلاند مانند کشور ما شش سال است و معمولاً هر ۶ سال را یک معلم آموزش می‌دهد. این ثبات باعث می‌شود که معلم تمایلات و خلق و خوی دانش‌آموزان را درک کند، اخلاقیات و علاقه‌هایشان را بشناسد و متناسب با آن برای بچه‌ها شیوه آموزش در نظر بگیرد. این معلم انگیزه زیادی برای پیشرفته کردن دانش‌آموز خود دارد. بچه‌ها هم معلم خودشان را با نام کوچک صدا می‌کنند و او را عملا مادر و یا پدر دوم خود می‌دانند. در دوره ابتدایی خبری از تکلیف خانه و امتحان نیست. تنها در دوره دبیرستان، آن‌هم به شکل محدود و نه چندان رسمی، تکلیف خانه و امتحان وجود دارد. بچه ها در وقت آزاد خود به تفریح، ورزش یا فعالیت‌های هنری می‌پردازند.
 
ساعت شروع کلاس‌ها بین ۹ تا ۹:۴۵ است. آنها معقدند که کودکان و نوجوانان به خواب کافی در صبح نیازمندند. ساعت کار مدارس هم تا ساعت ۲ تا ۲:۴۵ است. آنها ۳ یا ۴ کلاس ۷۵ دقیقه‌ای با چندین زنگ تفریح بین آنها دارند. با این روش هم معلم و هم دانش‌آموز فرصت کافی برای استراحت دارند و به همین دلیل برای درس بعدی خود آماده می‌شوند.
 
دبیرستان‌های فنلاند در یک دوره سه ساله دانش‌آموزان را به مسیری هدایت می‌کنند تا به این درک برسند که می‌خواهند به دانشگاه بروند یا خود را برای گذراندن دوره آموزش مهارت‌های شغلی آماده کنند. کمتر از ۴۰ درصد دانش‌آموزان دانشگاه را انتخاب می‌کنند و مابقی در یک دوره سه ساله چند و چون حرفه مورد علاقه‌شان را می‌آموزند. این دانش‌آموزان یا مستقیما به نیروی کار تبدیل می‌شوند و یا در دانشگاه‌های پلی‌تکنیک برای آموزش بیشتر روانه می‌شوند.
 
نکته جذاب این سیستم آموزشی این است که همه مجبور نیستند شیمی، فیزیک، انتگرال و دیگر درس‌های پیچیده را پشت سر بگذارند و از همه مهم‌تر همه دانش‌آموزان مجبور نیستند مدرک دانشگاهی داشته باشند تا احساس ارزشمند بودن کنند.
 
این برخی از  نکاتی است که نظام آموزشی فنلاند که این روزها آن را به نام نظام آموزشی مشارکتی می‌شناسیم را از نظام‌های غیر منعطف آموزشی کلاسیک مجزا می‌کند.
 
این روزها مرکز آموزش سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران درصدد است تا بخش مهمی از بهترین خصوصیات این نظام آموزشی را در قالب طرح بعد از مدرسه در فرهنگسراهای سطح شهر تهران اجرا کند. برای  دریافت اطلاعات بیشتر با شماره تلفن ۱۸۳۷ تماس بگیرید.