مهارت «نه» گفتن

يكي از مهارت‌هاي مهم زندگي، مهارت «نه» گفتن است. هر انساني مي‌تواند با آموختن و گسترش آن به مرور زمان به‌راحتي به ديگران پاسخ منفي بدهد. كسي كه اين مهارت را مي‌آموزد به‌راحتي مي‌تواند كارهايي را كه دوست ندارد رد كند و بسيار مؤدبانه در مقابل خواسته‌هاي غير منطقي اطرافيان، پاسخ منفي داده و از استرس، نگراني وخشم ناشي از پذيرش اجباري درخواست‌هاي اطرافيان در امان بماند.

اين مهارت مانند ساير مهارت‌هاي زندگي بايد از همان ابتداي كودكي فراگرفته شود، تا شخص در بزرگسالي از رويارويي و برخورد با اطرافيان نترسيده و بدون هراس موقعيت‌هايي را كه به هر شكل مشكلات جدي براي وي ايجاد مي‌كند نپذيرد. مهارت «نه» گفتن يعني اعتماد به نفس، اراده و پافشاري بر حقوق خود و نبايد به اشتباه به‌معني مخالفت محض با ديگران از آن برداشت شود. با كمال تأسف در جامعه كنوني ما، كودكي مؤدب و خوب قلمداد مي‌شود كه درمقابل بزرگترها سكوت كند و هيچ‌گاه از خود دفاع نكند. به‌عبارت ديگر همواره همه آموزش، اطراف محور بله گفتن مي‌چرخد.

چگونگي «نه» گفتن يكي از مسائل مهم در حيطه روانشناسي است كه والدين وظيفه دارند اين مهارت را به بهترين شكل به كودك آموزش دهند. البته اين موضوع با نحوه پرورش اعتماد به نفس در كودك ارتباط دارد. كساني كه داراي اعتماد به نفس بالايي هستند به‌راحتي و به آساني و در كمال احترام از كلمه «نه» استفاده مي‌كنند، در مقابل كسي كه اعتماد به نفس كمتري دارد از ترس اين‌كه مبادا از جمع دوستان و همسالان طرد شود از پاسخ منفي هراس دارد.

آمارها حاكي از آن است كه بيشتر سوءاستفاده‌ها، اعتياد، دزدي و ديگر بزه‌ها در شرايطي رخ داده كه اگر فرد مهارت گفتن پاسخ «نه» را داشت دچار آن بزه نمي‌شد.

خانواده، والدين، مربيان و مسئولان مراكز آموزشي به عنوان الگو مي‌توانند اين مهارت را به خوبي و بموقع به كودك آموزش دهند. البته به شرطي كه آن‌ها خود شيوه صحيح پاسخ‌دهي منفي را فرا گرفته باشند و به راحتي از كلمه «نه» استفاده كنند تا آموزش مؤثري داشته باشند.

كودكان از رفتار والدين ومربيان بيشتر از آموزش كلامي تأثير مي‌گيرند. براي آموزش بايد از مسائل خيلي كوچك شروع كنيم، سن سه تا چهار سالگي هم بهترين زمان براي يادگيري كودكان ماست زيرا كودك در اين سنين به آرامي دنبال استقلال است.

والدين بايد بدانند هنگام آموزش به كودكان نبايد تسليم و دلسرد شوند، آن‌ها بايد بدون استفاده از ابزار خشم و عصبانيت با قاطعيت رفتار كنند. پدر و مادر بايد با درك احساسات كودك و بدون عصبانيت درگفتن كلمه «نه» ثابت‌قدم باشند در غير اين صورت مراحل آموزش با مشكل مواجه خواهد شد. از طرفي قاطعيت والدين تأثير بسزايي در شكل‌گيري شخصيت كودكان خواهد داشت.

پدر ومادر يا هر كسي كه مسئوليت نگهداري و تربيت كودك را برعهده دارد مي‌تواند در قالب داستان و بازي مهارت «نه» گفتن را با كودك تمرين كند و در اين تمرين‌ها، عواقب خجالت كشيدن و «نه» گفتن را براي او توضيح دهد. كودك بايد بداند در صورت قرارگرفتن در شرايط سخت و در صورتي كه احساس خوبي نسبت به انجام درخواست ديگران ندارد، مي‌تواند از انجام درخواست ديگران خودداري كند و به خواسته آنها پاسخ منفي دهد.

كودك بايد بداند «نه» گفتن، پررويي، گستاخي و بي‌ادبي نيست بلكه رد محترمانه خواهش يكي از دوستان يا اطرافيان است. «نه» گفتن نوعي مهارت است‌كه بايد بياموزيم و در تعاملات روزمره از آن استفاده كنيم.