ديپلماسي ضدتروريسم و گروگانگيري مرزبانان ايراني

پايگاه اطلاع رساني قربانيان ترور - خبر شهادت يكي از پنج مرزبان ايراني ربوده شده توسط گروهك تروريستي جيش العدل در خاك پاكستان يكي از ناگوارترين خبرهايي است كه مردم كشورمان در آغاز سال جديد با آن مواجه شدند. اين اقدام دلخراش سئوالهايي را در ذهن مردم به وجود آورده است كه يكي از مهمترين آنها اين است كه آيا هيچ راهي براي وادار كردن اين گروه تروريستي كوچك براي رها كردن اين گروگانها در گام اول و سپس برخورد با اين گروه وجود نداشت؟

شايد امروز بهترين زمان براي توجه بيشتر به موضوع مبارزه با تروريسم و آسيب شناسي شيوه هاي فعلي مسئولين باشد.
قبل از پرداختن به اين موضوع مي بايست نكاتي را در باره جايگاه كشورمان و محيط پيراموني امنيتي كشور متذكر شد.

كشورمان از فرداي پيروزي انقلاب اسلامي به دليل ماهيت اسلامي و ضد استعماري و ضدامپرياليستي اش با كمك دست هاي پنهان قدرت هاي جهاني يعني گروههاي تروريستي در معرض خطر تروريسم قرار گرفت و گروههايي از قبيل كوموله، دموكرات، خلق عرب، الاحوازيه، مجاهدين خلق، فرقان، فدائيان خلق، سربداران و... با اقدامات تروريستي در صدد مقابله با انقلاب مردم ايران برآمدند كه بخشي از آنها به دنبال جدايي طلبي و بخشي هم به دنبال قدرت طلبي بودند و در دهه اخير نيز گروههاي پژاك ، جندالله، تندر ، انجمن پادشاهي ايران، گروهك سلفي و جيش العدل با كمك سرويس هاي اطلاعاتي خارجي و طرح موضوعات شعاري دست به بمب گذاري ، كشتار و عمليات انتحاري زدند.

با اين توضيح در بيش از 34 سال گذشته با ايستادگي ملت ايران و هوشياري نهادهاي اطلاعاتي همه اين گروهها وادار به تسليم ،فرار و يا شكست شدند كه بادرايت نهادهاي اطلاعاتي و عملياتي انجام هرگونه اقدام تروريستي در خاك كشورمان غيرممكن شد.

البته بايد به اين نكته نيز توجه داشت كه ابزارهاي تروريستي ، ارتباطات جهاني و شيوه هاي جاسوسي وروش هاي تروريستي نيز هر روز پيچيده تر مي شوند و كشورهاي همسايه شرقي و غربي مان نيز دچار مشكلات بزرگ امنيتي و خواستگاه تروريسم منطقه اي شده اند و دشمنان ايدئولوژيك كشورمان نيز در آن كشورها پايگاههاي ثابت بنا كرده اند .
بر همين اساس اگر بيداري و هوشمندي همه نهادهاي مرتبط با امنيت كشور نبودمطمئنا كشورمان رنگ آرامش را به خود نمي ديد.

اما عليرغم قدرت اطلاعاتي، عملياتي و قضايي كشورمان در برخورد با تروريسم كه منجربه فرار مجاهدين خلق به عراق و فرانسه و دستگيري سركرده جند الله ،عبدالمالك ريگي طي يك عمليات پيچيده و هماهنگ شد امادر مذاكره ضد تروريسم دچار ضعف هايي هستيم.

1- ضعف ساختاري: ساختاري براي ديپلماسي ضد تروريسم و چارتي مستقل در اين رابطه در دستگاه ديپلماسي كشوروجود ندارد و يا شفاف تر اينكه نه تنها چارتي وجود ندارد بلكه مسئوليت پيگيري بين المللي به صورت مستقل اساسا با دستگاه ديپلماسي كشورمان نيست. در صورتي كه تحريم ها عليه كشورمان، سياهنمايي هسته اي ، بزرگنمايي حقوق بشري عليه مردم ايران همه به دست همين گروههاي تروريستي گزارش شده و منافع ملي كشورمان بيش از همه با سرمايه گذاري سرويس هاي اطلاعاتي معاند از گروههاي تروريستي دچار خدشه شده است.و وجود معاونت يا اداره كل مستقل با كارشناساني خبره مي تواند مانع از دستيابي به اهداف اين گروهها در عرصه بين الملل شود.

2- ضعف قانوني: قوانين ضد تروريسم در عرصه بين الملل مخصوصا بعد از 11 سپتامبر 2001 به قدري جامع و شفاف بيان شده است كه در صورت عدم همكاري كشورها در اين مبارزه كشورهاي حامي تروريسم دچار مشكل مي شوند كه يكي از مهمترين آنها قطعنامه هاي 1368و1373 شوراي امنيت است .

دراين قطعنامه ها تمهيدات گسترده اي اتخاذ شده است . شوراي امنيت تكاليف قراردادي ناشي از كنوانسيونهاي ملل متحد (دوازده كنوانسيون) در مبارزه با تروريسم را بيكباره به تكاليف سازماني تبديل كرده كه بدون چون و چرا بر تمامي دول عضو تحميل مي گردد.

چنين فرايندي در سطح بين المللي نوعي «قانونگذاري بين المللي» است . الزام دولتها به همكاري و معاضدت با يكديگر»، «مقابله با تامين مالي تروريسم»، «عدم پشتيباني مستقيم و غير مستقيم از تروريسم» و «جرم انگاري و تعقيب كيفري تروريسم» چهار تكليف مشترك تمام كنوانسيونهاي ملل متحد براي مقابله با تروريسم هستند.
كه پاكستان با پناه دادن به تروريست هاي جيش العدل يا عدم برخورد با آنها مسئول اول اين اقدامات شمرده مي شود كه متاسفانه از اين منظر دولت پاكستان تحت فشار قرار نگرفت. كشورمان دربهمن ماه 92 مي توانست با ارجاع مسئله اقدام تروريستي جيش العدل به شوراي امنيت و با مجوز شوراي امنيت پاكستان را وادار به همكاري و پذيرش مسئوليت بين المللي اش كند و در صورت عدم همكاري اين كشور با اطلاع شوراي امنيت خود با عملياتي به نجات گروگانها دست بزند. كه متاسفانه تا كنون از اين ابزار قانوني استفاده نشده است .
شايد مهمترين دليلش همان مشكل اول باشد كه در ساختار عنوان شد و ورود وزارت كشور به اين مسئله بود كه آشنايي به فنون مذاكرات بين المللي و تسلط به قوانين جديد ضد تروريسم از آنها انتظار نمي رفت.

البته در اقدام رسانه اي خبرنگاران و هنرمندان كشور براي آزادي مرزبانان ربوده شده كه اقدامي تحسين برانگيز به شمار مي آيد نيز از دولت پاكستان و سازمان ملل خواهش شده است كه مرزبانان را آزاد كنند . اين اقدام هم كه با هدايت مشاور رسانه اي وزير كشور صورت گرفته بود نشان از بي اطلاعي نگارنده اصلي اين نامه از قوانين بين المللي دارد كه مي توانست با اطلاع بيشتر و مشاوره درست تر و دقيق تر نگارش شود وبه جاي خواهش ، دولت پاكستان و دبيركل سازمان ملل را به وظايف ذاتي شان بر اساس قوانين بين المللي ارجاع دهند تا درصورت عدم اقدام لازم مسئوليت هر گونه اتفاقي را بپذيرند.

3- ضعف در هماهنگي: همانطور كه در ابتدا گفته شد در اقدامات اطلاعاتي وشناسايي ، عمليات و برخورد با گروههاي تروريستي يكي از بي نظيرترين كشورها محسوب مي شويم .زيرا هم بازه زماني مبارزه با تروريسم در كشورمان وهم تعداد گروههاي تروريستي فعال عليه كشورمان و تعداد قربانيان و شهداي تروريستي دركشورمان نشان مي دهد كه هيچ كشوري به اندازه جمهوري اسلامي با اين موضوع درگير نبوده وقدرت مقابله با اين حجم از اقدامات و گروهها و حذف كامل همه تروريستها را ندارد.
اما حذف كامل اقدامات تروريستي در خاك كشور قدرت ، درايت و هماهنگي خاص خود را مي طلبد كه اين هماهنگي در كنارهوشياري و تدبير مسئولين اطلاعاتي و امنيتي يكي از ستونهاي بزرگ موفقيت شمرده مي شود .

اما درموضوع ديپلماسي ضد تروريسم مخصوصا در فشاربه حاميان تروريستها،پناه دهندگان به اين گروهها و دفاع در مجامع و دادگاههاي بين المللي با وجوداعترافات صريح تروريستها ، بيانيه ها و اسناد موجود به اندازه اي كه در حوزه عمليات ضد تروريستي موفق بوديم در اين عرصه توفيقات مطلوبي به دست نيامده است .كه مهمترين دليل آن عدم هماهنگي بين دستگاهها،و فقدان استراتژي منسجم و عدم حمايت لازم از نهادهاي مدني فعال در اين عرصه است.كه تقويت اين موضوع در مذاكرات و تربيت مذاكره كنندگان قوي در اين عرصه مي تواند اين بال از مبارزه با تروريسم كشورمان رانيز تقويت كند.
نكته قابل تامل اينكه وزارت كشور مذاكرات و تلاش هاي بسياري را براي آزادي اين گروگانها انجام داده است و مسئوليت پيگيري را ظاهرا بر عهده دارد ولي رسانه ها پس از شهادت استوار دانايي فر به وزارت خارجه انتقاد مي كنند. البته نقش وزارت خارجه نيز مي بايست در اين موضوع با گذشت بيش از 45 روز از اقدام به آدم ربايي تروريستي فعالانه تر مي بود و زمان نسبتا طولاني رايزني را از دست نمي داد و كانالهاي ديپلماتيك رسمي فعالتر عمل مي كرد.

4- تقويت نهادهاي مدني: يكي از مشكلات پيش آمده در مسئله مرزبانان ايراني عدم مذاكره مستقيم طرف ايراني با تروريستها به دليل به رسميت نشناختن آنها و در عين حال عدم پذيرش حضور تروريستها در پاكستان توسط دولت پاكستان بود . كه در صورت تقويت نهادهاي مدني ضد ترور واعتماد و بهره مندي از ظرفيت آنها در كنار مذاكرات دولت با پاكستاني ها و ورود اين نهادها درمذاكره با تروريستهاويا دولت پاكستان ، مي توانست ظرفيت بيشتري را در مديريت زمان و حصول نتيجه ايجادكند البته اين نهادها هم با كمك نهادهاي مدني پاكستاني مي توانند فشار از درون پاكستان را نيز براي نتيجه بخش بودن مذاكرات در پيش گيرند اما بدون اين نهادها مجبور شديم با دولت جديد پاكستان ،دولتي كه به دليل نزديكي با عربستان به اين كشور يكي از متهمين همدستي با جيش العدل است وارد مذاكره شويم.

اميدواريم تا دير نشده با توجه به منافع مشترك ايران و پاكستان (حجم تجارت في مابين ) و بهره مندي از قوانين و ابزارهاي بين المللي وهماهنگي كامل ملي ، نهادهاي مدني و ظرفيت هاي قومي دو كشور مرزبانان ربوده شده به آغوش خانواده هايشان برگردند.