" پارک ملت " ؛ تلاشی برای فرهنگ سازی گفت و گو

عصرایران - فرهنگ گفتگو در جامعه ما آن طور که باید نهادینه نشده  و به تبع آن مشکلاتی دامنگیر جامعه ما شده است ؛ از دعواها و بد و بیراه گفتن های همشهریان در درگیری های رانندگی که بعضا از یک مساله کوچک مثل یک بوق زدن ساده یا راه ندادن به ماشین دیگری شروع می شود، تا درگیری ها در زندگی خصوصی افراد در ارتباط با همسر یا دیگر اعضای خانواده که گاه به خاطر بلد نبودن تکنیک گفت و گو منتج به درگیری های شدید خانوادگی یا حتی طلاق زوج می گردد. چه بسیار زوج هایی که مشکلات بسیار ساده خود را که می توانستند با تنها چند دقیقه صحبت اصولی حل نمایند ولی نتوانستند و از هم جدا شدند.متاسفانه این گزاره ای رنج آور است که بگوئیم اساسا بلد نیستیم مشکلات خودمان را با گفت و گو حل کنیم.


این مشکل به طریق اولی در سیاستمداران ما خود را نشان می دهد. نگاهی گذرا به مناظره های سیاسی این نظر را تایید می کند که بسیاری از سیاستمداران یا سیاستدانان، با این که شاید از عقبه ی علمی خوبی برخوردارند و یا حتی از نیات پاک و خیرخواهانه ای بهره مندند اما عموما تکنیک صحبت منطقی و اصولی، گوش کردن درست و دقیق به صحبت طرف مقابل، رعایت اصول اخلاقی و احترام به طرف مقابل -علیرغم تفاوت عقاید- را ندارند. این امر برای دانشگاهیان که بیشتر با مناظره های علمی و سیاسی درگیرند ملموس تر است. در حوادث سال 88 هم بسیاری از کارشناسان یکی از علل آن اتفاقات ناخوشایند را مناظره ها و رعایت نکردن اصول اخلاقی در آنها می دانند.


گفتن و شنیدن نظرهای مختلف برای دستیابی به یک نظر جامع و همه جانبه مهارت هایی نیاز دارد که اگر در جامعه ای نهادینه نشود لاجرم منجر به درگیری و نزاع خواهد شد،حال در هر حوزه ای که باشد. در هر شرایطی که فضا برای گفت و گو فراهم  باشد و فرهنگ آن هم توامان موجود باشد خواهیم دید که مشکلات سریع تر حل شده و افراد با نظرهای مختلف زود تر به نتیجه می رسند.

علاوه بر بزرگان و اسطوره ها و الگوهای جامعه، رسانه ها در ایجاد این فرهنگ یا ضد آن تاثیر به سزایی دارند.برنامه "پارک ملت" به تهیه کنندگی محمد رضا شهیدی فر به عقیده ی نویسنده جزو معدود برنامه هایی است که می تواند در بهبود این آسیب کمک شایانی کند.به نظر می رسدکه دغدغه اصلی سازندگان این برنامه همین معضل بوده و سعی دارند روی این مساله فرهنگ سازی کنند.


در همان ابتدای برنامه پارک ملت که میهمانان صرفا اعضای خانواده های بزرگ بودند و راجع به مسائل مختلف با هم به گفت و گو می نشستند این مسأله کاملا مشخص می شد که دغدغه اصلی سازندگان این برنامه در درجه اول صرفا گفت و گو است؛همین که بتوانیم چند نفر در کنار هم بنشینیم و درباره یک مساله صحبت کنیم خودش غنیمت است.

 این برنامه نکات ویژه ای دارد که آن را از بقیه ی برنامه های تلویزیون جدا می کند:

1) بی طرفی شاخصه اصلی و البته هنر هر رسانه موفق دنیاست. اما می بینیم که امروزه هر رسانه ای مخصوصا رسانه های سیاسی به منظور ترویج فکر خاص یا جهت گیری خاصی بوجود آمده اند. اما به خاطر همان فلسفه وجودیش  از میان این همه، آن رسانه ای موفق تر است که بتواند خود را بی طرف تر از بقیه و درواقع نزدیک تر از بقیه به علت وجودیش نشان دهد.
از طرفی دیگر بی طرفی به روند گفت و شنود نظرهای مختلف کمک می کند و باعث می شود فرایند گفت و گو بدون مناقشه صورت پذیرد.

محمدرضا شهیدی فر به عنوان یک ژورنالیست حرفه ای همیشه توانسته خود را بی طرف نشان دهد و وانمود نماید که قصد تحمیل اندیشه ای خاص را به آنها ندارد .این خصوصیت در تعاملش با میهمانان کاملا مشخص است. در همان برنامه ی جنجالی دکتر افروغ هم همین امر بسیار مشخص بود. یعنی دکتر را برای بیان هرچه که خواست آزاد گذاشت و به خود به عنوان نماینده رسانه اجازه خروج از دایره بی طرفی را نداد.


 هرچند همین حرکت تخصصی او که اتفاقا منجر به افزایش اعتماد مخاطب به رسانه ی ملی می شود به جای آنکه مورد تشویق قرار بگیرد مورد بازخواست قرار گرفت که چرا دربرابر سخنان میهمان مجری برنامه سکوت کرده است!
  در صدا و سیما زیاد دیده ایم مجریانی که خیلی زود از دایره بی طرفی خارج می شوند و خود را درمقام طرف مذاکره و مدافع اندیشه و جریان خاص قرار می دهند. نمونه ی بارزش مجری برنامه نه چندان قوی دیروز امروز فردا که در همین برنامه های اخیر، وقتی از برخی از فعالان دانشجو دعوت کرده بودند برای "به اصطلاح مناظره" ، وقتی چند کلمه حرف حساسیت برانگیز شنید طاقت نیاورد و تا آخر برنامه به عنوان یک طرف دعوا به مقابله با طرف روبروی خود پرداخت!

 اینک بازخورد این دو برنامه در اذهان مردم کاملا مشخص است و برای تشخیص میزان موفقیت هر کدام میتوان میزان محبوبیت هر کدام را با یکدیگر مقایسه کرد.

2) اخلاقی بودن دیگر ویژگی برنامه پارک ملت است. گفت و گو بدون لوازم اخلاقی اش به جایی نمی رسد. سعه صدر، متانت، صداقت، صراحت، احترام به تمام شخصیت ها با تمام تفاوتی که در عقایدشان هست و عدم قضاوت عجولانه از خصوصیاتی است که برای یک گفت و گوی سالم نیاز است و برنامه ی شهیدی فر توانسته به این موارد دست یافته و به همین دلیل هم هست که پارک ملت شخصیتی قابل احترام ، هم برای گروه نخبگان و هم برای مردم عادی پیدا کرده به نحوی که از طرفی کمتر کسی از نخبگان دعوت شهیدی فر را رد می کند و از طرف دیگر مردم عادی از قشرهای مختلف با آن ارتباط برقرار می کنند.


3) بسیاری از رسانه ها برای شهرت بیشتر و روی بورس ماندن رو به حواشی می آورند اما رسانه های اصیل بدون نیاز به حواشی روز به روز به محبوبیت و اعتبارشان می افزایند. یکی از علل موفقیت شهیدی فر نپرداختن به حواشی است. او هیچگاه نخواسته با دامن زدن به حواشی برای خودش تماشاچی جذب کند و همین امر هم باعث افزایش اعتبارش شده است.

4) گفت و گوی هدفدار دیگر مشخصه ی یک گفت و گوی اصولی است که شهیدی فر به درستی در پی آن است. سعی می کند بحث هایش هم در تقسیم بندی های هفتگی و هم در هر شب و هم درهر قسمت از برنامه هدفی مشخص را دنبال کند.

5) شیوه اصولی گفت و گو پارامتر دیگری است که پارک ملت سعی در جا انداختن آن به عنوان فرهنگ عمومی دارد. اولا محتوای بحث ها تا حد امکان علمی و ثانیا شیوه ی صحبت ها هم منطقی است. هیچ گاه از هر دری صحبت کردن و شب نشینی شیوه ی گفت وگو ها نبوده است.

6) پارک ملت نشان داده که به دنبال نیازهای جامعه امروزین رفته است. به روز بودن ممیزه ای است که آن را از بسیاری از برنامه های دیگر این روزها جدا می کند.

7) ارتباط با مخاطبان دیگر ویژگی ممتاز این برنامه است که شهیدی فر خوب توانسته از پسش برآید. پیامک های بینندگان و خواندن آنها چه به عنوان اظهار نظر و چه به عنوان سوال از میهمان مشارکت خوبی را در بین بینندگانش ایجاد کرده است. حتی گاه طرح هایی مبنی بر ارسال آثار هنری از طرف بینندگان مطرح شده و مورد استقبال هم قرار گرفته و نکته ی قابل توجه پیامک های انتقادی مخاطبین است که مجری برنامه بدون واهمه- حتی راجع به خود مجری- قرائت می کند.

این ویژگی ها در مجموع "پارک ملت" را برنامه ای متمایز از سایر برنامه های تلویزیون کرده است است که البته این سخن به معنای بی نقص بودن " پارک ملت" نیست و تهیه کننده آن ناگزیر است در چارچوب سیاست های کلی صدا و سیما حرکت کند و در این راستا مثلاً از دعوت از برخی چهره ها ممنوع است. به طوری که به گفته‌ شهيدي فر ، اين برنامه‌گفت‌وگو محور تنها به ۲۰ تا ۳۰ درصد از اهداف اوليه‌ سازندگانش نزديك شده است. با این اوصاف و با در نظر گرفتن این محدودیت ها ، پارک ملت را می توان "موفق" ارزیابی کرد به شرط آن که بر اثر فشارهای بیرونی ، دچار دگماتیسم نشود.