تحلیلی بر انتخابات افغانستان

انتخاباتي كه در افغانستان برگزار شد، «رابرت فيسك» تحليل گر پرآوازه روزنامه اينديپندنت را به اين نتيجه رساند كه «دموكراسي آزادي نمي آورد». فيسك منتقد تحميل الگوي غربي دموكراسي به افغانستان است و باور دارد ساختارهاي سياسي، اجتماعي و فرهنگي اين كشور به هيچ رو در چارچوب هاي نظام ليبرال دموكراسي غربي نمي گنجد. مشكل افغانستان اما محدود به اين نيست كه لباس رنگ و رو رفته دموكراسي اندازه تن آن نيست. مشكل مهم تر اينجاست كه اين لباس خاصيتي نيز ندارد و از عهده آنچه كه بايد، برنمي آيد.

قبل از پرداختن به هرگونه پرسشي درباره انتخابات افغانستان، اين سؤال اساسي را بايد پيش كشيد كه هدف از برگزاري اين انتخابات چيست؟ ظاهراً پاسخ روشن است. نه در افغانستان، كه در هر كشور ديگري كه انتخابات برگزار مي شود، هدف، روي كار آمدن دولتي برخاسته از رأي مردم است كه چند شاخصه اصلي به آن هويت مي بخشد. اول آنكه مورد تمكين و تبعيت تمام جريان هاي سياسي و گروه هاي متنفذ بوده، و ثانياً اقتدار و اختيار تام براي پيشبرد امور، و تأمين منافع ملي را داشته باشد. كنترل نيروهاي نظامي كشور را در دست داشته و از آن براي حراست از استقلال و نيزايجاد امنيت داخلي بهره ببرد.

آنچه درباره افغانستان به روشني قابل تشخيص است و تجربه هشت سال گذشته بر صحت آن گواهي مي دهد، اين است كه دولت مركزي كابل نه مورد تمكين جريان هاي قدرتمند داخلي است و نه از اقتدار و اختيار لازم براي اداره امور خود برخوردار است.

در يك سوي عرصه سياسي افغانستان، جريان قدرتمند طالبان وجود دارد؛ گروهي كه نه تنها نفس انتخابات را به چالش كشيده و از اساس آن را رد مي كند، بلكه علناً عليه دولت مركزي قيام مسلحانه كرده و قصد براندازي آن را دارد. اگر طالبان را يك جريان غيرقانوني فرض كنيم كه خواسته هاي نامشروع دارد، به دولت مركزي اين حق را خواهيم داد كه در مقابل آن از خود دفاع كرده و حتي دست به حذف آن بزند. اما مسئله اينجاست كه كابل نه توان حذف طالبان، و نه قدرت حفاظت از سيستم در برابر آن را دارد. طي هشت سال گذشته كه از اشغال افغانستان مي گذرد، طالبان نه تنها تضعيف نشده است، بلكه يك «جريان سوم» در عرصه سياسي افغانستان، با هدف تأمين منافع خود- كه شرح آن در ادامه خواهد آمد- اين گروه را قدرتمندتر نيز كرده است.

در انتخابات اخير بيش از دوسوم مردم افغان پاي صندوق هاي رأي حاضر نشدند و در تحليل اين امر، نمي توان تهديدهاي طالبان و دعوت آنها از مردم براي شركت نكردن در انتخابات را ناديده گرفت. 135 حمله در روز انتخابات به مراكز اخذ رأي، انفجارهاي خونبار و به جا ماندن ده ها كشته و زخمي، ترسيم كننده يك وضعيت عادي يا روبه بهبود نيست. بنابراين، حضور طالبان به عنوان يك جريان قدرتمند معارض و مخالف غيرقابل مهار، يكي از ويژگي هاي اصلي دولت به معناي واقعي كلمه را از دولت كابل گرفته است.

اما عامل ديگري كه به نتيجه نهايي انتخابات، يعني استقرار يك دولت مستقل و مقتدر ضربه مي زند، حضور نيروهاي اشغالگر است. نظاميان خارجي و در رأس آن آمريكا، رسماً اقتدار و اختيار را از كف دولت كابل ربوده اند. دنيا هيچ گاه آن صحنه را فراموش نخواهد كرد كه «حامد كرزاي» رئيس جمهور افغانستان، زماني در مقابل دوربين خبرنگاران حاضر شد و اشك ريخت و عاجزانه از آمريكايي ها خواست كه «مردم افغانستان را نكشند». آمريكايي ها تاكنون براي كشتن بيش از يك هزار غيرنظامي فقط در شش ماه اول سال جاري از دولت افغان اجازه نگرفته اند. هواپيماهاي آمريكايي قاچاق مواد مخدر از افغانستان را تسهيل كرده اند تا سود واشنگتن ازاين «تجارت مرگ» به بيش از 50ميليارد دلار برسد. حقيقت آن است كه دولت افغانستان بدون اجازه آمريكايي ها توان آب خوردن را هم ندارد. موج دخالت هاي آمريكا حتي به سيستم انتخاباتي افغانستان نيز رسيده است. به گونه اي كه يكي از كانديداهاي انتخابات رياست جمهوري 29 مرداد،نقش نيروهاي خارجي و مردم افغانستان در اين انتخابات را اينگونه خلاصه كرد كه «خارجي ها تصميم گيرنده نهايي انتخابات هستند، نه افغان ها».

نيروهاي اشغالگر كه «جريان سوم» حاضر در افغانستان هستند، به هيچ رو قصد حذف يا خنثي سازي جريان دوم يعني طالبان را ندارند. طبق گزارش هاي رسيده نيروهاي خارجي تنها زماني به طالبان حمله مي كنند كه مورد حمله آنها قرار گيرند. علت آن است كه حذف طالبان، يك قدم به سمت استقلال محسوب شده، بر قدرت دولت مركزي مي افزايد و درنتيجه ضرورت «حضور نيروهاي خارجي براي مقابله با طالبان» در افغانستان را زيرسؤال مي برد. بنابراين، آمريكايي ها در حقيقت به طالبان نيازمندند و همانگونه كه «محمود گاريف» از فرماندهان سابق شوروي فاش كرد، حتي با آنها تباني كرده و زمينه هاي بي ثبات سازي منطقه توسط آنها را فراهم مي كنند.

نتيجه اين بحث ها اين است كه به سختي مي توان نام «دولت» را بر روي مجموعه اي گذاشت كه از انتخابات در افغانستان حاصل مي شود.

«دولت دست نشانده» لزوماً به معناي دولتي نيست كه رئيس آن «گماشته» جريان هاي بيروني باشد. زماني كه دولتي صاحب اختيار خود نبوده و كسان ديگري برايش تصميم بگيرند، آن دولت در واقع گماشته «صاحبان قدرت» است. آنچه كه در افغانستان مي گذرد، تقريباً شكل ايده آل سياست «درهاي باز و مرزهاي بسته» (Open Doors and Closed Frontiers) آمريكاست كه ظاهري مستقل به دولت مركزي داده، اما با توسل به اهرم هاي گوناگون من جمله بهانه «ايجاد امنيت»، درهاي افغانستان را به روي آمريكا باز گذاشته تا هرآنچه مي خواهد با مردم و منابع و موقعيت استراتژيك افغانستان بكند.

پزشکیان: اگر پول چاپ کنیم تورم ایجاد شده و جیب مردم خالی می‌شود (فیلم)

تماشاخانه

دو دقیقه جلوه‌های ویژه که زبان بصری سینمای اکشن و گیم‌ها را برای همیشه تغییر داد (تماشا کنید)

دو دقیقه «خشونت واقعی و بی‌رحم» در سینمای گانگستری (تماشا کنید)

فیلم های دیگر