.png "عصر ایران")
۲۴ آذر ۱۴۰۴
به روز شده در: ۲۴ آذر ۱۴۰۴ - ۰۰:۱۰
حمله تند و جنجالی خلیلزاده به جواد خیابانی: ۴ تا دلقک گذاشتند در رسانهها (فیلم) علت ایجاد شدن فروچاله ولدخانی چه بود؟
مهدی زارع گفت: «فروچاله، از آنجا که ماهیتی محلی و نقطهای دارد، کمبود آب زیرزمینی الزاما دلیل اصلی آن محسوب نمیشود. در هر مورد میتوان بررسی کرد که آیا کمبود آب زیرزمینی و فرونشست ناشی از آن عامل وقوع فروچاله بوده، یا عواملی مانند حفاری تونلها و یا دلایل دیگر در شکلگیری آن نقش داشتهاند.»
تصویر پیکان وانتی که توسط زمین بلعیده شده بود بیست آذر ماه مورد توجه قرار گرفت؛ این اتفاق در حالی رخ داده که مدتهاست کارشناسان از پیشرفت فرونشست در جنوب تهران و سایر نقاط ایران صحبت میکنند. اما، آیا این واقعا فرونشست بود؟
به گزارش فرارو، نصفه شب روز پنجشنبه ۲۰ آذر ماه ۱۴۰۴ در خیابان ولدخانی در محدوده غربی شهرک ولیعصر منطقه ۱۸ تهران، بخش قابلتوجهی از زمین ترک خورد. وسعت محدوده فروریزشی ۱۰ متر به عمق ۱.۵ متر اعلام شد و 3 خودرو آسیب دیدند. البته پس از رسیدن وضعیت آب در ایران به نقطه بحرانی، کارشناسان بارها تاکید کردهاند که: «جنوب تهران بهویژه در مناطق ۱۸ و ۱۹، بیشترین میزان فرونشست مشاهده میشود.» اما مساله تنها بحران آب و خشک شدن سفرههای آب زیرزمینی نیست و به سالها مدیریت و مهندسیهای غیرتخصصی باز میگردد. به علاوه هرچند برخی رسانهها از این پدیده با نام فرونشست یاد میکنند اما اتفاقی که در ولدخانی افتاد، فرونشست نیست. ضمن بررسی این اتفاق باید بیان نمود که بحرانهای طبیعی همچون فرونشست و فروچاله چطور به وقوع میپیوندند و شهر را با چه چالشهایی مواجه میکنند.
تصویر وایرال شده از وانتی که در فروچاله افتاد
مهدی زارع، رئیس مرکز پیشبینی زلزله پژوهشگاه بینالمللی زلزله شناسی در گفتوگویی با فرارو به بررسی این مساله پرداخت و گفت: «فروچاله، از آنجا که ماهیتی محلی و نقطهای دارد، کمبود آب زیرزمینی الزاما دلیل اصلی آن محسوب نمیشود. در هر مورد میتوان بررسی کرد که آیا کمبود آب زیرزمینی و فرونشست ناشی از آن عامل وقوع فروچاله بوده، یا عواملی مانند حفاری تونلها و یا دلایل دیگر در شکلگیری آن نقش داشتهاند.»
آنچه در ولدخانی رخ داد فروچاله است
مهدی زارع به فرارو گفت: «بهکار بردن عبارت فرونشست برای تمام انواع نشستهای سطح زمین، از نظر علمی ایرادی ندارد. اما نکته قابل توجه اینجاست که وقتی گفته میشود فرونشست بیش از سی سانتیمتر در منطقهای از تهران رخ داده، منظور نوعی نشست کلی، گسترده و تدریجی سطح زمین است؛ نشستی که لزوما آثار ظاهری و فوری ندارد، مگر آنکه نوع متفاوتی از نشست در سطح زمین رخ دهد.»
او افزود: «در این نوع نشست متفاوت، بخشی از زمین دچار نشست میشود و بخش دیگر نه؛ در نتیجه ترکها، شکستگیها یا اختلاف ارتفاع روی سطح زمین یا در بناهای آن منطقه قابل مشاهده خواهد بود. آنچه اخیرا در ولدخانی تهران رخ داد، از این جنس نبود و در واقع فروچاله محسوب میشود. فروچاله به افت ناگهانی بخشهایی از سطح زمین گفته میشود که در آن، به دلایل مختلف، ناپایداری ایجاد شده است. وجود حفرههای قدیمی در نزدیکی سطح زمین، حفاری تونلها یا کانالهای زیرزمینی، پر کردن چالهها یا مسطحسازی یک منطقه با خاک دستی، یا ترکیب همزمان چند عامل از این دست، میتواند زمینهساز شکلگیری فروچاله شود.»
فروچاله ولدخانی زنگ خطری برای ترک خوردگی زمین در اطراف آن است
این زلزلهشناس گفت: «برای مثال، ممکن است منطقهای سالها پیش مسطح شده باشد، سپس در سالهای بعد تونلی برای مترو در آن حفر شده و در نهایت، مجموع این ناپایداریها باعث وقوع فروچاله شده باشد. البته درباره فروچاله اخیر، مشخص نیست که حفاری تونل مترو نقشی در آن داشته یا نه. در هر صورت، اگر چنین فروچالهای در یک منطقه شهری رخ دهد، این امکان وجود دارد که یک یا چند خودرو و حتی یک ساختمان را در خود فرو ببرد و مخاطرات جدی ایجاد کند.»
او افزود: «باید توجه داشت که اگر منطقهای دچار نشست کلی و تدریجی باشد، خطر وقوع فروچاله در بخشهایی از آن نیز افزایش پیدا میکند. به عبارت دیگر، اگر ده سال اخیر تهران بررسی شود، مشاهده میشود که بسیاری از فروچالهها در مناطقی رخ دادهاند که پیشتر در معرض همان فرونشست تدریجی بودهاند. دلیل این موضوع آن است که فرونشست تدریجی، بهمرور ناپایداری سطح زمین را افزایش میدهد.»
بارندگی شدید پس از خشکسالی نقشی مهم در فروچاله ولدخانی داشت
زارع گفت: «قطعه آخر این پازل در رخداد فروچاله اخیر، بارندگی شدید بود. در شهری مانند تهران که برای مدت طولانی با کمبارشی مواجه بوده، وقوع یک دوره بارندگی شدید، جاری شدن آب در کانالها و روی سطح زمین، و مجموعه عواملی که پیشتر ذکر شد، دستبهدست هم دادند تا فروچالهای بزرگ شکل بگیرد؛ فروچالهای که چند خودرو را نیز در خود فرو برد. نکته قابل توجه این است که همچنان در دوره بارندگی شدید قرار داریم و عوامل یادشده نیز همچنان وجود دارند. بنابراین احتمال وقوع فروچالههای بیشتر، بهویژه در مناطق مرکزی، جنوبی و جنوبغربی تهران، همچنان مطرح است؛ بهخصوص در نقاطی که عملیات حفاری برای مترو، فاضلاب یا دیگر پروژههای عمرانی در حال انجام است.»
فروچاله برای مناطق شهری خطرناکتر از فرونشست است
او افزود: «اینکه بخواهیم بگوییم فرونشست خطرناکتر است یا فروچاله، ابتدا به این بستگی دارد که درباره چه نوع منطقهای صحبت میکنیم. اگر منطقهای شهری نباشد و در آن ساختوسازی انجام نشده باشد، فرونشست یا فروچاله عمدتاً میتواند به منابع طبیعی و محیطزیست آسیب وارد کند. اما اگر منطقه شهری یا مسکونی باشد و جمعیت انسانی در آن زندگی یا رفتوآمد داشته باشند، فروچاله میتواند ریسکها و آسیبهای انسانی بسیار بیشتری ایجاد کند.»
استاد پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی گفت: «برای مثال، اگر در محل وقوع فروچاله، خودرویی با سرنشین یا ساختمانی مسکونی وجود داشته باشد، این پدیده میتواند مستقیما موجب آسیب جانی شود. در مقابل، فرونشست بهدلیل تدریجی بودن، معمولا خسارت مستقیم جانی به همراه ندارد، اما تبعات گستردهای دارد که یکی از مهمترین آنها، ایجاد فروچاله است. بنابراین اگر خطر را از منظر آسیب انسانی و جانی در نظر بگیریم، فروچالهها تهدید مستقیمتری محسوب میشوند، در حالی که فرونشست بهتنهایی آسیب انسانی کمتری ایجاد میکند.»
فرونشست از نظر اقتصادی خطرناکتر است
او افزود: «اما اگر خطر اقتصادی مدنظر باشد، فرونشست میتواند تهدیدی بزرگتر به شمار رود. برای مثال، در منطقه ۱۸ تهران یا مناطق مشابه که بیشترین میزان فرونشست را تجربه میکنند، زیرساختها، جادهها، مسیرهای حیاتی، خطوط انتقال نیرو و خطوط لوله همگی در معرض تهدید قرار دارند. به این ترتیب، اگرچه فرونشست آسیبهای جانی مستقیم کمتری دارد، اما میتواند خسارتهای اقتصادی بسیار گستردهای به توسعه یک منطقه وارد کند. نباید فراموش کرد که خود فرونشست نیز میتواند زمینهساز شکلگیری فروچالههای جدید در همان منطقه شود.»
کاهش منابع و سفرههای آبهای زیرزمینی در ایران، علتالعلل فرونشست است
رئیس مرکز پیشبینی زلزله پژوهشگاه بینالمللی زلزله شناسی گفت: «کاهش منابع و سفرههای آبهای زیرزمینی در ایران، علتالعلل به شمار میآید. به عبارت دیگر، دلیل قریب به تمامی فرونشستها در مناطق مختلف کشور، افزایش بیش از حد برداشت از سفرههای آب زیرزمینی است. این برداشت طی حدود شصت سال اخیر، با حفر چاههای عمیق و پمپاژ آبهای زیرزمینی، بهطور مداوم افزایش یافته است. بنابراین، عامل محوری فرونشستها همان کمبود و افت شدید آبهای زیرزمینی است.»
او افزود: «اما در مورد فروچاله، از آنجا که این پدیده ماهیتی محلی و نقطهای دارد، کمبود آب زیرزمینی الزاما دلیل اصلی آن محسوب نمیشود. در هر مورد میتوان بررسی کرد که آیا کمبود آب زیرزمینی و فرونشست ناشی از آن عامل وقوع فروچاله بوده، یا عواملی مانند حفاری تونلها و یا دلایل دیگر در شکلگیری آن نقش داشتهاند. از سوی دیگر، اگر در محل ساختوساز و توسعه شهری، زهکشی مناسبی انجام نشده باشد، ورود آبهای سطحی یا زیرزمینی به محل، چه در حین عملیات عمرانی و چه پس از آن، میتواند احتمال وقوع فروچاله را افزایش دهد.»
تزریق آب به منابع زیرزمینی ایران بیشتر به شوخی شباهت دارد/ آب نداریم
زارع گفت: «یکی از اقداماتی که بشر برای حفظ و پایداری سفرههای آب زیرزمینی انجام میدهد و از این طریق خطر فرونشست را کاهش میدهد، تزریق آب و بهطور کلی سیالات به این سفرههاست. در این روش، فاضلاب شهری و موارد مشابه که از نظر بهداشتی مخاطرات جدی ندارند، به سفرههای آب زیرزمینی بازگردانده میشوند. اما در شرایط کنونی ایران، تزریق آب به منابع زیرزمینی بیشتر به شوخی شباهت دارد؛ آن هم به این دلیل ساده که اساسا آبی در دسترس نیست. البته حتی در تهران نیز این اقدام انجام میشود و بخشی از بازسازی سفرههای آب زیرزمینی از طریق بازگرداندن فاضلاب صورت میگیرد، اما میزان این بازسازی بسیار اندک و محدود است.»
او افزود: «یک روش عملی و کلی دیگر برای تامین سفرههای آبهای زیرزمینی وجود دارد که با عنوان «آبخوانداری» شناخته میشود و توسط مرحوم دکتر کوثر مطرح شد؛ ایدهای که از نظر علمی و اجرایی بسیار قابل توجه بود. طرح کلی این ایده بر آن استوار بود که بهجای ذخیره آب پشت سدها، آب حاصل از بارشها به سمت آبخوانها و سفرههای آب زیرزمینی هدایت شود تا در زیرزمین ذخیره گردد.»
او ادامه داد: «در نهایت، با ذخیره آب در زیرزمین، هم امکان بهرهبرداری در آینده فراهم میشود و هم شرایط برای جلوگیری از وقوع فرونشستها در زمان حاضر به شکل بهینهتری مدیریت خواهد شد. این همان نظریه مرحوم استاد کوثر بود که در برخی مناطق، از جمله استان فارس، تحت نظارت مستقیم خود ایشان اجرا شد و نشان داد که این روش عملی و شدنی است.»
آبخوانداری در برابر سدسازی مطرح شد که طرفدارانی جدی دارد
این زلزلهشناس گفت: «با این حال، از آنجا که این رویکرد در مقابل سدسازی مطرح شد و سدسازی نیز بهدلیل امکان بهرهبرداریهای متنوعتر از آب، طرفداران جدی خود را داشت، در عمل سدسازی بیش از آبخوانداری مورد توجه قرار گرفت و تا امروز نیز همین روند ادامه داشته است.»
او افزود: «اما اگر هدف، حفظ سفرههای آبهای زیرزمینی باشد، گریزی نیست جز آنکه بازگرداندن فاضلاب تمام شهرها به سفرههای آب زیرزمینی و بهکارگیری جدیتر روشهایی مانند آبخوانداری در دستور کار قرار گیرد تا بتوان بهطور گسترده از وقوع فرونشستها جلوگیری کرد. از سوی دیگر، با پیشرفت در حوزه بازیافت و استفاده مجدد از آب، بهویژه در شهرهای بزرگ، میتوان میزان برداشت از سفرههای آب زیرزمینی را به شکل محسوسی کاهش داد.»
او در نهایت تاکید کرد: «در حال حاضر نیز تمامی شرکتهای آب و فاضلاب، بهخصوص در کلانشهرها، برای استخراج آب و استفاده از آن، ناگزیر از انجام سطحی از محدود کردن مصرف آب به مصارف غیرشرب هستند. این شرکتها میتوانند همین فرآیندهای بازیافت آب را توسعه داده و گسترش دهند تا بهطور چشمگیری مخاطرات ناشی از کاهش منابع آبهای زیرزمینی، از جمله فرونشست، کاهش یابد.»
لینک کوتاه: کپی لینک
ونوس کانلی: به خاطر زیبایی چهره ام از یک پروژه کنار گذاشته شدم/ با جنیفر کانلی بازیگر مشهور هالیوودی نسبت دارم یک اتفاق نادر؛ نوزادی با دندان به دنیا آمد (+عکس) دستگیری ۳۹۴ سارق و مالخر در خراسان رضوی قیمت آجیل مخلوط شب یلدا اعلام شد نماینده رئیسجمهور: تا پایان ۱۴۰۵ هیچ فلر نفتی در کشور روشن نخواهد بود/ دریافت مجوز از آمریکا برای فعالبت های بین المللی زیست محیطی درگیری مسلحانه میان ارتش لبنان و نیروهای امنیتی سوریه در مرز دو کشور علم الهدی: دشمن تنها ابزار مؤثر باقیمانده خود را در حوزه فرهنگ و رسانه متمرکز کرده بازگشت اینتر به صدر جدول سری آ؛ پیروزی دشوار ۲-۱ مقابل جنوا در شبی پرتنش واکنش فعال آموزش و پرورش به اظهارات عجیب وزیر درباره "آهنگ" روایت شاعر از یار و طبیعت در شعری دلنشین وقتی بازیکن تیم ملی فوتبال به خاطر کانال مثبت ۱۸ خط خورد وزیر آموزش و پرورش: پخش آهنگ در صبحگاه مدارس به هیچوجه مورد تأیید ما نیست آیین «شب یلدا» در کلام شاعر؛ میراث هفت هزار ساله و فرصت مغتنم دل به دل دادن «عدد ۳» امضای اوسمار پای بردهای پرسپولیس؛ ژست تکراری که سرخها را به صدر رساند پدیده ۱۷ ساله بایرن مونیخ تاریخساز شد؛ لنارت کارل رکورد ۵۰ گل را شکست