مردم آذربايجان سهم موثري در انقلاب مشروطيت داشته و در جريان اين انقلاب در صف اول مشروطه خواهان بوده‌اند و نمايندگان آنها نيز در حفظ و ادامه آن نهضت تلاش و فعاليت‌هاي زيادي را انجام داده‌اند.

مركز پژوهشهاي مجلس شوراي اسلامي با انتشار گزارشي وضعيت حوزه انتخابيه و نقش نمايندگان مردم آذربايجان در مجالس قانونگذاري ايران در طول سالهاي پس از انقلاب مشروطيت (1285) تا قبل از پيروزي انقلاب (1357) را مورد بررسي قرار داد.

بر اساس اعلام دفتر اطلاع رساني مركز پژوهشها، گروه مطالعات بنيادين حكومتي اين مركز در گزارشي تحت عنوان «آشنايي با حوزه‌هاي انتخابيه و نمايندگان استان آذربايجان 1285-1357» خاطر نشان ساخت كه انقلاب مشروطه در ايران كه 100 سال قبل به وقوع پيوست، به عنوان يكي از مهمترين رويدادهاي تاريخ معاصر زندگي اجتماعي و سياسي جامعه ايران را دستخوش تحول كرد و ايجاد نهادهايي همچون عدالت خانه، مجلس و طرح مباحثي همچون آزادي انتخابات، آزادي سياسي و مطبوعاتي از دستاوردهاي عمده آن به شمار مي‌روند.

اين گزارش مي‌افزايد: در اين ميان مردم آذربايجان سهم موثري در انقلاب مشروطيت داشته و در جريان اين انقلاب در صف اول مشروطه خواهان بوده‌اند و نمايندگان آنها نيز در حفظ و ادامه آن نهضت تلاش و فعاليت‌هاي زيادي را انجام داده‌اند.

مركز پژوهشها در اين گزارش با اشاره به اين كه آذربايجان در دوره قاجاريه وليعهدنشين و به عنوان پايتخت دوم ايران از موقعيت و جايگاه ويژه‌اي برخوردار بود، افزود: پس از نهضت مشروطيت در نخستين دوره قانونگذاري در سال 1285 شمسي، قانون تشكيلات ايالات و ولايات به تصويب رسيد كه بر اساس آن كشور به 4 ايالت تقسيم شد كه شامل آذربايجان ، كرمان و بلوچستان، فارس و بنادر و خراسان و سيستان بود.

بر اساس اين گزارش در سال 1316 شمسي با اصلاح قانون تقسيمات كشوري، آذربايجان به عنوان استان سوم و چهارم تقسيم شد اما در سال 1325 شمسي استان سوم و چهارم بار ديگر در هم ادغام و تبديل به يك استان به نام آذربايجان شدند. مجددا در سال 1339 شمسي طبق قانوني كه از تصويب مجلس گذشت آذربايجان به دو استان شرقي و غربي تقسيم و در نهايت در سال 1373 طبق تصويبنامه مجلس شوراي اسلامي، اردبيل از استان آذربايجان شرقي جدا شد.
در ادامه اين گزارش ضمن بيان حوزه‌هاي انتخابيه استان آذربايجان از دوره اول تا دور بيست و چهارم مجلس شوراي ملي، روند انتخابات مجلس شوراي ملي در اين منطقه تبيين و اسامي نمايندگان استان آذربايجان از سال 1285 تا سال 1357 در جداولي ارائه شده است.

مركز پژوهشها سپس ضمن مروري بر سه مجلس دوره اول تا سوم و بررسي نقش نمايندگان آذربايجان در اين مجالس ، به معرفي برخي از نمايندگان اين خطه پرداخته است.

بر اساس اين گزارش در دوره اول انتخابات مجلس شوراي ملي از استان آذربايجان فقط نمايندگان حوزه تبريز در مجلس حضور پيدا كردند در آن هنگام تبريز داراي 12 نماينده بود كه در دوره دوم تعداد آن‌ها به 18 نفر رسيد اما در دوره سوم تعداد نمايندگان آذربايجان به 8 نفر كاهش يافت.

طبق اين گزارش در طول مجالس اول تا سوم مناطق تابعه آذربايجان غربي داراي حوزه انتخابيه نبودند اما در دورة چهارم مجلس شوراي ملي حوزه‌هاي خوي، سلماس و ماكو و نيز رضائيه (اروميه) هر كدام با يك نماينده ايجاد شدند در دورة پنجم مجلس يك نفر ديگر به تنها نماينده حوزة خوي، سلماس و ماكو اضافه شد و بالاخره در دورة بيستم مجلس شوراي ملي در سال 1339 حوزه‌هاي بوكان، ماكو، نقده، مياندوآب و مهاباد هركدام با يك نماينده ايجاد شدند.

همچنين حوزه‌هاي انتخابيه اهر – ارسباران و گرمرود – ميانه – سراب و اردبيل هر كدام با يك نماينده در دوره چهارم مجلس ايجاد شدند كه در دوره پنجم تعداد نمايندگان حوزه اردبيل به 3 نفر افزايش يافت و حوزه شاهسون نيز به وجود آمد كه داراي يك نماينده بود. در دوره هشتم مجلس، تعداد نمايندگان – شهر – اردبيل 2 نفر شدند در عوض از تعداد نمايندگان تبريز يك نفر كم شد اما تعداد نمايندگان حوزه مراغه به دو نفر رسيد.

تا دوره بيستم انتخابات مجلس شوراي ملي در سال 1339 شمسي تغييرات مهم ديگري در حوزه‌ها و تعداد نمايندگان اين خطه به وجود نيامد اما در دوره بيست و دوم مجلس، تعداد نمايندگان تبريز به 11 نفر افزايش يافت. در دوره بيست و سوم مجلس حوزه مرند با يك نماينده ايجاد شد و تعداد نمايندگان حوزه ميانه هم با افزايش يك نماينده به دو نفر رسيد و بالاخره در بيست و چهارمين دوره انتخابات مجلس شوراي ملي در سال 1354 حوزه بناب با يك نماينده به حوزه‌هاي استاني آذربايجان شرقي اضافه گرديد.

کانال عصر ایران در تلگرام

تماشاخانه