انقلاب های بی سابقه صحنه قدرت نمایی رسانه های نوین

عصر ایران -  انقلاب های بی سابقه در کشورهای عربی صحنه ظهور و قدرت نمایی بی بدیل رسانه های نوین هستند ؛ رسانه هایی که پیش از این کسی فکر نمی کرد تا این اندازه پتانسیل قدرت نمایی و تاثیر گذاری داشته باشند و بتوانند غیرممکن هایی را در حداقل زمان و انرژی به واقعیت تبدیل کنند.

موبایل های دوربین دار، شبکه های ماهواره ای و اینترنت را می توان حلقه های زنجیره اطلاع رسانی دانست که با کنارهم قرار گرفتن آنها، قدرتی عظیم در اختیار معترضان ضددولتی در کشورهای عربی قرار گرفت.

البته تاثیر گذاری رسانه های نوین در دو بخش قابل تامل و بررسی است: نخست بلند مدت و دوم کوتاه مدت.

در بخش اول، این رسانه های نوین بودند که در گذر زمان و در بلند مدت باعث آگاهی توده های مردم نسبت به موضوعات مختلف پیرامون خود و وضعیت کشورشان و مقایسه آن با کشورهای همسایه و جهان شدند.

 قطعا به جز رسانه های نوین، هیچ جایگزینی نمی توانست سطح آگاهی های بخش های مختلف مردم را بصرفاً با استفاده ازسیستم های سنتی مانند دانشگاه و مدرسه و کتاب و روزنامه، تا این میزان افزایش دهد و آنها را از واقعیت های مگو یا تابو مطلع کند.

همین رسانه های نوین هستند که با افزایش آگاهی عمومی، مردم کشورهای در ظاهر دموکراتیک و در باطن دیکتاتوری را به انبارهای باروتی تبدیل کردند تا با تزریق "امید"، معجزه هایی را در مقابل چشمان بهت زده عالمیان ترسیم کنند.

مردم این کشورها از سال ها پیش با ظهور رسانه های نوین، کم کم واقعیت شرایط کشورشان را دریافتند و روز به روز بر آگاهی و اطلاعاتشان افزوده شد. همین روند مردم را با جایگاه فعلی آنان و جایگاهی که باید باشند آشنا کرد تا به فکر راه چاره برای انتقال بین دو جایگاه بیفتند.
 
در بخش دوم، در حوزه تاثیر گذار کوتاه مدت نیز این رسانه های نوین بودند  که در زمان بروز اعتراضات و انقلاب ها و کشمکش و مقابله با دولت ها و دیکتاتورها، نقش های عملیاتی متعددی  را ایفا کردند.

به عنوان مثال در همین کشورهای عربی کاربران اینترنت ( که می توانند هر کدام از تک تک مردم عادی باشند) در قامت یک فعال سیاسی ، یک حزب و حتی یک رهبر ظهور کردند و در سایت های تعامل اجتماعی مانند فیس بوک و توئیتر، برای برگزاری تجمع و روز خشم ، فراخوان صادر کردند و درباره چگونگی و کیفیت این فراخوان و برگزاری آن به گفت وگو و تبادل نظر پرداختند و پس از تجمعات و درگیری ها  با انتشار خبرو  عکس و فیلم ضبط شده به وسیله دوربین های موبایل در سایت ها و وبلاگ ها  اطلاعات بسیاری را در اختیار مردم خود و سایر کشورها قرار دادند.

به بیان دیگر ، اگر در رسانه های سنتی مانند روزنامه ها ، اطلاع رسانی جاده ای یک طرفه بود که از مسیر آن از سمت رسانه به سوی مردم است ، در رسانه های جدید ، مردم برای نشر خبر ، منتظر خبرنگاران نمی مانند و خود به عاملی برای انتشار سریع اخبار می شوند.

 رسانه های نوین ، اعم از سایت ها ، وبلاگ ها ، شبکه های اجتماعی ، ماهواره ها همچنین به عنوان پادزهری برای دروغ ها و اتهام زنی  های دولت های عربی  عمل کردند بو معلوم ساختند که  برخلاف گفته دولت های دیکتاتور، معترضان در تونس "اقلیتی تروریست" نیستند ، در مصر"عده ای معدود که می خواهند کشور را ناامن و بی ثبات کنند " نیستند ، در لیبی "اعضای القاعده و تروریست " نیستند بلکه آنها افرادی عادی از سایر بخش ها و طبقات مردمند که برای آرمان هایی چون دموکراسی ، اسلام و آزادی  پای درخیابان ها گذاشتند و فریاد زدند آنچه را که برای سالیان متمادی ممنوع بود.

از سوی دیگر ، رسانه های نوین باعث اطلاع رسانی با ارائه سریع اخبار و اطلاعات به بقیه کشورهای عربی ، مردم آن ممالک را نیز تشویق کردند که می توانند علیه دیکتاتورهای جهان عرب قیام کنند و پیروز هم بشوند. به عنوان مثال ، وقتی مصری ها ، تونس را دیدند بپاخاستند یا زمانی که لیبیایی ها مشاهده کردند که شخصی چون حسنی مبارک هم در برابر اراده ملت ها شکست می خورد ، امیدوار شدند که حذف قذافی هم از محالات نیست. به بیان دیگر ، رسانه های نوین ، نه تنها به مردم آگاهی دادند ، بلکه به آنان امید هم تزریق کردند و اگر نبود این امید به پیروزی ، مردم کشورهای عربی یکی پس از دیگری ، آن هم پس از سال ها سکوت و انفعال ، این گونه قیام نمی کردند.

قطعا اگر رسانه های نوین نبودند و صدای انقلاب ها در دیگر کشورها شنیده نمی شد هیچگاه روند اعتراض پس از آغاز در تونس و کنار زدن بن علی از قدرت پس از 23 سال، به دیگر کشورها نمی رسید و حسنی مبارک را پس از 30 سال از قدرت جدا نمی کرد و قذافی را پس از 42 سال زمامداری در آستانه سقوط  قرار نمی داد وسران کشورهای یمن، اردن، بحرین، عربستان ، الجزایر و عمان را نسبت به آینده خود تا این حد بدبین و مشوش نمی کرد.

رسانه، ابزار قدرت است و این ابزار گران قيمت و تاثیرگذار تاکنون در اختیار قدرتمندان بوده و بس. تا قبل از این، رسانه های پرمخاطب وتاثیرگذار، گران بودند و جز افراد ذی نفوذ و محدود و حکومت ها، کسی نمی توانست رسانه داشته باشد اما هم اکنون به مدد رسانه های نوین و ارزان و در نتیجه افزایش گسترده دسترسی مردم به رسانه ها، دیگر، دولت ها کنترل و سلطه  مطلق رسانه ای بر مردم و افکار عمومی کشور خود را از دست داده اند.

در وضعیت کنونی، طرفی قدرتمندتر خواهد بود که محصولات رسانه ای جذاب تری منتشر کند هرچند این محصول رسانه ای فیلمی لرزان و بی کیفیت از تیراندازی نیروهای دولتی به طرف معترضین در یکی از خیابان های قاهره باشد که به وسیله گوشی موبایل ساده فردی عادی ضبط شده و در سایت یوتیوپ یا فیس بوک منتشر شده باشد.

قطعا این فیلم به مراتب جذاب تر، پرمخاطب تر و تاثیرگذار تر از فیلم با کیفیت بالا از مصاحبه فلان مقام حکومت دیکتاتوری مصر یا لیبی یا یمن و بحرین است که از تلوزیون سراسری دولتی پخش می شود.

رسانه ابراز قدرت است اما جهان نوین و فناورین های نوین، آن را در اختیار تک تک مردم قرار داده و آنها را قدرتمند ساخته است ؛ آنقدر قدرتمند که می توانند غیرممکن را تصور کنند و به این تصورات خود جامه عمل بپوشانند. تصوراتی مانند زندگی در لیبی بدون قذافی، زندگی در تونس بدون بن علی، زندگی در مصر بدون مبارک.

اکنون همه دولت های دنیا ، با قدرت نمایی بی سابقه رسانه ها ، ناگزیرند نسبت خود با رسانه را باز تعریف کنند و برای قوام و دوام نظامات سیاسی خویش ، نگاه تعاملی تری نسبت به رسانه داشته باشند ، چه آن که اگر تا دیروز رسانه به چهار عنوان روزنامه و دو خبرگزاری و یک شبکه رادیویی و تلویزیونی قابل کنترل و مهار محدود می شد ، امروز هر شهروندی می تواند خبرنگار رسانه شخصی خود باشد و حتی مخاطبان میلیونی هم کسب نماید.

می توان گفت با انقلاب های کشورهای عربی ، عصر جدیدی در فضای رسانه ایجاد شده است.