محمد درویش - شرق
«نجات دره بِسری-Bisri Valley» ، نام پویشی محیط‌زیستی است که در لبنان راه افتاده و هدفش مخالفت با ساخت سدی است که بودجه آن از طریق وام بانک جهانی تأمین می‌شود. مخالفان این سد به‌تازگی در سخنرانی معاون بانک جهانی در دانشگاه آمریکایی بیروت اخلال ایجاد کردند.
یکی از فعالان خطاب به معاون بانک گفت: «شما به نزد ما می‌آیید، کمک‌های مالی در اختیار می‌گذارید و از ساخت سد برای مردم لبنان می‌گویید، اما مخالفت‌های مردمی زیادی علیه این سد وجود دارد. این شما هستید که گوش‌های خود را بسته‌اید و نمی‌خواهید حرف مردم را بشنوید. همه بررسی‌ها و ارزیابی‌های شما با بررسی‌ها و ارزیابی‌های دیگری رد شده‌اند. اما شما توجهی به حرف دیگران ندارید.
این تصمیم شماست که می‌خواهید پروژه شخصی خود را به اجرا بگذارید. ما با برنامه شما مخالفیم». رولاند ناسور، مدیر و از پایه‌گذاران پویش «نجات دره بسری»، می‌گوید: هدف از این حرکت به‌چالش‌کشیدن توصیه بیمارگونه بانک جهانی و سیاست‌های ویرانگر آب در لبنان است.
به گفته ناسور، ساخت سد هنوز آغاز نشده است، اما در طول چند ماه آینده به جریان خواهد افتاد. او ادامه می‌دهد: «بخش بزرگی از زمین‌های این منطقه مصادره شده و پیمان‌کاران خود را برای آغاز به‌کار در محدوده‌ای به موازات حفاری‌های باستان‌شناسی آماده می‌کنند».
این سد محیط زیست، سلامتی عمومی، بخش‌های تاریخی، میراث فرهنگی و کشاورزی را تهدید می‌کند. علاوه بر آن، این سد مردم محلی را که از طریق زمین‌های حاصلخیز این دره امرار معاش می‌کنند، به فقر دچار می‌کند و موجب کوچ اجباری آنها می‌شود. قطع ارتباط مردم منطقه به‌دنبال ایجاد یک دریاچه مصنوعی بین آنها از دیگر معضلات است.
گذشته از این، وامی که از جانب بانک جهانی دریافت می‌شود، به بدهی عمومی دولت لبنان افزوده خواهد شد. بنا بر گفته صندوق بین‌المللی پول، لبنان یکی از بالاترین بدهی‌های ناخالص دولت به نسبت تولید ناخالص داخلی را در جهان دارد.
گروه کنشگران همچنین استدلال می‌کنند این سد مورد تهدید سیانوباکتری‌ها قرار خواهد گرفت که در حال حاضر دریاچه قرعون در دره بقاع/ شرق لبنان را مبتلا کرده است. با مخلوط‌شدن آب از دره بسری و آب از سد قرعون که قرار است به بیروت و حومه آن فرستاده شود، آب آلوده خواهد شد و استفاده از آن به خطر خواهد افتاد.
روز یکم آوریل گذشته، پویش نامبرده ترانه‌ای با ملودی ترانه بلا چاو-Bella Ciao- انتشار داد که بسیاری از مردم در مخالفت با سد بسری آن را خواندند. کودکی در آغاز این ترانه می‌خواند: «ما طبیعت را می‌خواهیم، ما حاضر به فروش آن نیستیم، ما گل‌ها را می‌خواهیم، ما پرندگان را می‌خواهیم، ما باغ‌ها و کشتزارها را می‌خواهیم».
رولاند ریاچی، یک پژوهشگر از دانشگاه آمریکایی بیروت در زمینه مدیریت منابع طبیعی، اقتصاد غذا، سیاست‌های آب، عدالت اجتماعی و اکولوژیکی، در مصاحبه‌ای می‌گوید سد را حتی نمی‌توان آب‌گیری کرد، زیرا صخره‌های منطقه دارای خلل و فرج فراوان‌اند. او اضافه می‌کند بانک جهانی تاکنون در سدهایی سرمایه‌گذاری کرده است که با شکست برخورد کرده‌اند.
زمین‌شناسان عقیده دارند این پروژه منطقه را بی‌ثبات می‌کند و احتمالا موجب زلزله می‌شود. توضیحی که در این زمینه در سطحی گسترده تأیید شده، آن است که فشار شدید آب در شکاف‌ها و تَرَک‌های بسیار ظریف و کوچک در زمینِ زیر و نزدیک به مخزن سد، باعث زمین‌لرزه خواهد شد.
ریاچی در پاسخ به این پرسش که چرا دولت بر این پروژه اصرار دارد، می‌گوید سدها برای طبقه حاکم در لبنان پرمنفعت هستند و در مقایسه با کسانی مانند موسولینی یا ژنرال فرانکو، نمادی برای قدرت آنها به شمار می‌آیند.
در ۲۴ مارس گذشته، یک راهپیمایی در اعتراض به سد بسری با برخورد خودروهای نظامی نیروهای امنیتی داخلی لبنان روبه‌رو شد. ناسور می‌گوید استفاده از نیروهای مسلح برای دفاع از پروژه نبود، بلکه بیشتر برای پشتیبانی از منافع سیاست‌مداران پشت این سد بود. شواهد از اختلاس و فساد مالی و درگیری‌های منافع به مقامات مسئول اراده شده‌اند، اما تاکنون اقدامی درباره آن نشده است.
خواننده عزیز!
اینک جنبش مبارزه با سدسازی نه فقط در کشورهای پیشرفته‌ای همچون آمریکا، اتحادیه اروپا و کره‌جنوبی در حال گسترش است، بلکه در آمریکای لاتین و خاورمیانه هم هر روز بر منتقدان غلبه تفکر سازه‌ای در مدیریت آب افزوده می‌شود.
تأمل‌برانگیزتر آنکه آنچه اینک در لبنان در حال وقوع است، بسیار به سد تنگ سرخ در شیراز شباهت دارد. خبر خوب آنکه امروز کمتر کسی برای سدسازها کف می‌زند و به‌سرعت آگاهی‌های عمومی از ضررهای احداث سد در حال گسترش است.