چينی ها به زرشک هم رحم نکردند

وقتي از محصول زرشك صحبت مي‌شود مقصود نوع بي‌دانه‌ي آن است كه فعلا به‌طور انحصاري و تقريبا 98 درصد توليد آن به خراسان جنوبي مربوط مي‌شود، البته زرشك دانه‌دار كه مصرف دارويي داشته و براي مصارف تغذيه از آن استفاده نمي‌گردد در اغلب نقاط ايران و دنيا به صورت خود رو مشاهده مي‌شود.

در خراسان جنوبي سالانه به طور متوسط 6 تا 10هزار تن زرشك خشك توليد مي‌شود كه اين يك مزيت نسبي در توليد اين محصول براي اين استان است و با توجه به اين نكته كه هر يك هكتار زمين پرورش زرشك مي‌تواند يك فرصت شغلي ايجاد كند و با وجود تقريبا 5هزار500 فارغ التحصيل بيكار كشاورزي توجه به گسترش توليد اين محصول اميدبخش است.

به گزارش ايسنا، زرشك درختچه‌اي مقاوم در مقابل بي آبي، كمبود رطوبت هوا و باد است كه نسبت به محصولات باغي ديگر آفات كمتري دارد، در پرورش و توليد اين محصول از سموم شيميايي بسيار كمتري استفاده مي‌شود و به همين دليل پرورش آن در بسياري از مناطق امكان‌پذيراست، بنابراين با توجه به موارد ذكر شده نبايد فرصت توليد و توسعه‌ي كاشت و پرورش آن را به كشورهاي ديگر بدهيم.

مهندس محسن پويان ـ پژوهشگر گياهان دارويي در گفت‌وگو با خبرنگار كشاورزي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، با اشاره به اينكه اخيرا چيني‌ها با انتقال درختچه زرشك به كشور چين درصدد توليد اين محصول هستند، افزود: نبايد اجازه دهيم كه اين محصولات واجد مزيت نسبي براي ايران به كشورهاي ديگر منتقل شده و بازار آن را به دست گيرند.

وي اضافه كرد: كاشت زعفران در چندين كشور دنيا مطرح شده و كشور افغانستان نيز به‌زودي از صادركنندگان عمده زعفران خواهد بود كه البته چند كشور ديگر نيز به اين ورطه اضافه مي‌شوند، بنابراين نبايد اجازه دهيم كه محصول زرشك ايران نيز به سرنوشت زعفران مبتلا شود.

پويان گفت: زرشك درختچه‌اي است كه ريشه، پوست، ساقه، برگ، گل و ميوه آن استفاده دارويي دارد و بيش از 40 مورد مي‌توان از آن بهره گرفت، و اين در حالي است كه حتي مصرف ميوه آن در ايران به خوبي تبيين نشده است و نبايد به اميد شيوه‌هاي مدرن فراوري و استحصال مواد موثر، مختلف آن در كشور چين باشيم چراكه هيچ سودي براي ما نخواهد داشت و اگر دير به فكر بيافتيم اين پتانسيل محصول بومي ايران را به غير واگذار خواهيم كرد.

وي با بيان اينكه گويا صادرات فله‌اي گياهان دارويي و زرشك و زعفران و آلو و ... براي ما يك فرهنگ شده است، ادامه داد: در خراسان جنوبي دو كارخانه فراوري زرشك در بيرچند و قاين پيش‌بيني شده است كه كارخانه بيرجند به بهره‌برداري رسيده و كارخانه‌ي قاين شايد تا فصل برداشت بعدي به بهره‌برداري برسد كه اين جاي بسيار خوشحالي است، اما به نظر مي‌رسد كه 20 تا 30 سال تاخير دارد.

اين پژوهشگر گياهان دارويي با اشاره به اينكه فرهنگ سازي در مصرف اين محصولات مفيد و دارويي از طريق رسانه‌هاي جمعي بسيار محدود است، تصريح كرد: اين بخشي است كه دولت بايد به توليدكنندگان و كارخانه‌داران كمك كند چراكه تبليغات موثر در رسانه‌هايي چون صدا و سيما به قدري گران است كه براي توليد كننده تقريبا امكان استفاده از آن نيست به ويژه براي توليدكنندگان كوچك شهرستان، ما ماهواره‌هاي تبليغاتي براي معرفي محصولات خود يا كم داريم و يا نداريم كه اين جاي سوال دارد.

وي گفت: تمام بازار ما پر شده از بادام و بادام زميني و تخمه كدو و شيرين بيان و .... توليد چين و تنها زرشك و زعفران چيني را بر سفره‌هاي خود كم داريم كه به زودي خواهد آمد.

پويان ادامه داد: 75 درصد زرشك كاران منطقه كمتر از يك هكتار زمين دارند كه اين باعث عدم امكان استفاده از ادوات مدرن و مكانيزه شدن توليد مي‌شود و بايد از مسوولان پرسيد چرا به فكر يك پارچه شدن زمينه‌هاي كشاورزي نيستند؟

وي با بيان اينكه 37 درصد محصول زرشك توليدكنندگان روي درخت يا سرباغ به فروش مي‌رسد، ادامه داد: 43 درصد محصول زرشك توليدكنندگان نيز از عمده فروشي‌ها و 30 درصد نيز در خرده فروشي‌ها عرضه مي‌شود و در حال حاضر حدود 299 بارگاه در خراسان جنوبي وجود دارد كه اين تعداد بايد افزايش يابد، چراكه اغلب اين بارگاه‌ها فاقد خشك‌كن‌هاي مكانيزه بوده و استانداردهاي لازم را دارا نيستند.

اين پژوهشگر گياهان دارويي با اشاره به اينكه اين داستان سال‌هاست كه تكرار مي‌شود و دردي قديمي است، افزود: بيش از 300 روز آفتابي در استان داريم ولي از يك سيستم خشك‌كن خورشيدي براي محصولات خبري نيست بنابراين آيا اين كفران نعمت خدا به شمار نمي‌آيد؟

به گفته پويان، پيش بيني جهاني از گردش مالي گياهان دارويي در سال 2050 رقمي معادل 5هزارميليارد دلار است در حالي كه اكنون اين رقم 100 ميليارد دلاراست و سهم ايران از اين رقم فعلي حدود 08/0درصد است و محصول زرشك در اين وادي جايگاه اندكي دارد.

وي با اشاره به اينكه 55 هزار خانوار شهري و روستايي در زنجيره‌ي توليد، بسته بندي، فرآوري و توزيع محصول زرشك قرار دارند كه توجه به آن را قوت مي‌بخشد، افزود: براي اين محصول و ساير محصولات كشاورزي و دارويي بايد زنجيره‌اي را در نظر گرفت كه اولين حلقه آن پژوهش و بر عهده‌ي دانشگاه‌هاست، حلقه بعدي توليد است كه به جهاد كشاورزي مرتبط مي‌شود، حلقه سوم فرآوري است كه به صنايع مربوط است و آخرين حلقه اين زنجيره مسايل بازرگاني و بازار محصول را در برمي‌گيرد كه نقص در هر كدام از اين حلقه‌ها مي‌تواند كل فرآيند را تحت تاثير قرار دهد.

او تاكيد كرد: سيستم توليد و فروش يك محصول بايد فرآيندهاي مرتبط و پويا در جهت هدف سيستم داشته باشد تا به نتيجه‌ي مطلوب برسد و در غير اين صورت محكوم به زوال است.

پويان اذعان كرد: حدود 550 ميليون دلار گياه دارويي به صورت فله‌اي به ايتاليا، آلمان و تايوان به ارزش صادر كرده‌ايم كه ارزش محصولات فراوري شده از آن در اين كشورها معادل 76 ميليارد دلار بوده است! آيا هيچوقت قيمت يك بشكه اسانس گياه دارويي را با قيمت يك بشكه نفت مقايسه كرده‌ايم؟

وي در پايان اظهار كرد: براي پويا شدن، ارزآوري و اشتغال زايي اين محصول بايد به تعامل و بهبود فرآيندهاي پژوهش، توليد، فرآوري و بازرگاني اين محصول ارزشمند فكر كنيم و خيلي زود عمل كنيم كه فردا دير است.