رفراندوم در ایران از دیروز تا امروز

احمدی نژاد جمعه شب در برنامه تلویزیونی در شبکه سه ، ضمن انتقاد شدید از تغییرات ایجاد شده در بخش های مربوط به لایحه تحول اقتصادی در لایحه بودجه 89 از طرف مجلس، آن را غیر قابل اجرا توصیف کرد.

به گزارش عصر ایران، وی همچنین اجرای لایحه بودجه 89 تصویبی مجلس را برای کشور مضر دانست و بهترین راه حل در وضعیت فعلی را، برگزاری رفراندوم دانست تا مردم به صورت مستقیم نظر خود را در این باره مطرح کنند.

اختلاف دولت و مجلس برسر چیست؟

دولت در لایحه ارائه شده به مجلس برای بودجه 89 ، بخش هایی را نیز درباره اجرای طرح تحول اقتصادی و هدفمندسازی یارانه ها اختصاص داد که نمایندگان مجلس در آن تغییراتی را انجام داد.

مهمترین تغییر که با واکنش شدید دولت و شخص محمود احمدی نژاد رئیس جمهور روبه رو شد، موضوع درآمد هدفمند کردن یارانه ها بود. دولت پیشنهاد داده بود برای این منظور مبلغ 40 هزار ميليارد تومان اختصاص یابد ولی با نظر مجلس این رقم نصف شد و به 20 هزار میلیارد تومان کاهش یافت.

احمدی نژاد برای راضی کردن نمایندگان مجلس به تغییر ندادن این رقم حتی در مجلس شورای اسلامی حاضر شد و اظهاراتی را در نشست غیر علنی مطرح کرد اما در نهایت نظر مجلس تغییر نکرد.

رفراندوم یا همه پرسی

رفراندوم یا همه پرسی به معنی دانستن نظر مردم کشور در مورد موضوع خاصی است. داریوش آشوری در دانشنامه سیاسی در این باره می نویسد: همه پرسی یا رفراندوم، رای گیری مستقیم از همه اعضای تشکیل دهنده یک سازمان یا جامعه برای رد یا تصویب سیاستی است که رهبران یا نمایندگان پیشنهاد کرده‌اند.

هدف همه پرسی پرهیز از قانون گذاری به زیان اکثریت جامعه‌ است. در نظام‌های نمایندگی و پارلمانی جدید از همه پرسی تنها برای تصویب قانون اساسی یا تغییر اساسی در حکومت بهره می‌گیرند؛ ولی در برخی جامعه‌های کوچک برای همه امور رأی همگان پرسیده می‌شود.

انواع همه پرسی

دو نوع همه پرسی وجود دارد: اختیاری و اجباری. همه پرسی اجباری معمولاً برای تصویب قانون اساسی یا متمم آن است. در همه پرسی اختیاری نمایندگان مجلس ممکن است با اکثریت قاطع مسئله‌ای را به رأی عمومی واگذارند و یا دولت، در غیاب مجلس و یا به رغم آن، موضوعی را به رای عمومی بگذارد. امکان دیگر همه پرسی با درخواست همگانی است. بدین صورت که اگر مجلس قانون گذاری به میل خود موضوعی را به همه پرسی نگذارد، کسانی از مردم که صلاحیت رأی دادن دارند، ممکن است درخواستی را امضا کنند که موضوع به رأی عمومی گذاشته شود. شمار لازم برای این درخواست، بر حسب قوانین کشورها، از ۵ تا ۱۵ درصد مجموع رأی دهندگان در آخرین انتخابات است.

رفراندوم در ایران

در ایران پس از انقلاب اسلامی تاکنون سه مرتبه رفراندوم برگزار شده است .

۱۲ فروردین ۱۳۵۸

نخستین رفراندوم در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در روز 12 فروردین 1358 اتفاق افتاد و در همه پرسی عمومی نوع نظام حکومتی ایران با 98/2 درصد آراء جمهوری اسلامی تعیین شد.

۱۲ آذر ۱۳۵۸

 نخستین قانون اساسی تدوین شده پس از انقلاب اسلامی در همه پرسی عمومی مردم تایید شد.

۶ مرداد ۱۳۶۸

قانون اساسی جمهوری اسلامی پس از اعمال اصلاحات و تغییراتی به رای عمومی گذاشته شد که با اکثریت آراء ، از سوی مردم تایید شد.

رفراندوم در جهان

مهمترین همه پرسی های برگزار شده در سال های اخیر را می توان به این شرح نام برد.
استقلال تیمور شرقی: در اواخر قرن بیستم در تیمور شرقی انجام شد که در آن مردم این کشور، رای بر استقلال کشورشان از سلطه دولت اندونزی دادند.
قانون اساسی اتحادیه اروپا: رفراندوم تایید قانون اساسی اتحادیه اروپا در همان مراحل اولیه با رای مخالف مردم هلند و فرانسه مواجه شد.
منع ساخت مناره برای مساجد در سوئیس: همه پرسی جنجالی که اکثریت مردم سوئیس به آن رای مثبت دادند.


رفراندوم در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

اصل ۶- در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید به اتکاء آراء عمومی اداره شود، از راه انتخابات: انتخاب رییس جمهور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شوراها و نظایر این ها، یا از راه همه‏ پرسی در مواردی که در اصول دیگر این قانون معین می‌گردد.

اصل ۵۹-  در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از راه همه‏ پرسی و مراجعه مستقیم به آراء مردم صورت گیرد. در خواست مراجعه به آراء عمومی باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد.

اصل ۹۹ - شورای نگهبان نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آراء عمومی و همه‏پرسی را بر عهده دارد.

اصل ۱۱۰ - وظایف و اختیرات رهبر :   1. تعیین سیاستها کلی نظام جمهوری اسلامی ایران پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام.    2. نظارت بر حسن اجرای سیاستهای کلی نظام.   3. فرمان همه‏ پرسی. 4- ...

اصل ۱۲۳ - رییس جمهور موظف است مصوبات مجلس یا نتیجه همه ‏پرسی را پس از طی مراحل قانونی و ابلاغ به وی امضاء کند و برای اجرا در اختیار مسئولان بگذارد.

اصل ۱۳۲-  در مدتی که اختیارات و مسوولیت های رئیس جمهور بر عهده معاون اول یا فرد دیگری است که به موجب اصل یکصد و سی و یکم منصوب می‌گردد، وزراء را نمی‌توان استیضاح کرد یا به آنان رأی عدم اعتماد داد و نیز نمی‌توان برای تجدید نظر در قانون اساسی و یا امر همه‏پرسی اقدام نمود.

اصل 177 - مصوبات شورا (بازنگری قانون اساسی) پس از تأیید و امضای مقام رهبری باید از طریق مراجعه به آراء عمومی به تصویب اکثریت مطلق شرکت‏ کنندگان در همه‏ پرسی برسد.


رفراندوم هدفمند کردن یارانه ها چگونه خواهد بود؟

معمولا در رفراندوم ها موضوعی مطرح و دو گزینه آری و خیر نیز در اختیار شرکت کنندگان قرار می گیرد تا یکی را انتخاب کنند. حال سوال این است اگر رفراندوم مورد نظر رئیس جمهور برگزار شود کدام گزینه موضوع رفراندوم خواهد بود. چرا که هر هم دولت و هم مجلس بر اجرای هدفمند سازی یارانه ها تاکید دارند و تنها درباره بخشی از این روند یعنی درآمد دولت از این فرآیند در سال 89 اختلاف نظر وجود دارد.