یکی از مهمترین فیلم هایی که در کارگاه های مدیریت یا ورک شاپ مدیریت به نمایش در می آید، اثری از سیدنی لومت کارگران مشهور سینمای هالیوود است. 12 مرد خشمگین که تحسین بسیاری از اهالی سینما را همراه خود دارد در سال 1957 به نمایش درآمد و دیالوگ های جذاب آن که تنها در یک لوکیشن رد و بدل می شود بیننده را برای 96 دقیقه جذب خود می کند. در ادامه، بررسی کاربرد این فیلم و ارتباط آن با آموزه های علم مدیریت مبحث امروز ما را به خود اختصاص می دهد.

اگر تجربه حضور در دوره های مدیریت را داشته باشید احتمالا با داستان 12 مرد خشمگین آشنا هستید. فیلم از محاکمه یک نوجوان 18 ساله آمریکایی و سالن دادگاه آغاز می شود و پس از مدت کوتاهی به اتاق کناری دادگاه که محل برگزاری نشست هیئت منصفه است، منتقل شده و تا اتمام فیلم همانجا ادامه می یابد.

داستان فیلم » نوجوانی هجده ساله از اهالی آمریکا لاتین متهم به قتل پدرش شده‌ است. شواهد نشان می‌دهد او با ضربات متعدد چاقو پدر خود را به قتل رسانده‌، گرچه نوجوان که به نظر ضعیف و افسرده حال می‌رسد این اتهام را قبول ندارد با این حال شهادت 2 همسایه و وجود چاقویی در محل وقوع حادثه که متعلق به نوجوان مذکور است و او ادعا می‌کند آن را مدتی قبل گم کرده و خبری هم از محل آن نداشته‌، به عنوان مدرک جرم دلیلی برای مجرم شناختن او از سوی دادگاه شده‌ است.

حال دوازده مرد از طبقات مختلف اجتماعی به عنوان اعضای هیئت منصفه دادگاه، مأمور تصمیم‌گیری نهایی دربارهٔ این پرونده شده‌اند. اگر آن‌ها فرد متهم به قتل را محکوم نمایند، وی باید روی صندلی الکتریکی اعدام شود.

ابتدا که اعضا هیئت منصفه وارد اتاق مخصوص مشورت می شوند، سخنگو هیئت (که یکی از 12 نفر هم محسوب می شود) از آنها می خواهد که خود را برای بررسی موضوع آماده کنند و چنانچه تردیدی منطقی در رابطه با گناهکاری متهم دارند آن را بیان کنند زیرا جایی برای جبران خطا در قضاوت وجود ندارد.

در این هنگام تمام اعضا به جز یک نفر با دیالوگ های مختلف متهم را به دلیل مدارک موجود در پرونده سزاوار حکم اعدام دانسته و به هم می گویند زودتر نظرمان (مبنی بر اعدام متهم) را تحویل قاضی بدهیم و برویم سراغ کارهایمان! در این هنگام گفتگوهایی میان افراد هیئت که همدیگر را نیز نمی شناسند -فقط برای این محاکمه به عنوان اعضا انتخاب شده اند- رد و بدل می شود. برخی از آنها سابقه قبلی حضور در هیئت منصفه را داشته و برخی نیز تازه وارد هستند. از این رو نویسنده فیلم با این دیالوگ بر ناهمگن بودن تیم قضاوت تاکید می کند.

* برای مدیران (تیم ناهمگن در جلسات و تصمیم گیری های مهم) » همان طور که در مطالب قبلی نیز اشاره کرده ایم بسیاری از کارشناسان حوزه مدیریت و کنترل پروژه براین باورند که نتایج حاصل از همفکری یک تیم ناهمگن همواره مفیدتر از گروهی است که عموماً نظراتی یکسان و غیر چالشی دارند. بنابراین به مدیران توصیه می شود تا در جلسات خود همواره از افراد با سلیقه های متفاوت یا به اصطلاح یک جمع ناهمگن استفاده کنند تا نتیجه نهایی از همه جوانب (مخالف و موافق) ارزیابی و آزموده شده باشد.

در این بخش داستان ناگهان یک نفر از میان اعضا هیئت منصفه برخاسته و می گوید من به گناهکار بودن این جوان شک دارم! این نظر با برخورد شدید اکثر حاضران در اتاق مشورت مواجه شده و به وی می گویند در شرایطی که همه چیز علیه متهم است چگونه چنین نظری دارد؟! در این لحظه سخنگو از اعضا می خواهد که تحمل شنیدن نظرات مخالف را نیز داشته باشند.

* برای مدیران (ایجاد ظرفیت پذیرش آرا مخالف در خود و سایر کارمندان) » برخی از مدیران عادت دارند در جلسات به تنهایی متکلم وحده باشند یا در نهایت گوششان فقط صداهای موافق و تمجید هوش و ذکاوت شان را بشنود. در چنین شرایطی اساسا اگر یک نشست چندین روز هم دنبال شود هیچ نتیجه عملی غیر از آن چیزی که در ذهن مدیر بوده به دنبال نخواهد داشت.

»»» پیشنهاد می کنیم مطلب "وکیل مدافع شیطان" در سواد زندگی را بخوانید زیرا دقیقا به همین مساله اشاره کرده و راهکاری را برای جلسات مطرح می کند.

برای آنکه حکم اعدام توسط قاضی تایید شود لازم است تمامی 12 عضو هیئت منصفه یک نظر داشته باشند، در غیر این صورت و چنانچه به نظری واحد نرسند سخنگو باید انحلال هیئت را اعلام و قاضی به تنهایی حکم می دهد. از این رو سخنگو از اعضا می خواهد آزادانه و بدون وضع قانونی مشخص برای بیان نظرات، وارد بحث با یکدیگر شوند تا در نهایت رای گیری برای گناهکار یا بی گناهی متهم را برگزار کنند.

در این میان اکثریت اعضا پیشنهاد می کنند که سریع تر رای بر گناهکاری متهم را تایید کنند تا ماجرا تمام شود. اما سخنگو که فردی منطقی به نظر می رسد از آنها (به جز یک نفر مخالف) می خواهد مسئولیت پذیر بوده و در رابطه با سرنوشت یک انسان بیشتر تامل کنند.

* برای مدیران(مسئولیت پذیری) » یکی از مهمترین ویژگی هایی که یک مدیر باید در کارکنان خود ایجاد کند حس بالای مسئولیت پذیری است. وقتی کارمندتان مسئولیت پذیر باشد آنگاه می توانید به نتیجه امور امیدوار شوید زیرا تضمینی برای موفقیت را در تیم خود نهادینه کرده اید. ممکن است یک جلسه مهم که آینده شرکت نیز بدان گره خورده ساعت ها و یا حتی روزها ادامه داشته باشد. در این شرایط فقط احساس مسئولیت پذیری است که می تواند انرژی لازم برای حضور در این نشست ها را فراهم کند.

در این بخش از فیلم دوربین روی فرد مخالف یا بهتر بگوئیم ناجی متهم زوم می کند. او دیالوگ جالبی دارد و خطاب به 11 مرد دیگر می گوید: من نمی توانم به سرعت شما این جوان را گناهکار تشخیص دهم! نمی گویم او بی گناه است اما مایلم در ارتباط با این مساله باهم صحبت کنیم و مدارک را کنار هم قرار دهیم.

در این هنگام سایر اعضا به مدارک موجود به ویژه شهادت دو شاهد که یکی همسایه طبقه پایینی متهم که یک مرد سالخورده و همچنین زنی که از ساختمان مقابل لحظه قتل را دیده استناد کرد و می گویند همین ها برای صدور حکم کفایت می کند. اما مسئولیت پذیری فرد مخالف که "دیوید" نام دارد باعث می شود به جزئیات اتفاقی که افتاده دقت شود. مرد طبقه پایین که پایی لنگان هم دارد می گوید صدای زمین خوردن پدر متهم را شنید و طی 15 ثانیه نیز از اتاقش تا انتهای یک راهروی چند متری رفته و پسرک را در حالیکه فرار می کرده دیده است. زن ساختمان مقابل نیز به لحظه ای که چاقو بر بدن مقتول خورده اشاره می کند حال آنکه در ادامه مشخص می شود آن زن از رختخواب خود وقایع را می دیده و روی صورت خود در دادگاه نیز جای فرورفتگی بالشتک های عینک دارد. در این میان خانه متهم نیز در کنار ریل قطار بوده و سر و صدای زیادی این محل دارد. این موارد در کنار سایر دلیل های ریزی که دیوید در فیلم مطرح می کند ذهن اعضا هیئت منصفه را به چالش می کشد البته تعدادی از اعضا بسیار انسان های سرسختی هستند و با قدرت در برابر دلایل و نظرات روشنگرانه دیوید همچنان مقاومت می کنند.

برای مدیران(توجه به جزئیات/ نیاز به بازبینی موارد به ظاهر پیش پا افتاده و ساده) » یکی از مهمترین پیام های "12 مرد خشمگین" اهمیت توجه به جزئیات و اجتناب از اسارت در کلیات است. یک مدیر موفق باید بسیار تیزبین باشد حتی کوچکترین جزئیات هم می تواند کلیدی برای باز کردن گره یکی از مشکلات کار و کسب باشد. البته ممکن است بگوئید جزئیات ما را از ساکن می کند و نمی توانیم از مراحل عبور کنیم اما به هر ترتیب نمی توان منکر شد که هر ساختار منظم و قابل اطمینان نتیجه جزئیات دقیق است! برای مثال یک خودروی سطح بالا یا رایانه، تلفن همراه و ... در یکی از سمینارهای TED مجری برنامه به مخاطبان توصیه می کند که اگر مدیر یک مجموعه هستند یک دفتر کوچک به عنوان دفتر جزئیات برای خود تهیه کنند و آنرا همواره در جیب کت خود داشته باشند. وی تاکید می کند از ابزارهای دیجیتال برای این منظور استفاده نکنند و حتما یک دفتر و خودکار مخصوص این کار باشد تا در هنگام حضور در جلسات یا پروژه ها حداقل 5 دقیقه را به جزئیات نویسی اختصاص دهند.

با ارائه دلایل مختلف از جانب دیوید، تعداد افراد هم نظر با دیوید ابتدا به 2 و بعد به 6 و سپس به 9 نفر افزایش می یابد در این میان یکی ازاعضا نیز با فشار از هر طرف پیوسته رای خود را به سود آنطرف تغییر می دهد و موضع مشخصی ندارد اما در نهایت به لطف ویژگی های شخصیتی دیوید و پیگیری های وی تمامی مدارک موجود از جمله توانایی پیرمرد همسایه برای طی مسافت 15 ثانیه ای و یا قدرت بینایی زن همسایه برای تشخیص دقیق متهم از فاصله ای دور آنهم با وجود عبور قطار از مقابل ساختمان زیر سوال می رود و سپس همه اعضا هیئت منصفه می پذیرند که این جوان گناهکار نیست.

یکی از نکات جالبی که در فیلم مطرح می شود رویکرد افراد منطقی هیئت منصفه با نظرات موافق و مخالف است آنها زمانی که یک نفر موافقت یا مخالفت خود را اعلام می کند از وی می خواهند که دلیل نظر خود را نیز بیان کند این بویژه در ارتباط با آن فردی که دائما نظر خود را تغییر می دهد در نظر ببیننده فیلم جذاب به نظر می رسد زیرا مخاطب نیز از این تغییرات دائمی نظر کلافه شده و می خواهد علت آنرا بداند.

برای مدیران(تحلیل و ارزش گذاری آرا) » گاهی اوقات دیده ایم که افرادی در یک جلسه شرکت می کنند، سخنانی رد و بدل می شود تا در نهایت زمان آن به اتمام رسیده و حاضرین از محل خارج می شوند. اما در آموزه های علم مدیریت؛ یک جلسه هدفمند با توجه به استانداردهای مشخصی برگزار می شود. اول) آنکه توصیه می شود سخنران اصلی مجلس مدیر مجموعه نباشد و یک مجری یا سخنگو مراسم را برگزار کند در این شرایط مدیر بهتر می تواند از گوش خود استفاده کند یا به عبارتی فرصت کافی برای گوش دادن دارد. دوم) آنکه جلسه حتما یک منشی داشته باشد که توانایی ثبت سریع دیالوگ های رد و بدل شده را داشته باشد. سوم) توصیه می شود همواره از روش وکیل مدافع شیطان استفاده شود. چهارم) حتما زمانی کوتاه پیش از اتمام جلسه را به پذیرایی اختصاص داده و معمولا مهمترین قسمت جلسه را بعد از این زمان قرار دهید. این مورد از نظر پزشکی نیز مورد تایید قرار دارد که رسیدن مواد خوراکی بویژه قندها به مغز(زیرا سوخت اصلی مغز گلوکز است) موجب می شود خلق و خوی بهتری در مخاطب شما مشاهده شود.

به شما توصیه می کنیم اگر تاکنون فیلم "12 مرد خشمگین" را مشاهده نکرده اید زمانی را برای این منظور اختصاص دهید. این اثر در جلب نظر بسیاری از مخاطبان عملکرد موفقی داشته و با احترام از آن یاد می شود و البته یکی از مهمترین ویژگی های آن عدم گرفتاری در زمان و تداوم همیشگی نمایش آن در کارگاه های مدیریت است.

کانال عصر ایران در تلگرام

تماشاخانه