خراسان جنوبی چرا این بار رای بالاتری به رقیب روحانی داد؟!

عصر ایران؛ یوسف ناصری- در انتخابات سال 1392 حسن روحانی با 192 هزار رای حدود 44 درصد رای مردم استان خراسان جنوبی را به دست آورد و نفر اول  در کسب رای از این استان شد. سعید جلیلی با 103 هزار رای و کسب 23 درصد در رده دوم قرار گرفت.

اما در انتخابات سال 96 تعداد آرای حسن روحانی در این استان و نسبت به رای سال 92 کاهش پیدا کرد و فقط 159 هزار رای(34 درصد) را به خود اختصاص داد و سیدابراهیم رئیسی تعداد 301 هزار را از این استان کسب کرد و 61 درصد آرا را به خود اختصاص داد و این میزان رای به درصد، بالاترین مقدار رای کسب شده توسط رئیسی بود.

استان خراسان جنوبی یکی از استان های 8 گانه است که رئیسی در آنها رای بالاتری به دست آورده است و حسن روحانی در 23 استان.
عصر ایران در گفت و گو با دکتر احمد بخشی استاد علوم سیاسی دانشگاه بیرجند، نوع رای دادن مردم استان خراسان جنوبی در سال های 1392 و 1396 را بررسی کرده است. این گفت و گو را می خوانید.

*در انتخابات ریاست جمهوری 8 استان کشورمان به آقای رئیسی رای بالاتری دادند اما در 4 استان، هم رای بالاتری داده شده و هم مرکز استان رای بیشتری به آقای رئیسی داده و 4 مرکز استان این طور عمل نکرده اند. خراسان جنوبی، استانی است که هم بالاترین درصد رای را به آقای رئیسی و هم مرکز استان یعنی شهرستان بیرجند رای بالاتری به  آقای رئیسی داده اند.
در سال 1392 استان خراسان جنوبی رای بالاتری به آقای روحانی داده بود. به چه دلیل خراسان جنوبی این بار به این صورت عمل کرده است؟

-ما برای تحلیل آرای انتخابات ریاست جمهوری باید به جغرافیای آرا نیز مراجعه کنیم. این که پایگاه بخشی از رای دادن مردم و بخشی از کنش های سیاسی مردم تابع جغرافیا هست. یعنی این که آن جغرافیا از چه سطحی از توسعه برخوردار است. بعد بحث قومیت ها یا بحث این است که آیا کاندیداهای مختلف در آن حوزه جغرافیا پایگاه دارند یا خیر.

همچنین شعارهایی که یک کاندیدا مطرح می کند با وضعیت جغرافیایی و وضعیت اقتصادی  و معیشتی شان، چه سنخیتی را دارد.

استان خراسان جنوبی، بالاترین درصد رای در بین استان های 31 گانه  را به آقای رئیسی داده است. چرایی این نوع رای دادن، این است که آقای رئیسی بالاخره در اینجا پایگاه رای را دارد. به این دلیل است که در 2 دوره نماینده مجلس خبرگان است و منتخب خبرگان استان خراسان جنوبی است.

پس به طور کلی باید در نظر داشت که بخشی از آن پایگاه، ناشی از حضور آقای رئیسی است و ناشی از ساخت قدرتش است که آقای رئیسی در این استان دارد و ممکن است آقای روحانی نداشته باشد. آقای روحانی ممکن است در ساختار رسمی این استان، به نام استاندار داشته باشد. البته باید در خصوص استاندار خراسان جنوبی باید بحث کنیم. چرا که عملکرد استاندار، چندان خوب نبوده است.

آقای رئیسی، کاندیدای 2 دوره مجلس خبرگان است و ایشان حضور خیلی زیادی در استان دارد. چون برای انتخابات مجلس خبرگان، جاهای مختلف این استان حوزه نفوذش است. بالاخره دفتر مرکزی و دفتر نماینده مجلس خبرگان در استان دارد.

به دلیل شناختی که از آقای رئیسی وجود داشت، ما انتظار داشتیم در استان های خراسان، رای آقای رئیسی بالا باشد.

استان خراسان، زادگاه آقای رئیسی است. ما انتظار داشتیم مثلا کاندیداها در زادبوم خودشان، به طور نسبی رای بالاتری داشته باشند. هر چند این موضوع می تواند در خیلی از مصادیق و در خیلی از معیارها صدق نکند. اما به طور حتم این یکی از کُنش هایی است که ما انتظار داریم افراد رای دهنده بر اساس آن، کُنش داشته باشند.

*عوامل دیگر که نقش داشته اند در این که آقای رئیسی رای بالاتری در استان خراسان جنوبی داشته باشد چه بود؟

-آقای رئیسی در دوره 7 یا 8 ساله اخیر که در مجلس قبلی خبرگان و در خبرگان جدید حضور دارند، به عنوان یکی از شخصیت های معروف مملکتی در مراسم های مختلف و مکان های مختلف به عنوان سخنران اصلی استانی هستند.

به طور کلی و در یک کلمه باید بگوییم آقای رئیسی شناخته شده هستند. موضوع بعدی این است که پایگاه قدرت دارد. این پایگاه قدرت ناشی از حضور ایشان و دفتر نمایندگی در استان است. افراد وقتی قدرت سیاسی پیدا می کنند اعتبار پیدا می کنند.

بعد از آن اعتبار سیاسی، ممکن است به واسطه این که نفوذ دارند برخی افراد دیگر به آن شخص علاقه مند شوند یا جهت دهی شوند. برای مثال افراد به کاندیدای شهر خودشان یا کاندیدایی که جزو اقوام و طایفه و تبارشان است، رای می دهند.
این به این دلیل است که فردا آن شخص می تواند به قدرت برسد و بخشی از آن قدرت یا بخشی از آن امتیازاتی که ممکن است به عنوان رانت باشد، بتواند به سمت زادگاه آن فرد و به سمت حوزه نفوذ یا حوزه جغرافیایی یا پایگاهش، سمت و سو پیدا کند.

*آقای رئیسی متولد محله نوغان مشهد هستند. خراسان جنوبی هم در سال 1383 تاسیس شده. چطور آقای رئیسی به عنوان نماینده خبرگان استان خراسان جنوبی رای آورده اند؟

-آقای رئیسی در انتخابات دوره قبل مجلس خبرگان که در سال 1385 بود حضور داشتند و به عنوان نماینده رای آوردند. در اسفند 1394 هم برای دوره فعلی مجلس خبرگان کاندیدا شدند و رای آوردند.
البته ما قبلا تقسیم بندی خراسان را نداشتیم. استان خراسان قبل از تقسیم شدن 6 نماینده مجلس خبرگان داشت. بعد از تقسیم استان خراسان به سه استان، الان خراسان جنوبی یک نماینده مجلس خبرگان دارد.

آقای رئیسی از کاندیداهای استان خراسان رضوی بودند ولی به دلیل ارتباطی که در استان وجود داشته است یا احساس کردند کاندیداهای مطرح و شناخته شده در سطح ملی، در استان خراسان جنوبی کاندیدا نشده اند یا رقیبی ندارند، در نتیجه حوزه رقابت خودشان را در دوره قبلی به حوزه خراسان جنوبی تغییر دادند.
در این دوره هم نماینده استان خراسان جنوبی در مجلس خبرگان هستند و حضور دارند.

درست است که مشهد، زادگاه آقای رئیسی است ولی نفوذ سیاسی دارند و به عنوان کُنشگر سیاسی مطرح هستند. آقای رئیسی، همزمانی که دادستان کشور است نماینده استان خراسان جنوبی در مجلس خبرگان می شود. الان هم ایشان نماینده خبرگان رهبری از حوزه استان خراسان جنوبی است.

به واسطه دادستانی و به دلیل نفوذی که در قوه قضاییه وجود داشته است، بخشی از آرا و بخشی از جهت گیری آرا به سمت آقای رئیسی بوده است.

نکته دیگر این است که حوزه فعالیت اصول گرایی در استان خراسان جنوبی و به ویژه در دوره بعد از تشکیل استان، خیلی پر رنگ بوده است. این موضوع هم دلایلی دارد. از جمله این که کنشگرانی که مثلا به عنوان استاندار انتخاب می شدند گرایش سیاسی خاصی داشتند. به ویژه در دوره هشت ساله آقای احمدی نژاد.

استان خراسان جنوبی در سال 1383 تاسیس شد و در سال 1384 دولت آقای احمدی نژاد تشکیل شد. در ایجاد زیرساختی که برای این استان شکل گرفت، عملا اصلاح طلبان خیلی وقت پیدا نکردند. دوره یک ساله ای حضور داشتند و بعد دولت آقای احمدی نژاد تشکیل شد.

خاندان «عبادی» که یک خاندان تاثیرگذار هستند، در جهت گیری و حوزه نفوذ اصول گرایی، خیلی تاثیر داشتند. در آن دوره 8 ساله، این خاندان موثر بودند. خود پدر[آیت الله سیدعلیرضا عبادی]، الان نماینده ولی فقیه در استان است و پسر هم نماینده مجلس[سیدمحمدباقر عبادی] است. چند دوره است که این رقابت ها وجود داشته است.
 
در دوره ششم مجلس، آقای مهدی آیتی نماینده بیرجند بودند. در آن دوره نماینده جریان اصلاح طلبی به مجلس رفت. در دوره های اول، دوم و سوم، مرحوم حائری زاده نماینده بیرجند بوده اند ولی در بقیه سال ها، اصول گراها نماینده بوده اند.

این پایگاه اصول گرایی وجود دارد و بافت سنتی در این استان وجود دارد. با وجود این که استان خراسان جنوبی، به عنوان یک استان دانشگاهی مطرح است اما نوع کنش هایی که وجود دارد و پایگاه های رای و حوزه های مختلف رای، بیش تر به سمت اصول گرایی پیش می رود.

*اشاره ای پذرا به تاثیر شعارهای انتخاباتی داشتید. شعارهای انتخاباتی چه تاثیری داشته که آقای رئیسی رای بالاتری در این استان داشته است؟

-به غیر از این که دکتر رئیسی، به نحوی جغرافیای انتخاباتی دارد و ساختار قدرت خودش را در این استان شکل داده است، شعارهای انتخاباتی هم قابل بررسی است.

بالاخره در زمینه فقر و رتبه بندی فقر در استان ها، استان خراسان جنوبی معمولا در رتبه های 28 و 29 در کشور است یا در رتبه های 30 و 31 است. یعنی جزو 3 یا 4 استان محروم کشور است.

وقتی که افرادی از درجه ای از محرومیت برخوردار هستند جذب این شعارها می شوند. در سال های اخیر  این محرومیت شدت پیدا کرده است و آثاری که به خاطر تحریم ها بر جای گذاشته شده و بحران سال 1390 و فشارهای اقتصادی که در دوره دوم آقای احمدی نژاد وارد شد، اثراتش در دوره آقای روحانی مشاهده شد.

اقتصاددانان و فعالان سیاسی، مقصر اصلی را آقای احمدی نژاد می دانستند. اما در استان خراسان جنوبی، حتی اگر امروزه هم بررسی کنیم، آقای روحانی را مقصر می دانند. چون نمود عینی این فقر و شکاف اقتصادی و مشکلات را در دوره آقای روحانی لمس کردند.

از طرفی هم خیلی از افراد جامعه، یارانه بگیر هستند و این یارانه در دوره آقای احمدی نژاد برقرار شده. ذهنیت خوبی نسبت به آقای احمدی نژاد دارند. خیلی هم قابل تحلیل نمی دانند که این یارانه در سال 89 ارزش آن 45 هزار تومان بوده و الان به 10 هزار تومان رسیده است.

البته دولت آقای روحانی، تورم را کنترل کرده است و قیمت ها کنترل شده یا بحث توافق هسته ای مشخص است. در بحث های دانشگاهی و بخش های دیگر، این بحث ها مطرح است ولی جریان غالب، آن جریانی است که می تواند کنش اجتماعی داشته باشد.

*در استان سیستان و بلوچستان هم فقر وجود دارد ولی بالاترین درصد رای را در کل کشور به آقای روحانی داده اند.

-استان سیستان و بلوچستان، یک بلوک رای به نام اهل سنت دارد.

*با توجه به این که در استان سیستان و بلوچستان مشکل تامین آب و مشکل درآمدی دارند چرا در آنجا رای بالاتری به آقای روحانی داده اند؟

-در استان سیستان و بلوچستان، در بخش سیستان مثل شهرستان زابل آقای رئیسی رای بالاتری آورده است. بحث جغرافیایی را مطرح می کنند و می گویند پدر آقای رئیسی متولد زابل بوده و بعدا به مشهد مهاجرت کرده است و آقای رئیسی در محله نوغان مشهد به دنیا آمده اند.

در سیستان، بیش تر به آقای رئیسی گرایش داشته اند. در بلوچستان هم به دلیل بلوک رای اهل سنت، آقای روحانی رای بالاتری کسب کرده است. در منطقه بلوچستان، جمعیت اهل سنت، بیش تر است و مولوی عبدالحمید از علمای اهل سنت، از آقای روحانی حمایت کرد.

*در سال 1392 آقای روحانی در استان خراسان جنوبی 192 هزار رای آورده یعنی 44 درصد کل آرا. در سال 1396 آرای آقای روحانی به 159 هزار کاهش پیدا کرده یعنی 33 هزار رای کاهش پیدا کرده است.
شما می گویید خراسان جنوبی، پایگاه اصول گرایان است. اما در سال 92، رئیس دولت اصلاحات و آقای هاشمی رفسنجانی از آقای روحانی حمایت کردند. مردم می دانستند که آقای روحانی از طرف چه جریانی حمایت می شود ولی چرا آقای روحانی رای بالاتری را در استان آورد؟

-مساله ای که در آنجا وجود دارد این است که در سال 92، انتخابات دو قطبی نشد. قطبی شدن انتخابات در سال 96، به جغرافیای انتخابات سمت و سو می دهد. به دلیل این که حوزه جغرافیایی آقای رئیسی، استان خراسان است در هر سه خراسان، رای بیش تر را به آقای رئیسی می دهند.

خراسان جنوبی درصد رای بیشتری به آقای رئیسی داده است و این موضوع به عوامل مختلفی برمی گردد. در مشهد و یا برخی از شهرستان های خراسان رضوی، چون کنش اصلاح طلبی شان، بیش تر است آرای آنها به آقای روحانی به نسبت درصدی، از استان خراسان جنوبی بیش تر است.

سال 1396 بحث دیگری دارد. شعارهای آقای روحانی در سال 92، شعارهای خاصی بود و برخی از مشکلات مردم را هدف قرار داده بود. آقای روحانی در سال 92 کلید را به مردم نشان داد. همچنین آقای روحانی گفت هم باید سانتریفیوژ بچرخد و هم اقتصاد بچرخد ولی در سال 96 بحث دیگری داشتند.

در سال 96، کارنامه آقای روحانی نیز مطرح است. مقامات دولت آقای روحانی، در سطح کل کشور این کارنامه را تبیین نکردند. من ایرادی که به دولت آقای روحانی دارم این بود که روابط عمومی
قوی ای نداشت و در استان خراسان جنوبی، روابط عمومی دولت ما و استانداری ما به شدت ضعیف بود.

من که به عنوان یک تحلیلگر سیاسی و جامعه شناسی، در استان حضور داشتم می دیدم که رقیب آقای روحانی در زمان انتخابات، خیلی خوب کار می کرد. یعنی ما توان رقیب را نگاه
می کردیم. من احساس می کردم دو، سه برابر آقای روحانی دارد کار می کند.

*دقیقا افراد ستاد آقای رئیسی در استان خراسان جنوبی به چه صورت فعالیت می کردند؟

-اولا گروه ها و جریان های مختلف برای آقای رئیسی تبلیغ می کردند. یعنی برخی نهادهای خاص در روستاها تبلیغ می کردند. این نهادها قبلا هم در روستاها حضور داشته اند.
در زمان انتخابات هم، در روستاها سخنرانی می کردند و بعد می گفتند رای بدهید. در عین حال که می خواستند برای کاندیدای مورد علاقه شان که آقای رئیسی بود تبلیغ کنند، کاندیدای دولت و آقای روحانی را تخریب می کردند.

ما از روستایی گزارش داشتیم که از دو، سه نهاد در آنجا سخنرانی کرده اند. به غیر از آن هم، مبلغین از قم هم، در روستاها بسیج شده بودند و به عنوان حوزه علمیه و به عنوان سازمان تبلیغات اسلامی فعالیت می کردند.

حتی نهادهایی که دولتی هستند و مدیر آنها را دولت، تعیین می کند خودشان کنش هایی به نفع آقای رئیسی داشتند. حتی در شهرهایی در استان خراسان جنوبی داشتیم که برای سخنرانی سَر ستاد آقای روحانی، یک مسجد یا محلی جهت سخنرانی در نظر گرفته بودند ولی حتی اجازه ندادند که طرف صحبت کند.

*استان خراسان جنوبی مجموعا 11 شهرستان دارد. فعالیت های تبلیغی و انتخاباتی ستاد  آقای رئیسی در کدام شهرستان ها جدی تر بود؟

-به نظر من در همه شهرستان ها. علاوه بر همه مواردی که پیش از این به آنها اشاره کردم، این موضوع هم اهمیت دارد که ایشان در دو سال اخیر یا یک و نیم سال اخیر، تولیت آستان قدس رضوی را به عهده داشتند.
در استان خراسان رضوی، خیلی از خدماتی که انجام می شود به واسطه امام رضا(ع) است. آقای روحانی نیز در مناظره های انتخاباتی در انتقاد به این موضوع گفتند که آقای رئیسی پارچه سبز و نبات را فعلا توزیع نکنید.

قبلا هم خدماتی انجام شده بود. یا مسیری ساخته می شود یا خدمات بین راهی ارائه می شود یا در روستاها خدماتی انجام می شود. فعالیت هایی که روستا به روستا وجود دارد. خیلی از مبلغین و افرادی که تبلیغ می کردند به نحوی و با این واسطه، این کار ار انجام می دادند.

*بین 11 شهرستان استان، پایگاه اصول گرایان در کدام شهرستان محکم تر و مستحکم تر است؟

-طبق گزارشی که ما از همه شهرستان ها دریافت کردیم نسبت به آقای روحانی، خیلی فعالیت بیش تری داشتند. نهادهایی که از آقای رئیسی حمایت کردند، فراگیر هستند و در همه شهرها و بخش ها و روستاها.

آن قدر نمایندگان شهرستان های استان خراسان جنوبی در مجلس خاطر جمع بودند که همه 4 نماینده استان ما، یکسره برای آقای رئیسی فعالیت می کردند. در عین حال که پایگاه اصول گرایی دارند و من هم مخالفتی با این قضیه ندارم.
بر این اساس ائتلاف نمایندگان استان ما در حمایت از آقای رئیسی بیانیه داد. این موضوع در رای مردم تاثیر داشته است. حتی نماینده شهر ما(بیرجند) در مجلس یعنی آقای عبادی، یک یا دو شب به زاهدان رفتند و برای آقای رئیسی تبلیغ کردند.

یعنی در استان ما خاطر جمع و مطمئن بودند. حالا به واسطه این که قبلا عموی شان یعنی مرحوم آیت الله سیدمهدی عبادی در استان سیستان و بلوچستان امام جمعه بوده اند، خواسته اند آن پایگاه رای را نیز داشته باشند. به همین دلیل بخشی از فعالیت خودشان را به سیستان و بلوچستان منتقل کردند.

*استان خراسان جنوبی 453 هزار نفر جمعیت شهری دارد و 315 هزار نفر جمعیت روستایی. یعنی 41 درصد روستایی هستند و 59 درصد شهری.
تفاوت مشخصی بین افراد در ساکن در شهرها و روستاها از نظر رای دادن وجود داشته است در این انتخابات؟

-ذاتا وجود داشته است. اما اگر شما از لحاظ شهریت، شهری مثل بیرجند را با شهری مثل تهران مقایسه کنید ما پیرامون حساب می شویم. همچنین به دلیل این که بسیاری از این جمعیت ها که در سال های اخیر به واسطه تغییرات آب و هوایی در شهرها مستقر شده اند و مهاجرانی هستند که از روستاها آمده اند، کنش این افراد هنوز کنش مبتنی بر سنت است.

در شهری به نام بیرجند که مرکز استان است روشنفکری و بحث های دانشگاهی وجود دارد. حدود 50 هزار دانشجو در استان خراسان جنوبی وجود دارند یا بیش از 30 هزار نفر مثلا در این شهر وجود دارند، آقای روحانی 40 درصد آرا را به دست آورد. حتی در مرکز استان 60 درصد آرا معطوف به آقای رئیسی است.

*در شهرستان بیرجند تعداد 56 هزار نفر به آقای روحانی رای داده اند و 91 هزار نفر به آقای رئیسی. چقدر از جمعیت شهرستان بیرجند و مرکز استان، شهری است و چقدر روستایی؟

-در مرکز استان، دو سوم جمعیت شهری هستند و یک سوم در روستاها هستند. آمار کلی جمعیت استان هم، همین طور است. در حوزه شهرستان بیرجند، شهرهای پیرامونی یا شهرک های اقماری که اخیرا به شهر الحاق شده اند، به آقای رئیسی، رای بیشتری دادند. چون حاشیه هستند.

از لحاظ جغرافیای اقتصادی، شمال و جنوب شهر بیرجند با شهر تهران فرق می کند. جغرافیای واقعی یا جغرافیا با جغرافیای اقتصادی، انطباق ندارد. در تهران، شمال جغرافیایی و شمال اقتصادی، یکی است.

*در شهر اصفهان هم شمال اقتصادی در منطقه جنوب قرار دارد. یعنی شمال شهر اصفهان محل سکونت ثروتمندان و اقشار پر درآمد نیست.

-خیلی از جاها این طور است. در بیرجند هم همین طور است. وقتی در بیرجند به شمال شهر می رفتیم و مثلا به منطقه ای مثل مهرشهر یا منطقه ای به نام کارگران یا جوادیه می رفتیم یا تا میدان امام و حتی طالقانی و شهدا که مرکز شهر بیرجند است، کنش کنشگران یا در پوسترهای تبلیغاتی یا وقتی با مردم صحبت می کردیم، اوضاع به نفع آقای رئیسی بود.

در شهرستان بیرجند 60 درصد مردم به آقای رئیسی رای دادند و 40 درصد به آقای روحانی ولی در مناطقی که به آنها اشاره کردم شاید در این مناطق 70 تا 80 درصد به آقای رئیسی رای داده و پایگاه آقای رئیسی بوده اند.

*رای مردم این مناطق رای ایدئولوژیک بود یا به خاطر وعده های اقتصادی؟

-بخشی ایدئولوژیک است و بخشی هم به خاطر وعده های اقتصادی. ما نمی توانیم اینها را خیلی از همدیگر جدا کنیم. چون اگر بخواهیم وعده های ایدئولوژیک را متمایز کنیم این چه کنشی است که از سال 92 به سال 96 تغییر پیدا کرده است.

ما تا الان درباره نقاط قوت آقای رئیسی بحث کردیم. در استان ما و در سال 92 که دولت آقای احمدی نژاد تمام شد و دیدگاه عدالت محور احمدی نژاد جای خود را به دیدگاه اعتدال آقای روحانی داد در ساختار و کارگزار این استان، تغییر خاصی ایجاد نشد به غیر از یک سال اخیر.

در سال 92 استاندار ما عوض شد و در دولت آقای روحانی، آقای مهندس خدمتگزار استاندار خراسان جنوبی شد.

*آقای خدمتگزار از شهریور 92 بوده تا تیر 95 استاندار بوده.

-بله. اما آقای خدمتگزار به شدت محافظه کار بود. وقتی هم که استاندار شد در همان اوایل، خیلی از مدیران استان تغییر نکردند. فقط بعضی از مدیران در این استان کنار گذاشته شدند.  

به دلیل این که در استان خراسان جنوبی، رویکرد محافظه کاری خیلی بیش تر است، این تغییرات وجود ندارد.

*در زمان آقای پرویزی که از تیر 1395 به عنوان استاندار خراسان جنوبی شروع به کار کردند تغییر و تحول خاصی اتفاق افتاد؟

-بله. در دوره استاندار جدید تغییر و تحول اتفاق افتاد. رویکردها خیلی فرق می کند. بالاخره سه، چهار فرماندار در استان عوض شدند. رویکرد محافظه کاری در استان وجود داشت و از همان اول برخی نهادهای محافظه کار که سیاست های جریان اعتدال یا دولت آقای روحانی را قبول نداشتند و ندارند مخالفت می کردند.

هر چند بعضی از این مخالفت ها ناشی از این بود که به صورت شفاف و دقیق جا به جایی ها را در سطح فرمانداران استان نداشتیم. یکی از بحث هایی که وجود داشت این بود که خبر برکناری فرمانداران از طریق اس ام اس و پیام تلگرامی به آنها اطلاع داده شد.

*در شهرستان های سرایان، فردوس، زیرکوه، نهبندان، خوسف و قائنات در سال 92 رای بالاتری به آقای روحانی داده بودند. اما در انتخابات اخیرهمه این شهرستان ها برگشته و به غیر از شهرستان درمیان، به رقیب آقای روحانی رای داده اند.

-اولا آقای پرویزی استاندار فعلی خراسان شمالی خواست برخی تغییرات را انجام بدهد. البته شناختی از استان نداشت. چون یک مدیر غیر بومی بود و شناختی از استان نداشت. خودش هم در جایی اعلام کرد که اصلا آمدن من به استان خراسان جنوبی ناشی از این است که مدیران استان شما با همدیگر دعوا دارند.

می خواهم بگویم یکی از بحث هایی که وجود دارد اختلاف بین اصلاح طلبان است. این اختلاف هم مشکلاتی را ایجاد کرد.

آقای پرویزی به دلیل شناختی که نداشت یا  حتی در مواردی هم که تغییر ایجاد کرد، خیلی نتوانست تعاملی برخورد کند. در ابتدا دو، سه فرماندار را عوض کرد. آن هم معمولا از طریق پیامک بود که خیلی واکنش ایجاد کرد. بعد هم تغییر فرمانداران را متوقف کرد.

بعد از 7 یا 8 ماه ، دوباره آقای پرویزی توانست چند فرماندار را عوض کند. این یک بحث است. حوزه نفوذ محافظه کاران یا اصول گرایان نیز مطرح است. آقای صولت مرتضوی شهردار مشهد، نماینده تام الاختیار آقای رئیسی در وزارت کشور شد. قبلا  هم استاندار خراسان جنوبی بوده است.

این افراد در استان تاثیر گذار هستند. استاندار قبلی، حوزه نفوذی دارد و پایگاه جغرافیایی دارد. آقای بختیاری هم که قبلا وزیر دادگستری بوده و سابقه فرمانداری را داشته اند جزو ستاد آقای دکتر رئیسی بودند.
خیلی از مدیر کل هایی که قبلا در این استان مسئولیت داشته اند بعد از این که آقای رئیسی منصوب شدند به آستان قدس رضوی رفتند. همه اینها پایگاه جغرافیایی دارند. رای دارند و هر کدام به یک شهر تعلق دارند.

درست است که آقای مرتضوی، بومی این استان نیست ولی چون مدتی فرماندار و مدتی هم استاندار بوده است، در استان خراسان جنوبی پایگاه هایی دارند.  

*شهرستان نهبندان در انتخابات سال 96 تعداد 7 هزار رای به آقای روحانی داده و 23 هزار به آقای رئیسی. یا شهرستان زیرکوه 6 هزار رای به آقای روحانی داده و 17 هزار به آقای رئیسی.
اما در شهرستان سرایان 6 هزار رای به آقای ر وحانی رای داده شده و 13 هزار به آقای رئیسی. در سرایان فاصله آرا کمتر است. در شهرستان فردوس هم 9 هزار به آقای روحانی رای داده شده و 18 هزار به آقای رئیسی.
چرا در فردوس و سرایان فاصله آرای کاندیداها کمتر است تا نهبندان و زیرکوه؟

-یک بخش به موضوع فقر برمی گردد. در نهبندان، همین طور است. یک بحث هم مربوط به عملکرد دولت و عملکرد کنشگران سیاسی و اجتماعی است.
در بحث مربوط به شهرستان زیرکوه، به دلیل ساختار سیاسی ای که وجود دارد و به دلیل سطح فقری که وجود دارد و کمک های اقتصادی ای که در زمان انتخابات شد، نقش داشته است. خدماتی از طریق آستان قدس رضوی و جاهای دیگر ارائه شده بود.

این موضوع را به استاندار خراسان رضوی و به معاون استاندار و جاهای دیگر منعکس کرده ام که  فعالیت کنشگران اهمیت دارد. از نظر من، عملکرد چهار ساله آقای روحانی خوب نبوده است.
آقای روحانی، در سال 1392 استاندار خوبی را برای ما تعیین نکرد. اولین استاندار استان در دولت آقای روحانی از سال 92 در این استان فعالیت کرد تا اواسط تابستان 1395. بعد از آن هم استاندار تغییر کرد.

من دیدم که برای تحلیل آرای انتخابات ریاست جمهوری در استان خراسان شمالی، با آقای منصور کمالی مصاحبه کرده بودید. یکی از نکاتی که آقای کمالی گفته بود این بود که آقای پرویزی استاندار خراسان شمالی تا سال 1395، خوب عمل نکرده است.

آقای کمالی گفته بود به عملکرد آقای پرویزی اعتراض شد و بعد آن استاندار عوض شد. بعد از این که آقای پرویزی از استانداری خراسان شمالی کنار گذاشته شد، استاندار خراسان جنوبی شد.

پس از نظر خراسان شمالی ها، آقای پرویزی عملکرد خوبی نداشته است. برای ما خراسان جنوبی ها، به دلیل این که عملکرد آقای خدمتگزار(اولین استاندار استان در دولت روحانی) اینقدر خراب بوده، آقای پرویزی جزو مدیران خوب استان شده است. وقتی عملکرد آقای پرویزی را با عملکرد آقای خدمتگزار مقایسه می کنیم از زمین تا آسمان فرق می کند.

کل دوره انتخابات مثلا حدود 2 ماه است ولی حضور یک فرماندار یا بخشدار در یک شهرستان ممکن است 20 ماه یا 3 سال باشد ولی چرا فعالیت نکرده است. معلوم است که بخشداران یا فرمانداران ما با مردم رابطه زیادی نداشته و درد مردم و نیاز مردم  را ندانسته اند یا نتوانسته اند نیازهای مردم را برآورده کنند.

یک بخشدار یا کارگزار سیاسی که  از مناطق مختلف بازدید کند مردم به او علاقه پیدا می کنند و مشکلات خودشان را انعکاس می دهند. آن کارگزار هم می تواند بخشی از مشکلات را برطرف کند. وقتی تجزیه و تحلیل می کنیم، می بینیم بخشدار ما یا فرماندار یا کارگزار ما نتوانسته است به خوبی خدمات رسانی کند.

*در یک تحقیق مقایسه ای که در خصوص 8 استان شرق ایران انجام شده و سال های 83 تا 89 را بررسی کرده اند خراسان جنوبی بیش ترین افزایش خط فقر را داشته است. این تحقیق نشان می دهد که وضعیت اقتصادی و درآمدی مردم استان در سال های قبل از دولت آقای روحانی خوب نبوده. چرا در این انتخابات اکثریت مردم استان تصور کرده اند اگر به رقیب آقای روحانی رای بدهند احتمالا وضعیت اقتصادی هم بهتر می شود؟

-اگر آقای رئیسی اهل خوزستان بود و این شعارها را می داد در خراسان جنوبی اینقدر رای نمی آورد. بخشی از این رای به خاطر این بوده که آقای رئیسی را از خودشان می دانند.
بالاخره آقای رئیسی مثلا دو بار به شهرستان نهبندان رفته و دو بار به شهرستان زیرکوه و جاهای دیگر رفته است. دفتری در بیرجند دارد و ممکن است در جاهای دیگر ارتباطاتی داشته باشد.

خدمات آستان قدس رضوی، در استان خراسان جنوبی قابل تقدیر است. بخشی از رای آوردن ممکن است به خاطر این خدمات آستان قدس رضوی باشد. بخشی از رای هم ناشی از این است که مردم می گویند بالاخره این بچه منطقه خودمان است و بیش تر به خراسان توجه خواهد کرد. این بخشی از تصوراتی است که وجود دارد.

بخش دوم به دولت برمی گردد. دولت اگر به دنبال مقصر باشد که چرا مردم این استان به رقیب، بیش تر رای داده اند، اول باید به خودش توجه کند. بگوید من چه کار کردم که رقیب من بیش تر رای آورد.

استاندار یا دولت آقای روحانی، بررسی کند که آیا کارگزاری که منصوب کرده ظرفیت اینجا را داشته است که بتواند کار کند و از اینجا شناخت داشته است؟
موضوع دیگر این است که آیا مثلا مدیرانی که در این استان بوده اند آیا توانسته اند خدمات و شعارهای آقای روحانی را به عنوان رئیس جمهور و دولت عملیاتی کنند. هر چند رویکرد کلی استان خراسان جنوبی، محافظه کاری است ولی برخی از مدیران ما در استان، رویکرد محافظه کاری دارند.

در همین انتخابات، ما آمار و اطلاعاتی داریم که طرف مدیر است ولی به همه ستادها سر می زده که هر کدام از کاندیدا برای ریاست جمهوری انتخاب شوند حداقل جایگاه خودش را داشته باشد. حتی برخی از ادارات کل که عملکرد آنها باید بر اساس سیاست دولت باشد، علیه دولت تبلیغ می کنند. این ناشی از این است که دولت نتوانسته است کار کند.

*اولین سینما بیرجند در سال 1292 شمسی تاسیس شده. در 1302 لوله کشی آب در این شهر شروع شده. سومین فرودگاه کشور در سال 1312 در بیرجند ساخته شده.

-از لحاظ دانشگاه هم باید گفت که دانشگاه بیرجند یا ساختار علمی دانشگاه، همزمان با دارالفنون تهران و مدرسه رشدیه اهواز تاسیس شده.

*در استان های همدان، زنجان و مرکزی، اکثریت مردم به آقای رئیسی رای داده اند. اما در شهرستان همدان، شهرستان زنجان یا شهرستان اراک، آقای روحانی رای بالاتری را آورده و در مرکز استان اول شده.
این که چرا بیرجند مثل کل استان خراسان جنوبی عمل کرده است این وضع را بیش تر به خاطر وضعیت درآمدی و پایگاه آقای رئیسی می دانید؟

-من بخشی از رای بالاتر آقای رئیسی را ناشی از این موضوع می دانم و بخشی را هم ناشی از کنش اصلاح طلبان می دانم. در شهری مثل همدان یا جاهای دیگر، فعالیت اصلاح طلبان، خیلی بیش تر است. اصلاح طلبان در استان خراسان جنوبی، نمود عینی خاصی ندارند و این طور نبوده که در زمان های مختلف مثلا فعالیت های خاصی را انجام بدهند یا اگر فعالیتی دارند خیلی محدود است.

کنش های اصلاح طلبان استان، محدود می شود به زمان انتخابات. چه انتخابات شورای شهر باشد و چه انتخابات ریاست جمهوری باشد یا مثلا انتخابات مجلس باشد که فعالیت داشته باشند. بعد در لاک خودشان می روند و در مجموعه خاص خودشان هستند. فعالیت ها به سطح جامعه سرایت نمی کند.

ما می گوییم دانشگاه بیرجند و می گوییم قطب شرق کشور یا خراسان جنوبی، استان دانشگاهی هست ولی در کنش علمی و رابطه بین دانشگاه و جامعه که می تواند تبیین علمی کند این شکاف ها معمولا وجود دارد. نمی خواهم بگویم تبیین سیاسی انجام شود.

در بین اصلاح طلبان خراسان جنوبی این مشکل وجود دارد که مثلا با همدیگر اختلاف دارند. شکاف بین خود اصلاح طلبان یکی از مشکلاتی است که وجود دارد. در استان ما حتی اصلاح طلبان نتوانستند به یک اجماع برسند و یک لیست واحد برای شورای شهر بدهند. بعد از شروع تبلیغات انتخاباتی، لیستی دادند که افراد آن چندان شناخته شده نبودند و حتی برای آن لیست هم تبلیغ نکردند.

اختلافات درون جناحی اصلاح طلبان، خیلی زیاد است. این موضوع، خودش را نشان می دهد چه در انتخابات مجلس و چه در انتخابات شوراها.

*تعداد رای آقای روحانی در سال 1392 در بیرجند 61 هزار بوده و در سال 1396 به 56 هزار کاهش پیدا کرده است. شما انتظار داشتید که آرای آقای روحانی در مرکز استان کاهش پیدا کند؟

-من انتظار داشتم چنین وضعی اتفاق بیفتد. ما تا سه روز قبل از انتخابات، حتی می گفتیم 80 درصد به 20 درصد به نفع آقای رئیسی می شود. البته کنش کنشگران و اصلاح طلب ها معمولا با کنش اصول گرایان فرق می کند.

اصلاح طلب ها به صورت میدانی فعالیت نمی کنند که مثلا تجمعی داشته باشند یا در اجتماعات خاصی ورود پیدا کنند. در شهری مثل بیرجند که این اتفاق افتاد و آرای آقای روحانی به 40 درصد نزدیک شد دلیلش این بود که در دو، سه روز آخر، تب انتخابات مطرح شد و بخش جنوب شهر و بخش های مختلف بیرجند وارد شدند و بخشی از کنش های جامعه را سمت و سو دادند.

در حالی که در سطح شهر بیرجند، در زمینه پوستر هم نگاه می کردیم می دیدیم 90 درصد پوسترها، آقای رئیسی است و مثلا آقای روحانی 10 درصد است. در روزهای آخر به 40 در برابر 60 درصد رسید.

*اگر پوسترهای بیش تری از آقای روحانی در سطح شهر ها و روستاهای خراسان جنوبی نصب می شد تاثیر مثبت داشت در جذب رای؟

-من این تاثیر را ناشی از این می دانم که با هر پوستر، یک مُبلّغ دارد می رود. اصلاح طلبی، حوزه خودش را عمدتا در شهرها تعریف می کند. کنشگری ای که از استان خراسان جنوبی سراغ دارم این است. به روستاها ورود پیدا نمی کنند. می گویند این روستا 20 تا رای دارد  و آن روستا 100 تا رای و فلان روستا که پر جمعیت است 500 رای یا 1000 رای دارد.

ما انتظار داریم که پایگاه اصلاح طلبان در شهرها، بیش تر باشد ولی به دلیل تبلیغات طرف مقابل و حوزه ای که اصول گرایان ما دارند از جمله خاندان آقای عبادی به دلیل ریشه ای که دارند و به دلیل حضور در ساخت قدرت، بدنه اصلی با اصول گرایان است. فعالیت آنها که از مسجد یا جاهای دیگر شروع می شود و افراد بدنه شهری را از اصلاح طلبان می گیرند.

از روزی که آقای پرویزی در تابستان 1395 استاندار خراسان جنوبی استاندار شد تا حددی رضایت نسبی برقرار شد. اما اقداماتی که باید در چارچوب دولت انجام می شد کامل نیست. به همین دلیل ما آقای رئیسی را در این استان برنده می دانستیم.

*در شهرستان دَرمیان آقای روحانی 19 هزار رای آورده و آقای رئیسی 13 هزار . این تنها شهرستان از بین 11 شهرستان استان است که آقای روحانی رای بیشتر آورده است.

-شهرستان درمیان، شهرستانی است که 59 تا 60 درصد جمعیت آن یعنی اکثریت جمعیت آن، اهل سنت است. با توجه به بلوک آرای اهل سنت که مولوی عبدالحمید و بزرگان و ریش سفیدان شان اعلام کرده بودند، این بلوک رای به آقای روحانی رای دادند.

در درون شهرستان درمیان وقتی بررسی می کنیم در بخش «قهستان» که مردم آن شیعه هستند 80 درصد آرا به آقای رئیسی داده شده.  بخش «گزیک» یا خود شهر «اسدیه» که مرکز شهرستان درمیان است و پایگاه اهل سنت است؛ آن تفاوت را ایجاد کرده است. به همین دلیل آن 6 هزار اختلاف رای بین آقای رئیسی و آقای روحانی وجود دارد.

جالب است که در زمان حضور آقای رئیسی در انتخابات مجلس خبرگان رهبری، اهل سنت استان ما بیانیه دادند و گفتند به آقای رئیسی رای می دهند. اما الان در انتخابات ریاست جمهوری به آقای روحانی رای داده اند.

*شهرستان دَرمیان در غرب کشور افغانستان قرار دارد. در شمال، غرب و جنوب درمیان، شهرستان های زیرکوه، بیرجند و سربیشه قرار دارند. درباره این که رای بالاتر به آقای روحانی در شهرستان درمیان داده شده، اطلاعات مربوط به تصمیم گیری بزرگان اهل سنت از طریق دیدارهای حضوری به مردم درمیان منتقل شده یا از طریق ارتباطات موبایلی و شبکه اجتماعی این پیام منتقل شده؟

-آرای اهل سنت در کل کشور، آرای بلوکی است. من رفتار شناسی و کنش اهل سنت در استان خراسان جنوبی را در چند انتخابات بررسی کرده ام. آنها مجمعی دارند و در زمان انتخابات، شورایی را برگزار می کنند. شورا رای گیری می کند و می گوید به کدام کاندیدا رای داده شود.

آن پیام از طریق بیانیه و در نمازجمعه به افراد منتقل شد. کلا اهل سنت در کل کشور و به ویژه شرق کشور، نگاه می کنند که مولوی ها چه گفته اند. به تبعیت از مولوی عبدالحمید در زاهدان و به تبعیت از جلسه و مجمعی که دارند و در استان شکل می گیرد اعلام می کنند به چه کسی رای داده شود.

*در شهرستان زیرکوه آرای آقای رئیسی بیش از 3 برابر آرای آقای روحانی است. کمترین فاصله بین آرای آقای رئیسی و آرای آقای روحانی در طبس وجود دارد. آقای رئیسی 26 هزار رای در طبس آورده و آقای روحانی 19 هزار. چرا در این شهرستان نسبت به شهرستان های دیگر استان، کمترین فاصله بین آرای کاندیداها وجود دارد؟

-طبس در سال 1391 به خراسان جنوبی الحاق شد. برخی فعالیت اصلاح طلبان در طبس انجام شده است. البته سراغ دارم که فعالیت های اصلاح طلبان در زیرکوه هم انجام شده است. پایگاه اصلاح طلبان در زیر کوه یا قائنات، خیلی زیاد است.

من مشکل اصلی را ناشی از عملکرد دولت آقای روحانی می دانم. ستاد آقای رئیسی واقعا خوب کار کرد. در عین حال که پایگاه خوبی داشت.

*در سال 92 آقای روحانی رای اول را در استان خراسان جنوبی آورده بود ولی در سال 96 رای دوم را آورده و بعد از آقای رئیسی قرار گرفته است. در خصوص کاهش رای آقای روحانی در استان و همچنین در مرکز استان، عامل اصلی و مهمتر را عملکرد دولت می دانید یا ناشی از تبیین نشدن عملکرد و خدمات دولت می دانید؟

-من مهمترین عامل را عملکرد دولت می دانم. اصلاح طلبان، دیگران را مقصر ندانند. بُعد ایجابی خودشان را تبیین کنند که چه کار کردند.
در سه سال اول دولت آقای روحانی، عملکردی وجود ندارد یا اگر هم عملکردی هست عملکرد باید تبلیغ شود. عملکرد باید نمود عینی داشته باشد و مردم در تغییرات، آنها را ببینید. در حالی که نه در اقتصاد و نه در موارد دیگر، این عملکرد وجود ندارد و در استان هم خیلی لمس نمی شود.

در یک سالی که آقای پرویزی استاندار شده، عملکرد هنوز مشخص نیست ولی امید به عملکرد یا کنش آقای پرویزی جوری هست که می شود انتظار رویکرد مثبت را داشت.

*بین عملکرد دولت آقای روحانی و تبیین عملکرد دولت، شما مشکل رای کمتر آقای روحانی را در عملکرد دولت می دانید و ضعف استاندار اول خراسان جنوبی در دولت آقای روحانی؟

-من مشکل را در چینش نیروها می دانم و ضعف استاندار در روابط عمومی. اولا من مقصر را تنها روابط عمومی استان نمی دانم. روابط عمومی ریاست جمهوری را در نظر بگیرید و بعد به استان ما هم می رسد.
این روابط عمومی در استان ما ضعیف عمل کرده است و بسیاری از دستاوردها را به مردم نگفته و اعلام نکرده است.

*در بیرجند آقای روحانی 56 هزار رای آورده در برابر 91 هزار رای آقای رئیسی. در سربیشه آقای روحانی 7 هزار رای آورده در برابر 20 هزار آقای رئیسی. در همان شهرستان سربیشه که آقای روحانی 7 هزار رای آورده یا در بیرجند 56 هزار رای داشته است، مردم به چه علت به آقای روحانی رای داده اند؟

-بخشی به این برمی گردد که ممکن است این افراد، پایگاه سیاسی باشند. بخشی دیگری هم به عملکرد دولت برمی گردد. عملکرد دولت ناچیز است. اگر هم مقداری انجام شده ولی به خوبی تبیین نشده.   

حتی اگر دولت خوب هم عمل نکند برخی افراد بر اساس اعتقاد و پایگاه سیاسی، به او رای می دهند. ممکن است برای برخی افراد هم عملکرد دولت تبیین شده باشد.

وقتی که ما در حوزه های مختلف با مردم صحبت می کردیم که چرا می خواهید به آقای روحانی رای بدهید در عین حال که در کل شهر یا شمال شهر بیرجند(مناطق کم درآمد) پوسترهای آقای رئیسی وجود داشت، بین همان افراد تعدادی می گفتند ما انصاف داریم یالاخره آقای روحانی تورم را کنترل کرده و توافق هسته ای به نتیجه رسیده است و اقداماتی انجام می شود.

مردم به صداقت هایی هم اشاره می کردند. این طور می گفتند ما رای می دهیم که مثل بقیه روسای جمهور  دو دوره باشند و ان شاءالله در دوره  دوم برخی اقدامات را که نتوانسته است انجام بدهد یا در ابتدای انجام آن است، انجام بدهد.

خیلی از افراد ممکن است به این صورت رای بدهند. برای خیلی از افراد هم ممکن است فعالیت های دولت ملموس باشد. همین که هر روز قیمت ها تغییر پیدا نمی کند، برای آنها قابل دفاع است.