«تصورناپذیری مردم و پیش‌بینی پذیری انتخابات مجلس یازدهم»

محمد آقاسی جامعه شناس در یادداشتی با عنوان «تصورناپذیری مردم و پیش‌بینی پذیری انتخابات مجلس یازدهم»،‌ تاکید کرد: افزایش مطالبات اقتصادی مردم از حدود یک دهه گذشته در پیمایش ها و نظرسنجی ها به‌خوبی قابل مشاهده است، اما این همه مطالبه نیست و نباید عده‌ای را به این باور برساند که با شعارهای پوچ و یا پول پاشی، پیروز افزیش مشارکت در انتخابات خواهند بود.

به گزارش ایسنا،‌ متن یادداشت این جامعه‌شناس بدین شرح است:

1- جامعه به یک معنا یعنی مجموعه‌ای از کنش‌های انسانی، و کنش های انسانی (Human action) در درون خود همواره نوعی از تصورناپذیری (Unthinkable) را جای داده است. کنش های جمعی نیز این ویژگی را به صورت برجسته ای در خود دارند. هر چه بیشتر به جمعیت های به جوش و خروش درآمده نگاه می کنیم، بی نظمی های بیشتری را فهم می کنیم. بی نظمی های منظمی که باعث شده و می شوند تا تحلیلگران، به‌جا، به‌موقع و به‌درستی نتوانند پیرامون یک پدیده برآمده از قدرتمندی افکارعمومی به خوبی و به راحتی سخن بگویند. علوم انسانی و اجتماعی امروز دنیا تلاش می کند تا جایی که می تواند، آینده های پیش‌رو را به آینده های محتمل تبدیل کند. از این رو برای پیش بینی مقوله های به ظاهر پیش بینی ناپذیر (Unpredictable) تلاش می‌شود.

2- مفهوم کنش جمعی (Collective action) در ابتدا توسط مانکور اولسون در کتاب تئوری های کنش جمعی مطرح شد و بعدها در آراء چالز تیلی، متناظر مفاهیمی چون انقلاب، شورش، توطئه سیاسی، بسیج عمومی اعتراضی و جنبش های اجتماعی، بسط و گسترش یافت. در کنش جمعی هدف مرکزی را می توان درک کرد یعنی کنشگران به دنبال کسب هدف جمعی هستند. اما چرا انسان‌ها در کنش های جمعی مشارکت می کنند؟ دو دسته جواب برای این سوال وجود دارد؛ اول آنکه برای آن‏ها سود دارد، و جواب دوم اینکه فشار اجتماعی وجود دارد. جواب اول بیشتر از سوی اقتصاددانان داده شده است و جواب دوم از سوی جامعه­‌شناسان.

3- ایران پساانقلاب اسلامی، شاهد کنش های جمعی متعددی بوده است که در عین تکثر، متنوع نیز بوده که می توان چند گونه از آن را نام برد و برشمرد. به عنوان نمونه بارها شاهد کنش جمعی نوع دوستانه مردم ایران بوده‌ایم. خیزش برای یاری در سیل‌ها، زلزله ها و سایر حوادث طبیعی و یا موارد مشابه دیگر، مثال خوبی برای این گونه کنش جمعی است. نوع دیگر کنش مردم ایران کنش حماسی- انقلابی است. آن چه در راهپیمایی ها در 22 بهمن چهل و یک سال پس از انقلاب اسلامی دیده می شود، را می توان به عنوان مثال در این حوزه ذکر کرد. راهپیمایی و تشییع باشکوه پیکر سردار سلیمانی نیز در این حوزه قابل ذکر است. آن چه در آبان سال جاری رخ داد و در مقطع دی 96 نیز شکل گرفت را در گونه کنش های جمعی اعتراضی می توان دسته بندی کرد. اما با محوریت رفتار سیاسی و انتخاباتی مردم، نوعی کنش جمعی انتخاباتی را نیز می توان شناسایی کرد که در جریان انتخابات شکل می گیرد.

4- انتخابات در ایران به عنوان یک کنش جمعی شکل گرفته و قابل بررسی است و همواره نوعی از تصورناپذیری را با خود به همراه داشته و بارها، سیاستمداران، جامعه شناسان و روزنامه نگاران را در کنار یکدیگر برای اعلام شگفتی سازی جمع کرده است؛ و البته همواره عده‌ای نیز بر پیش بینی پذیری انتخابات تاکید داشته اند. طی سال های گذشته و با رونق نظرسنجی ها در کشور و اثبات صحت فرایندهای آن در انتخابات 1392، 1394 و 1396، نگره پیش بینی پذیری رفتارهای انتخاباتی مردم، تقویت شده است، اما میزان مشارکت انتخابات یازدهم مجلس شورای اسلامی و به دنبال آن وضعیت کنش جمعی مردم ایران در زمانه کاهش امیدواری و سرمایه اجتماعی، از سوی عده‌ای در هاله‌ای از ابهام است.

5- تجربه اجرای پیمایش ها و نظرسنجی های متعدد نگارنده در شرایط دشوار جامعه ایرانی که بر روی بافت تاریخی خاص نیز استوار است، نشان می‌دهد که صرف داشتن داده هایی از جامعه پیرامون انتخابات نمی‌تواند باعث پیش‌بینی انتخابات شود. توجه تحلیل به نظام روندی داده‌ها و نیز تحلیل یافته ها در میدان انتخابات است که می تواند به پیش بینی آن کمک نماید. نظرسنجی های خارج از زمان شکل گیری میدان رقابت کاندیداها گاهی کنشگران اصلی انتخابات را هم دچار خطای جدی کرده است. به ویژه در ده دوره انتخابات گذشته، مشارکت مردم، نوسانات جدی داشته که تابع عوامل مختلفی بوده است. اما مشارکت مردم در انتخابات یازدهم چگونه خواهد بود؟

6- گفتمان نظرسنجی دارا ی چهار رکن است. رکن اول مردم هستند که باید منتظر میزان حضور آنان در صندوق های رای باشیم. اما رکن دوم را سیاستمداران تشکیل می دهند. کنشگران فعال انتخابات و جریان های مختلف سیاسی در هفته های گذشته نسبت به کاهش مشارکت مردم اعلام نظر کرده اند. برخی از جریان های سیاسی می دانند که با کاهش مشارکت، امکان تکیه زدن آنان بر صندلی مجلس هم جدی تر خواهد شد و دوران نمایندگی کم هزینه تری را پشت سر خواهند گذاشت. برخی دیگر نیز برای آن که بتوانند به آرامش دوران نمایندگی را طی کنند، تلاش می کنند این گونه القا نمایند که امر مشارکت چندان جدی نخواهد بود. رکن دوم گفتمان نظرسنجی که رسانه ها هستند نیز بازتاب همین نظرات بودند. رکن آخر موسسات نظرسنجی هستند که هنوز به صورت رسمی اعلام نتایج یافته های خویش را نداشته اند. اما یافته های نظرسنجی های منتشر شده نشان می دهد حداقل میزان مشارکت در ادوار گذشته یعنی پنجاه درصد مشارکت، در حال حاضر محقق شده. مطابق الگوی افزایش روندی که در مطالعه نظرسنجی ها ثبت شده، در روزهای آتی و با شکل گیری میدان رقابت انتخاباتی، به نظر می رسد مشارکت در کل کشور افزایش خواهد یافت. اما چه مولفه هایی بر افزایش مشارکت تاثیر می گذارد؟

7- از منظر بررسی رفتارهای رای دهی، به نظر می رسد دو گروه از رای ها در انتخابات پیش رو موثر خواهند بود. گروه نخست «رای اولی ها» هستند. متولدین سال 1380 امسال 18 ساله شده اند و باشگاه هجده ساله های کشور به طور خاص محیط دانشگاه و به صورت عام محیط جامعه را تجربه کرده است و میزان جدیت در مشارکت و نوع پیکان مطالبات آنان در انتخابات پیش رو موثر خواهد بود. همانگونه که نظرسنجی های انتخابات گذشته نیز نشان داد، نه فقط این سن که نوع مطالبات گروه سنی جوانان که، تاثیر جدی در آینده انتخابات گذاشت و در آتیه این انتخابات هم خواهد داشت.

8- با توجه به شرایط اجتماعی کشور گروه دیگری که رای آنان را دارای ضریب تاثیر بیشتری می کند، مشارکت «رای اعتراضی» ها در انتخابات است. از انتخابات هشتمین دوره ریاست جمهوری در خرداد 1376 به این سو می توان در رفتار انتخاباتی مردم نوعی رفتار اعتراضی را مشاهده نمود. انتخابات در عین مشارکت، بیانگر اعتراض بخشی از جامعه و یادآوری مطالبات فراموش شده شان شده است. صندوق آرا و سازوکار انتخابات به اشکال مختلف ابزاری برای نشان دادن اعتراض مردم به وضعیت موجود شده است. این شکل از رفتار اعتراضی به صورت رای به کاندیداهای معترض مشاهده می شود. به هر میزان میدان شرکت در انتخابات برای معترضان به وضع موجود تقویت شود، قهر با صندوق های رای و شرکت نکردن در انتخابات کاهش خواهد یافت. این امر در انتخابات گذشته نیز مشاهده شده است.

9- توجه به مردم و مطالبات مردم در روزهای پیش‌روی می تواند عنصر طلایی افزایش مشارکت دو گروه رای اولی ها و رای اعتراضی ها باشد. پاسخ ساده و تک خطی که این روزها داده می شود توجه به مشکلات معیشتی و اقتصادی مردم است. افزایش مطالبات اقتصادی مردم از حدود یک دهه گذشته در پیمایش ها و نظرسنجی ها به‌خوبی قابل مشاهده است. اما این همه مطالبه نیست و نباید عده ای را به این باور برساند که با شعارهای پوچ و یا پول پاشی، پیروز افزیش مشارکت در انتخابات خواهند بود. آن چه برای مردم مهم است و در مطالعات اجتماعی بازتاب یافته است، اصلاح فرایندهایی است که بتواند تصویری روشن از آینده و ارتقای کیفیت زندگی آنان داشته باشد.

تماشاخانه

لغو پی در پی کنسرت‌ها در ایران/ وقتی وزارت ارشاد نمی‌تواند پای مجوز خودش بایستد (فیلم)

راننده از ترس پلنگ فرار کرده رفته تو ماشین / درخواست کمک گرفتنش خیلی جالبه (فیلم)

فیلم های دیگر