بزرگترین گنبد آجری ایران در انتظار ثبت جهانی

 گنبد بزرگ مسجد تاریخی آقا بزرگ کاشان، بزرگترین گنبد آجری ایران و یادگاری از هنر معماران چیره دست دوره قاجاریه در شهر کاشان در انتظار ثبت جهانی است.
 
به گزارش روز دوشنبه ایرنا، اگرچه اقداماتی در گذشته در خصوص پیشنهاد ثبت جهانی این اثر بی بدیل و منحصر به فرد از سوی مسوولان و کارشناسان میراث فرهنگی ارائه شده ، اما می طلبد تا با عزم جدی تر زمینه لازم برای ثبت جهانی این اثر فراهم شود.
 
مسجد و مدرسه آقا بزرگ کاشان یکی از باشکوه ترین جلوه های معماری اسلامی است که در یازدهم آذر سال 1330 با شماره 382 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
 
هنگام ورود به مدرسه آقا بزرگ کاشان، مقرنس گچی و نقاشی سر در و کاشی های رنگارنگ بکار رفته در طرفین درگاه، دیوارهای جلوخان، کتیبه بالای سر در، تختگاه و ظرافتی که در ساخت درب ورودی بکار رفته جلب توجه می نماید.
 
پس از ورود به هشتی با عبور از دو دالان مسقف عریض، نمایی از صحن مدرسه دیده می شود که در میان این دو دالان و راهرو، دو شبستان وسیع زمستانی و تابستانی در دو طبقه قرار دارد.
 
در بخش سر درب، چهار بالاخانه ساخته شده که در طرفین آنها دو بادگیر مشاهده می شود که برای هدایت هوای مطبوع به شبستان تابستانی و به زیرزمینی که شبستانها قرار دارد، تابستان گرم کویر را بر ساکنان این بنای باعظمت قابل تحمل و دلپذیر می کند.
 
در محوطه مدرسه، دو صحن فوقانی و تحتانی و حجره های محل سکونت طلاب و گنبد آجری و گلدسته های دو طرف آن خودنمایی می کند.
 
دو حیاط خلوت، آب انبار بزرگ، یک شبستان در پشت گنبد، ساختمان مسجد که در جنب گنبد واقع است و محراب کاشی کاری واقع در شبستان جنب گنبد، از دیگر بخش های مدرسه و مسجد آقا بزرگ کاشان است.
 
کتیبه های خطوط مسجد توسط استادان برجسته خوشنویس کاشان از جمله محمدابراهیم (جد خاندان معارفی)، محمد حسین (جد خاندان ادیب) و سید صادق کاشانی نوشته شده اند.
 
ˈمحمد حمیدی نژادˈ در کتاب ˈجاذبه های گردشگری در کاشانˈ در باره ساخت این بنا نوشته است: مسجد آقابزرگ در سال های 1250 تا 1260 هجری قمری با سرمایه گذاری شخصی به نام حاج ˈمحمدتقی خانبانˈ ساخته شد.
 
این نویسنده افزوده است: حاج تقی خانبان، این مسجد را برای اقامه نماز جماعت و تدریس داماد خود حاج ˈملامهدی نراقیˈ دوم ملقب به ˈآقا بزرگˈ بنا کرده که معمار آن استاد حاج ˈشعبان علی پشت مشهدیˈ بوده است.
 
سرپرست اداره میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری کاشان،مسجد آقابزرگ را از نظر معماری جزو مساجد بسیار ویژه در کشور دانست که با بهره گیری از طرح گودال باغچه تلفیق بسیار مناسبی از مسجد و مدرسه در آن انجام شده که بیشتر فضاهای طبقه تحتانی به مدرسه اختصاص یافته و فضاهای همکف عمومی تر بوده و به مسجد اختصاص دارد.
 
ˈمهران سرمدیانˈ در خصوص اهمیت این بنای با ارزش تاریخی افزود: هیات اصلی بنا و گنبد و ایوان با شکوه آن به واسطه عظمت ساختمان، طرح عالی و نقشه بی نظیر به خصوص ظرایف و فنون معماری اصیل ایرانی که درآن بکار برده شده، یکی از بناهای مهم ایرانی - اسلامی بشمار می رود.
 
وی با تاکید بر اینکه مسجد آقا بزرگ به شیوه سنتی مرمت و بازسازی شده ابراز امیدواری کرد: در آینده ای نزدیک در فهرست ثبت جهانی قرار گیرد.
 
وی گفت: پیشنهاد ثبت جهانی به استان ارسال شده و امیدواریم با کار کارشناسی زمینه ثبت جهانی آن فراهم شود.
 
کشور ایران از تاریخ ۲۶ فوریه ۱۹۷۵ میلادی به عضویت کمیته حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی یونسکو درآمده است.
 
کل آثار ثبت شده جهانی بیش از ۷۵۴ اثر است که در این بین ۱۴۹ اثر طبیعی، ۵۸۲ اثر فرهنگی و ۲۳ اثر فرهنگی - طبیعی دیده می شود.
 
سه دسته اثر به عنوان اثر فرهنگی قابل درج در فهرست میراث جهانی شامل، اثر معماری، پیکره و مجسمه، نقاشی و سنگ نگاره ها و کتیبه ها، آثار با طبیعت باستان شناسی، پناهگاه های داخل غارها ، مجموعه ای از بناهای مرتبط بلحاظ معماری و یا جایگاه و یا بناهای مجزا و منظره های فرهنگی و یا سایت های باستان شناسی و یا محوطه های مردم شناسی.
 
هم اکنون نیز، تنوع چشمگیر و زیبایی بی نظیر معماری این مسجد و مدرسه، پس از گذشت سالیان بسیار، هر ساله شمار زیادی از دوستداران تاریخ و فرهنگ ایران زمین بویژه گردشگران در فصل گلابگیری را به سوی خود می کشاند.
 
این بنای ارزشمند تاریخی در خیابان فاضل نراقی کاشان واقع شده و هم اکنون بخشی از آن به کتابخانه و محل حوزه و درس طلاب علوم دینی اختصاص دارد.
 
با این حال کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی معتقدند این گنبد آجری منحصر به فرد تمامی شرایط لازم را برای ثبت جهانی دارد و در این راستا مسوولان بایستی زمینه لازم را برای ثبت این اثر تاریخی بیش از پیش فراهم آورند.