فیلترینگ از نوعی دیگر

سال ها بود که کاربران اینترنت هنگام ورود به بعضی سایت ها با صفحه ای مواجه می شدند که در آن نوشته شده بود طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران ورود به این سایت امکان پذیر نیست و این به آن معنا بود که سایت مورد نظر فیلتر است و کاربر برای مشاهده آن راهی جز استفاده از ضدفیلترینگ ندارد اما یکباره این صفحه در آغاز سال 89 دچار تغییر عمده ای شد به این صورت که وقتی کاربران به دنبال ورود به سایت هایی که طبق قانون یا به اشتباه فیلتر شده بودند با صفحه جدیدی مواجه شدند که ضمن تبریک سال نو، کاربر را به سایت های مجاز فعال در حوزه های مختلف هدایت می کرد.

گفتنی است در صفحه جدید فیلترینگ سایت ها که کاربران با آن مواجهند، سایت هایی در حوزه های فرهنگ و مذهب، خبری، خانواده، سرگرمی و علمی، خدمات اینترنتی و شبکه اجتماعی است تا پاسخگوی نیاز کاربران باشد.

به گفته طراحان و مسوولان دولتی، این صفحه در راستای مبارزه با جنگ نرم و مقابله با توطئه های دشمنان کشور راه اندازی شده است. همچنین به گفته کریمی، مدیرکل مهندسی عملیات شبکه دیتای شرکت زیرساخت، مزیت صفحه جدید فیلترینگ نسبت به صفحه قبلی، راهنمایی کاربر براساس موضوع مورد نیاز است.

اما به اعتقاد اکثر فعالان و کارشناسان حوزه اینترنت، این صفحه تنها حقوق کاربران و مدیران سایت های ایرانی را نادیده گرفته تا آنجا که علیرضا شیرازی مدیر سایت بلاگفا و موتور جست وجوگر پارسیک در این خصوص می گوید: «به نظر می رسد طراحان صفحه جدید فیلترینگ به نوعی قصد حمایت از سایت های ایرانی را دارند و احتمالاً قصد دارند کاربر ایرانی را که به دلیلی قصد مشاهده سایتی فیلتر شده را داشته دعوت به استفاده از سایت های مفید ایرانی کنند اما آنچه در صفحه جدید فیلترینگ صورت گرفته به دلایلی حقوق کاربران و مدیران سایت های ایرانی را نقض کرده است.»

وی در ادامه تصریح می کند: «وقتی در مورد صفحه فیلترینگ صحبت می کنیم از سایت یا یک پورتال صحبت نمی کنیم، کارکرد صفحه فیلترینگ نمایش پیام و آگاه سازی کاربر از عدم امکان دسترسی به یک آدرس خاص و احتمالاً اطلاعاتی برای پیگیری فیلترینگ اشتباه است. نمایش صفحه ای که بیشتر شبیه یک پورتال است به جای پیام مسدود بودن یک آدرس عملاً تغییر در ماهیت و محتوای درخواستی کاربر است. در نظر بگیرد که می توان با همین استدلال در فردا روزی مثلاً در پاسخ به درخواست کاربری برای دیدن گوگل یک سایت وطنی نمایش داده شود که مطمئناً این قضیه بر خلاف قوانین آیکان است.»

براساس اظهارات مدیر سایت بلاگفا آنچه در بسیاری از کشورها به عنوان قانون وجود دارد و حتی در کشور ما نیز در آیین نامه ها و قوانین مرتبط با سرویس دهندگان اینترنت به صورت تلویحی اشاره شده عدم دستکاری در اطلاعات درخواستی کاربران توسط شرکت های سرویس دهنده است. نمایش یک سایت یا صفحه از یک سایت به جای درخواست کاربر برای مشاهده سایتی دیگر نقض حقوق کاربر است البته طبیعی است که شرکت های سرویس دهنده می توانند براساس قوانین دسترسی کاربران به یک سایت را مسدود کنند اما این حق را ندارند که سایت دیگری را به جای سایت درخواستی کاربر نمایش دهند.

به باور بسیاری از کارشناسان حوزه آی تی اگر فرض کنیم سیاستی که باعث طراحی صفحه جدید فیلترینگ شده حمایت از سایت های ایرانی است، عملاً نمایش صفحه ای با چند لینک محدود از سایت های ایرانی دخالت آشکار دولت در رقابت سالم سایت ها در جذب کاربر است.
به باور این گروه صفحه فیلترینگ علاوه بر نقض حقوق کاربران و برخی سایت های ایرانی سوالاتی را نیز به دنبال خود دارد به عنوان مثال هنوز مشخص نیست سایت های لینک شده در این صفحه بر چه اساسی انتخاب و براساس چه معیاری رتبه بندی شده و در فهرست سایت ها نمایش داده می شوند و همچنین چه معیاری در انتخاب سایت های خبری لحاظ شده چراکه در این لیست بسیاری از سایت هایی که از نظر موقعیت و ترافیک بالای کاربران قرار دارند در فهرست این لینک ها نامی از آنها برده نشده یا به نوعی در رتبه های آخر این فهرست قرار دارد.

آیا هدف حمایت از سایت های ایرانی است

عبدالصمد خرم آبادی دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه قانون جرائم رایانه ای در پاسخ به سوال های مطرح شده و هدف از ارائه صفحه فیلترینگ جدید می گوید: «دشمن با ما جنگ نرم را شروع کرده و ما خواستیم با این صفحه فیلترینگ به آن پاسخی دهیم. دشمن می خواهد کاربران و جوانان کشور را به سایت های خلاف قانون، علیه مذهب، علیه اخلاق و سایر سایت های مجرمانه بکشاند بنابراین ما تصمیم گرفتیم یکسری سایت که فعالیت قانونی داشته را به کاربران معرفی کنیم. ما مخالف اطلاع رسانی نیستیم و می خواهیم اطلاع رسانی کنیم اما در کنار آن با جوسازی دشمن و کارهای غیرقانونی آنها نیز مبارزه داشته باشیم.»

وی همچنین نقض حقوق کاربران توسط صفحه فیلترینگ جدید را رد می کند و براین باور است که این صفحه به هیچ وجه حقوق کاربر را نقض نمی کند چراکه این صفحه جدید کاربر را مجبور به کلیک کردن روی سایت های معرفی شده نمی کند و تنها به او پیشنهاد می دهد.

خرم آبادی در واکنش به هوشمند نبودن این صفحه چنین اظهار می کند: «ما در نظر داریم در آینده ای نزدیک این صفحه را هوشمند کنیم اما در حال حاضر کاربر دقیقاً نمی داند چه مطلبی را جست وجو می کند و مشخص نیست چه انگیزه ای از این جست وجو دارد، بنابراین به طور دقیق نمی توان حدس زد کاربر به دنبال چه موضوعی است تا ما این صفحه را هوشمند کنیم. اما ما به دنبال این هستیم که تا حد امکان این صفحه را هوشمند کنیم. هرچند خرم آبادی صفحه فیلترینگ جدید را حمایت از سایت های ایرانی، ایجاد رقابت و مقابله با جنگ نرم می داند اما به باور کارشناسان این صفحه هیچ رقابتی را بین سایت های ایرانی به همراه نخواهد داشت.»

در نقطه مقابل اظهارنظر خر م آبادی، علیرضا شیرازی با ذکر مثالی اظهارات وی را رد کرده و می گوید: «بگذارید از بعدی دیگر به کارکرد این صفحه جدید نگاه کنیم همانطور که شاهد هستیم در موارد متعددی سایت های ایرانی حال به دلایل اشتباهات کوچک یا در شرایط خاص به صورت موقت فیلتر شده اند مدیران بسیاری از این سایت ها پیگیری های لازم را به عمل آورده و سایت هایشان پس از مدتی مجدداً باز شده حال فرض کنید یک سرویس وبلاگ، سایت شبکه اجتماعی یا حتی یک سایت خبری یا جست وجوگر که مدتی فعالیت کرده و کاربرانی را جذب کرده به دلایلی به صورت موقت مسدود می شود در این شرایط و با توجه به صفحه جدید فیلترینگ عملاً کاربران این سایت به سمت سایت های جایگزین که در صفحه فیلترینگ به آن اشاره شده، روان خواهند شد و سایت فیلتر شده نه تنها برای مدتی از بازدیدکنندگان و کاربران خود محروم می شود بلکه آنها را به سایت رقیب خود واگذار می کند بنابراین اینجا دیگر مفهوم حمایت از سایت های ایرانی در برابر سایت های خارجی نیست بلکه حقوق یک سایت ایرانی دیگر نقض می شود.»

***
به هرحال خوب یا بد موافق یا مخالف از ابتدای سال جدید صفحه فیلترینگ تغییر چهره داده و به نظر می رسد مسوولان مربوطه می توانند با نظر خواهی از طیف مخالف و موافق به نوعی این صفحه را مورد تایید اکثریت قرار دهند و اولین قدم در این راه به نوعی همه پرسی از فعالان این حوزه است که با مشورت گروهی بتوان لیست عادلانه تری را تهیه کرد تا اکثریت از گزینش ها راضی باشند و در عین حال شاید به نظر برسد رعایت بعضی از اصول بتواند به نوعی مخاطبان را جذب این صفحه جدید کند.

به عنوان مثال همگی می دانیم هدف اصلی این صفحه اطلاع رسانی است به نوعی که به کاربر اطلاع دهد دسترسی به سایت مورد نظر طبق قانون مجاز نیست، بنابراین بهتر است به جای تبریک سال نو که به احتمال قوی در درازمدت پیام های دیگر جایگزین آن می شود پیام اصلی سایت به صورت مشخص انتقال داده شود چراکه نمایش پیام های دیگر در حیطه کاری این سایت نیست در عین حال بهتر بود طراحان این صفحه به جای الگوبرداری مستقیم از یک سایت پرطرفدار همچون gooya طراحی ویژه برای این صفحه در نظر می گرفتند تا در نظر کاربران این باور به تحقق می نشست که تغییر صفحه فیلترینگ با دقت و مطالعه کامل صورت گرفته و برای طراحی آن زمانی سپری شده نه اینکه بدون در نظر گرفتن حقوق یک سایت از آن کپی برداری صورت گرفته باشد.

منبع: بهار