کارگردان فیلم «اِو»: سینمای ایران وقتی زیباست که همه ایران را نشان بدهد/ بازخوردها فراتر از پیش‎بینی بود

عصرایران؛سارا جمال آبادی - «برای من ایران "همه ی ایران" است، زیبایی اش زیبایی بهم بافته از تمامیت جغرافیایی، اقوام، زبان ها، گویش ها و فرهنگ و مردمی است که دارد. زیبایی سینمای ایران هم با همین اتفاق رقم زده می شود که تمام ایران را به نمایش بگذارد نه اینکه من و فیلمی که می سازم هم در کنار فیلمسازی قرار بگیرد که تهرانی است و یا در تهران فیلم می سازد. چون این شیوه نمی تواند چیزی به سینما اضافه می کند.»

فیلم "خانه" یا به همان زبان ترکی "اِو" یکی از فیلم هایی بود که در جشنواره سال گذشته مورد توجه بسیاری قرار گرفت. این فیلم اولین ساخته بلند سینمایی "اصغر یوسفی نژاد" بود که پیش از این سابقه طولانی در مستند سازی داشته است. او بعد از پایان تحصیلاتش در رشته كارگرداني از دانشكده صدا و سيما، از سال 1369 با كارگرداني فيلم 8 ميليمتري «سياه و سفيد» كار فیلمسازی خود را شروع كرده و با نويسندگي و كارگرداني سريال مستند «شهريار» و فيلم هاي كوتاه «چين چيلا»، «ساري سولي»، «سرگذشت يك فيلم»، «نيمه يك سيب»، «من هم مادرم»، «مداد تراش»، «منظره زندگي»، «رنگي كنار شب» آن را ادامه داده و در اصل پیشینه کاری اش در تلویزیون به دو دوره تقسیم می شود، از سال 1374 تا سال 1382 که در سمت برنامه سازی در تلویزیون مشغول بوده و دوره دوم که از سال 1382 تا سال 1393 بوده و در آن دوره فیلم های داستانی و سریال ساخته است.

یوسفی نژاد که برای ساخت اولین فیلم بلند سینمایی اش حدود 20 سال صبوری کرده با این فیلم توانست نظر بسیاری از منتقدان و مخاطبان را به خودش جلب کند. فیلم "اِو" در جشنواره فیلم فجر سال گذشته، جایزه شبکه ارتقای سینمای آسیا (نتپک)، بهترین فیلمنامه و بهترین فیلم را گرفت و از اوایل آبان ماه امسال حضور جهانی خودش را در کشورهای مختلف از جمله استرالیا و توکیو آغاز کرده است. این فیلم هم اکنون در گروه هنر و تجربه اکران شده است.

با این کارگردان که این روزها در حال بازنویسی فیلمنامه جدیدی به نام "اوگئی گلین" -عروس خوانده - است گفت و گویی داشته ایم که می خوانید.

آقای یوسفی نژاد چه شد که برای ساخت اولین فیلم بلند سینمایی تان به فکر طرح چنین موضوع و فضایی رسیدید؟ داستانی که از مرگ شروع می شد و فضای تلخی دارد و تا حدی می تواند برای کسی که می خواهد با اولین فیلمش در بین مخاطب سینما شناخته شود به نوعی ریسک به حساب می آید؟

من سال ها سابقه مستند سازی دارم و شکل گیری چنین داستان و نحوه روایتی به تجربه چنین سال ها بر می گردد و باعث شد لحن فیلم و قصه تا جایی که امکان داشت چه در روایت و چه در نحوه بازی گرفتن ها مستند گونه باشد. اما من تجربه کاری مهم تری هم داشتم و آن هم کار کردن در تلویزیون بود. رسانه ای که چهارچوب ها و تعریف هایی دارد که طبیعتا اجازه نمی دهد فیلمساز کاملا بتواند خودش باشد بنابراین همیشه دوست داشتم فیلمی بسازم که به خودم و دنیای شخصی و فیلمسازی که دارم نزدیک تر باشد. همین شد که کلید واقعی و ایده درونی فیلم از همین فکر رقم خورد و باعث شد داستانی از آدم هایی داشته باشم که به اقتضای زمانه ای که در آن قرار گرفته اند نمی توانند خودشان باشند. آدم هایی که با نقاب با یکدیگر مواجه می شوند و برای همین تمام سعی ام را هم کردم تا قصه مناسبی برای آن طراحی کنم.

در اصل بیشتر به داستان و نحوه روایت فکر می کردید تا بازار و مخاطبی که می توانست داشته باشد؟

بله تا حدودی درست است.

فیلم موفقی هم از کار در آمد. هم در جشنواره و هم در دید منتقدان و امروز هم بر پرده سینما از آن استقبال شده و به جشنواره های خارجی هم راه پیدا کرده است. اما نکته جالب تر این جاست که فیلم به زبان ترکی است و زیرنویس فارسی دارد و این مورد هم می توانست این فکر را به وجود بیاورد که مخاطبش را از دست بدهد، اما این طور نشد. از اول قرار بود فیلم به زبان ترکی باشد؟

دوباره باید همان نکته قبل را برایتان توضیح بدهم. مساله "خود بودن" بود که من را به این سمت هدایت کرد، به سمت زبانی که با آن زندگی کردم و برایم ملموس تر است. با خودم فکر کردم اگر فیلمی که می خواهم کار کنم، فضا، زمان، عناصر، آدم ها و حتی طبقه ی آدم هایش به من نزدیک تر باشند و بتوانم اول خودم آن ها را باور کنم حتما برای تماشاگر هم باو پذیر خواهند بود تا اینکه داستان و آدم هایی را انتخاب کنم که شناختی درباره شان ندارم.

حتی زبان فیلم؟

بله تا فیلم اصالت داشته باشد، البته ادعایی در این زمینه هم ندارم و این چیزی است که منتقدین و تماشاگران باید بگویند که توانستم در این راه موفق باشم یا نه.

بازخوردها را چگونه دیدید؟

از پیش بینی که من درباره فیلم داشتم چند قدم فراتر بود. تماشاگرها که برای من نظر همه شان ارزشمند است و حرفه ای و غیر حرفه ای ندارند از فیلم استقبال کردند. وقتی بازخوردهای فیلم را می بینم که به زبان خودم –ترکی- است و از همان دنیایی است که من در آن زندگی می کنم باورم به این راه قوی تر می شود و تصمیم من هم جدی تر که با دوستان شهرستانی صحبت کنم تا در شهر خودشان فیلم بسازند و فضای شهر خودشان؛ گویش ها و آدم هایی که می شناسند را به تصویر بکشند و به همه جای ایران و حتی خارج از این مرزها آن را نشان بدهند.

این فیلم با سرمایه شخصی ساخته شد؟

بله، البته من عقبه ای در فیلمسازی و تهیه کنندگی داشتم که این راه را آسان تر کرد. لازم هم هست برای فیلم سازان جوان این توضیح را بدهم که یک شبه به این جا نرسیدیم و راه طولانی را آمدیم، راهی که شاید برخی از دوستان طی نکرده باشند و همین باعث بشود در روند تولید فیلم (مستقل) با مشکلاتی روبرو شوند. من بیست سال در یک شبکه تلویزیونی شهرستانی که بودجه محدودی دارد کار کردم و این پیشینه باعث شد بتوانم روی بودجه ای که داشتم برنامه ریزی کنم و از میان همین بودجه فاکتورهای کیفی فیلم را بیرون بکشم چون در نهایت و با همه مشکلاتی که وجود داشت می خواستم قدمی به سمت دنیای خودم بردارم و طبیعی است وقتی شما می خواهید به سمت خودتان بروید و نه دیگران نه تنها کسی به راحتی حاضر نیست برای شما سرمایه بگذارد که این خودتان هستید که باید هزینه اش را بپردازید تا به سمت آنی بروید که هستید. حتی باید جاهایی در مورد کاری که کرده اید جواب پس بدهید، جاهایی زیر ذره بین منتقدان باشید و اتفاقا همین رفتارهاست باعث می شود نقاب هایی به چهره بزنیم، همان نقاب هایی که در فیلم هم از آن در اصل حرف زده می شود.

زد و خورد نمایندگان در مجلس ترکیه بر سر بودجه ۲۰۲۶ (فیلم)

تماشاخانه

یلدا و قصه‌ی یکی شدن ما..! (فیلم)

آن روزها کنار هم بودن، خودش یک آیین بود / در ارتباط رودررو، چشم‌ها راست و دروغ را لو می‌دهند؛ چیزی که ابزارها از ما پنهان می‌کنند / ما قرار بود از ابزارها استفاده کنیم، اما حالا خودمان را در اختیارشان قراردادیم (فیلم)

فیلم های دیگر