جالی خالی کودکان در برنامه های شهری

شهر دوستدار کودک شهری است که در آن خواسته های کودک در اولویت قرار گرفته باشد و شرایط اجتماعی، فرهنگی و معماری شهر همسو با نیازهای آن ها باشد.

به گزارش عصر ایران، تورج فرهادی در روزنامه قانون نوشت: امروزه تعداد کودکان در کشورهای در حال توسعه در حال افزایش است. کودکان و نوجوانان همانند سایر اعضای جامعه خواسته ها و نیازهای خاصی را دارند.شهر دوستدار کودک برای اولین بار در دهه 80 میلادی در راستای تخصیص حق شهروندی به کودکان و رسیدگی به خواسته ها و نیازهای آن هاتوسط سازمان حمایت از کودکان مطرح شد.

یونیسف در سال 1996 بیان می کند که خانه ها و محیط اطراف آن نخستین و مهمترین مکان هایی هستند که بر کودک تأثیر می گذارند به همین دلیل این مکان ها باید به گونه ای طراحی و برنامه ریزی گردند که سلامت جسمی و روحی کودک را به وسیله قرار دادن فرصت هایی برای بازی و تفریح و سرگرمی در مراکز امن فراهم آورند. علاوه بر این میزان آمیختگی این فضاها با طبیعت در نحوه تعامل کودک در جامعه مؤثر است که باید به آن توجه داشت.

نحوه تجربه محیط مهمترین عامل رشد در کودکان است محیط ساخته شده تأثیر قابل توجهی روی هر موجود زنده دارد. محیط مصنوع، گزینه های رفتاری را که حواس کودک را به کار می گیرند تحت تأثیر قرار  می دهد.محیط ساخته شده هر محیطی است که در اطراف شهروندان وجود دارد و توسط انسان ساخته شده است از جمله ساختمان ها، خیابان ها،زیرساخت های شهری، فضاهای طبیعی که مردم در اطراف آن ها زندگی، کار و بازی می کنند. شهرها اغلب با تکیه بر رویکرد تأمین نیازمندی های بزرگسالان، ساخته می شوند.

شهر دوستدار کودک شهری است که در آن خواسته های کودک در اولویت قرار گرفته باشد و شرایط اجتماعی، فرهنگی و معماری شهر همسو با نیازهای آن ها باشد. و حقوق کودکان در کلیه بر نامه های توسعه شهریمورد توجه قرار گیرد.  بنابراین خانواده ها و اجتماع موظف هستند کودکان را در مسائل مهم تصمیم گیری مشارکت دهند.

در شهر دوستدار کودک، نحوه مدیریت و حکمروایی خوب مستلزم تخصیص فرصت به کودکان برای تصمیم گیری است. شهر دوستدار کودک، شهر دوستدار انسان نیز است. به بیانی دیگر آن نوع نگاه به شهر دوستدار کودک که مفاهیم اساسی آن را به موضوعاتی چون مناسب سازی معابر، ساخت و ساز، زمین بازی و ... تقلیل می دهد مذموم و نادرست است.

کودکان حق بازی دارند، حق حضور در فضاهای عمومی شهر، حق فعالیت، حق تنفس هوای سالم و ... . شهر دوستدار کودک نمی تواند شهری باشد کهسلامت جسمانی و روحی کودکان را به خطر می اندازد. بنابراین یک محیط شهری مطلوب ضمن برقراری ارتباط منطقی با کودک و شرایط او، مکان هایی را که برای کودک در دسترس باشند و به نیازهای او پاسخ دهند را فراهم می آورد و حق انتخاب گسترده تری را برای کودکان و والدین آن ها ارائه می کند.

شهر دوستدار کودک صرفاً مقوله ای کالبدی نیست که با راهکار ها و شاخص های کالبدی بتوان شهرهای موجود را مورد ارزیابی قرار داد و بر همین اساس برای اصلاح آنان راهکار ارائه کرد. شهر دوستدار کودک در کنار ابعاد کمی خود مقوله ای کیفی و ذهنی نیز می باشد در یک چنین شهری تمامی خدمات زیربنایی و روبنایی شهر (بهداشت، درمان، آموزش، تفریح و ...) باید به طور عادلانه در میان کودکان تقسیم شود، حقوق کودکان به عنوان یک شهروند در جامعه شهری به رسمیت شناخته شده و کار کودک در هر شکلی که مانعی برای آموزش، سلامت روحی و جسمی است باید با نظارت دولت و قوانین منع شود.هیچ گونه تبعیضی نسبت به کودکان به جهت تفاوت های نژادی، جنسیتی، ملیتی، قومیت و ... مورد پذیرش نیست. اساساً شهر دوستدار کودک به دنبال ضمانت بر تمامی حقوق این شهروندان به شرح زیر است:

1)    تاثیر تصمیمات در امور شهرشان
2)    مشارکت در خانواده، جامعه و زندگی اجتماعی
3)    دسترسی به خدمات اساسی (مانند سعادتمندی، آموزش، سرپناه، نوشیدن آب سالم و ...)
4)    محافظت در برابر خشونت و جنایت
5)    با امنیت در خیابان قدم زدن
6)    ملاقات با دوستان و بازی کردن
7)    زندگی در محیط مناسب و خلوت
8)    به رسمیت شناختن کودکان به عنوان یک شهروند مساوی، با داشتن دسترسی به همه خدمات بدون توجه به نژاد، مذهب و ناتوانی ها

در خصوص شهر تهران توسعه روز افزون ساخت و سازها و گسترش آن در سال های اخیر کاملاً محسوس است. فضاهای محله ای به سرعت جای خود را به سبک زندگی مدرن یعنی بزرگراه ها، هایپرمارکت ها و ... داده اند.

تحت تأثیر این شیوه زندگی روابط اجتماعی در واحدهای همسایگی به مرور رنگ باخته اند و محوریت خودرو شخصی در معابر و ساختمان های مرتفع ایمنی و امنیت کودکان را در فضاهای عمومی شهر کاهش داده است.در کنار سبک زندگی رایج شده در کلانشهر تهران، نبود امکانات تفریحی و فکری مناسب در سطح شهر مخاطرات جدی را در مسیر رشد و بالندگی کودکان ایجاد کرده است.شهر دوستدار کودک شهری که صرفاً برای کودکان خوب باشد، نیست بلکه شهری است که کودکان آن را بسازند.

نبود جایگاهی برای مشارکت کودکان یکی از اصلی ترین حلقه های مفقوده برنامه های مربوط به شهر دوستدار کودک است. این مشارکت قطعاً امری نیست که با برنامه های از بالا و از پیش تعیین شده بتواند جایی در برنامه شهر دوستدار کودک باز کند.بلکه نیازمند آن است که برای کودکان امکاناتی فراهم شود که بتوانند با مسائل دنیای پیرامون خود آشنا شوند و به آن ها اجازه داده شود با حضور در فعالیت ها و برنامه های مختلف شرایط متفاوت را تجربه کنند. آنچه که مهم است فراهم کردن شرایطی برای تقویت خلاقیت در کودکان مبتنی بر فعالیت های فرهنگی، ورزشی و اجتماعی و .. است.
بنابراین جهت دستیابی به تهران دوستدار کودک می توان از شاخص های ارائه شده جهت ارزیابی وضعیت کنونی و ارائه راهکارهایی برای بهبود آن استفاده کرد.

•    سنجش بسترهای فراهم شده جهت مشارکت کودکان در تصمیم گیری ها در سطوح خانواده و اجتماع و میزان خدمات و تنوع فعالیت های ارائه شده در این خصوص

•    بررسی میزان امن بودن فضاهای عمومی شهر و تأثیر احساس ایمنی و امنیت در توانایی برقراری ارتباط توسط کودکان

•    نحوه تعامل طبیعت با فضاهای مصنوع و چگونگی تأثیرات آن در ایجاد احساس مثبت از خود درکودکان

*دکتری مدیریت شهرسازی