آبان 94 / تلگرام مسدود نشد

 عصر ایران – در هشتمین روز تعطیلات نوروزی در سال تازه و در ادامه مرور ماهانه رخدادهای مهم سال کهنه نوبت به هشتمین ماه 1394 خورشیدی می رسد.

نگاهی به خبرها و مباحث آبان ماه نشان می دهد موضوع روز دیگر نه «برجام» که «تلگرام» بوده است.

نرم افزار پیام رسان موبایلی که معنی تازه ای به گوشی های تلفن همراه داد. گوشی های هوشمندی که شاید از زمان ورود فناوری به ایران فراگیرترین ابزار تکنولوژیک به حساب آید تا جایی که می توان گفت سرعت اثرگذاری هیچ وسیله ای تا این اندازه نبوده است.

«تلگرام» بی هیچ اغراق و گزافه گویی به بخشی از زندگی ایرانیان بدل شد و از این رو می توان سال 94 را در عرصه سیاست سال برجام و در صحنه اجتماع و پهنه فناوری سال تلگرام دانست.

شمار کاربران ایرانی که از این نرم افزار پیام رسان استفاده می کردند و می کنند از 14 میلیون تا 20 میلیون نفر گزارش شده و همین بحث نوع مواجهه با آن را به سطوح عالی تصمیم گیری کشاند.

روز چهارشنبه 7 آبان 94 قرار بود کمیته مصادیق فیلترینگ درباره تلگرام تصمیم بگیرد اما این جلسه تشکیل نشد. این گونه استنباط می شد که دولتی ها با دستور صریح رییس جمهور روحانی با فیلترینگ تلگرام مخالفند و آرای نمایندگان نهادها نیز یک سان نیست و از این رو نتوانسته اند به تصمیم واحدی درباره نوع برخورد با این فناوری برسند زیرا :

اولا دامنه و دایره کاربری تلگرام بسیار گسترده و با زندگی همه مردم در طبقات و علایق متنوع و مختلف عجین شده و محدود به سیاست و خبررسانی هم نیست و به عرصه های آموزش و اقتصاد و سرگرمی هم سرایت کرده و مقابله با آن حساسیت و نارضایتی وسیعی ایجاد می کرد،

 ثانیا پروژه فیلترینگ به صرف اراده برخی نهادها و بدون همکاری های فنی وزارت ارتباطات قابل اجرا یا درصورت اجرا قابل دوام نبود،

ثالثا هیچ تضمینی وجود نداشت که نرم افزار دیگری جایگزین آن نشود با این تفاوت که تلگرام را شناخته و با مدیران آن درارتباط بودند در حالی که با غیر آن چه بسا چنین ارتباطی وجود نداشت و انتقال سریع از این نرم افزار به نرم افزاری دیگر تهدیدات بعدی درباره فیلترینگ را کم اثر و وضعیتی مانند بی توجهی به ممنوعیت شبکه های ماهواره ای به رغم قانون عملا منسوخ شده 20 سال پیش را ایجاد می کرد،

 نکته چهارم هم این بود که چنانچه از این تضییق، تفسیر سیاسی صورت می پذیرفت و فیلترینگ تلگرام به انتخابات هفتم اسفند ربط داده می شد نتیجه عکس می داد.

جلسات بعدی هم تشکیل نشد تا نوبت به نشست چهارشنبه 27 آبان رسید که حاصل و برون داد آن نه فیلترینگ که مهلت یک ماهه بود. به این صورت که شرکت تلگرام خود با رعایت نشدن قوانین ایران برخورد کند.

در این میان صریح ترین موضع را آیت الله هاشمی رفسنجانی گرفت که مسدود شدن تلگرام و محروم کردن مردم از یک ابزار بسیار فراگیر و ساده و ارزان ارتباطی را «بازگشت به عصر قبل از تمدن بشری» دانست. او خود یک «کانال» تلگرامی هم ایجاد کرده و خاطرات منتشر شده را بر روی ان قرار داد.

بیشترین حساسیت اما هنگامی درگرفت که کانال بی بی سی فارسی هم راه افتاد و تا شامگاه 27 آبان که جلسه تشکیل شد 170 هزار عضو پذیرفته بود و در ماه های بعد البته این شمار فزونی گرفت اما نه چنان که پیش بینی می شد و رکوردهای میلیونی را کانال های سرگرمی شکستند.

حمایت صریح دولت روحانی از حفظ و مسدود نشدن تلگرام یادآور همین نگاه در دولت سازندگی است که بر روی گسترش شبکه های دانشگاهی ( دانشگاه آزاد) و حمل و نقل ( مترو)  سرمایه گذاری کردند.

این گفتمان زیرساخت های توسعه را در ارتباط می داند و معتقد است به جای ایجاد حساسیت بر سر توسعه سیاسی با توسعه فنی و ارتباطی مردم خود به توسعه سیاسی هم دست پیدا می کنند.

دولت روحانی در آبان 94 از تلگرام حمایت کرد و چهار ماه بعد در اسفند ماه میوه آن را با پیروزی حامیان گفتمان اصلاحات و اعتدال چید. کما این که در هر نوروز دیگری اگر شورای نگهبان نماینده منتخب مردم (اصفهان) را هم در اقدامی بی سابقه رد صلاحیت می کرد خبر در صدا و سیما سانسور می شد یا سایت ها هم به سفارشی شاید چندان نمی پرداختند و روزنامه ها نیز تعطیل بودند.

اما در همین تعطیلات این خبر همراه با تصویر و تفسیر و تفصیل به گوشی های تلفن همه راه یافته و اینها همه دستاورد پدیده تلگرام است و چه بسا کسانی را به این صرافت اندازد که در انتخابات بعد به جای ردصلاحیت گسترده نامزدها تلگرام را ببندند تا یک فیلم سه دقیقه ای چنان تأثیری بر انتخابات نگذارد.

  رییس جمهورروحانی نیز بعد از انتخابات هفتم اسفند به این نکته اشاره کرد و گفت روز انتخابات مردم دیدند که اینترنت ضعیف و قطع نشد و شبکه ها فعال بودند. همین نشان داد که دولت به صورت خاص به این موضوع توجه داشته و نشست های آبان ماه تا چه اندازه مهم بوده است.

آغاز پخش سریال 85 قسمتی و 20 میلیارد تومانی «معمای شاه» نیز که به 37 سال سلطنت محمدرضا شاه پهلوی ( 1357- 1320) به اضافه سه سال قبل از سلطنت و دوران رضا شاه و دو سال پس از سقوط تا هنگام مرگ در آوارگی و بیماری می پردازد نیز به کانون مباحث سیاسی و اجتماعی و تاریخی آمد.

ذکر نام خسرو معتضد در تیتراژ این ذهنیت را ایجاد کرد که سریال بر پایه اثار او ساخته شده اما این پزوهشگر تاریخ توضیح داد که تنها از جنبه های فنی مشاوره می داده و کاری به خط سریال نداشته است. مثلا یادآور می شده که استفاده از اتومبیل جیپ در داستان سال 1318 درست نیست چون چند سال بعد وارد ایران شد.

این سریال بیش از آن که پروژه کارگردان آن باشد از نوع نگاه موسی حقانی مدیر یکی از موسسات تاریخی مورد حمایت نهادهای انقلابی تأثیر پذیرفته و کاملا پیداست  بر 4 موضوع تأکید دارد:

1- نفوذ انگلستان و وابسته بودن شاه  
2- فساد شخصی و جنسی او ودربار  
3- میدان دادن به بهاییان
4 نقش پررنگ تر نیروهای مذهبی در نهضت ملی شدن نفت و انقلاب در قیاس با نیروهای غیر مذهبی اعم از ملی و مارکسیست.

 با این که می توانستند این اشارات را مستندتر یا ظریف تر انجام دهند ولی چنان گل درشت صورت گرفته که با انتقاد مواجه شده است.

بزرگ ترین بداقبالی های سازندگان این سریال را می توان در این نکات دانست:

اول این که درباره این سال ها کتاب های فراوانی نوشته شده و هنوز شماری از ایرانیان که آن زمان را درک کرده اند در قید حیات هستند و نمی توانند بپذیرند که ایده اولیه ملی شدن نفت را آیت الله کاشانی ارایه داده باشد و می دانند که به رغم حمایت های آغازین راه خود را از سال 31 به بعد جدا کرد و مصدق از دکتر فاطمی به عنوان پیشنهاد دهنده اولیه نام برده است.

برخی اغلاط عمدی یا سهوی تاریخی به حدی است که خسرو معتضد نیز حاضر به دفاع از تمام محتوای آن نشده و تنها بر جنبه های فنی تأکید ورزیده یا سریالی مانند «حریم سلطان» را مثال زده و گفته که در هیچ سریالی عین تاریخ به داستان تبدیل نمی شود و در مقایسه با خطاهای تاریخی آن پر اشتباه نیست.

بداقبالی دوم این است که مردم معیار سریال های تاریخی را آثار زنده یاد علی حاتمی می دانند و بلافاصله با «هزار دستان» مقایسه می کنند و می گویند او با بودجه ای به مراتب کمتر چه ساخت و اینها چه.

سومین بداقبالی اما پخش و ارایه سریال «شهرزاد» در شبکه نمایش خانگی بود که داستان آن نیز مربوط به همان دهه 30 است و با کارگردانی حسن فتحی و بازی های بسیار بهتر و روان تر. تصویری که از مصدق در «عاشقانه ای سیاسی» ترسیم شده به مراتب دل چسب تر و پذیرفتنی تر است تا آنچه در «معمای شاه» می بینیم.

با این حال همین که به بحث های تاریخی و سیاسی دامن زد و زمینه توجه مردم به سیاست در دهه های قبل را هم فراهم آورد نقطه مثبت به حساب می آید. در نقدها البته از نوع گریم سریال همواره ستایش شده است.

در آبان ماه قرار بود رییس جمهور روحانی به فرانسه برود و اولین سفر اروپایی خود در مقام رییس جمهوری را انجام دهد اما انفجارهای پاریس این سفر را به تعویق انداخت. عملیات تروریستی داعش که بار دیگر به اروپایی ها یادآور شد اگر درصدد مقابله جدی با تروریسم هستند این کار تنها با همکاری ایران میسر است که همه می دانند هیچ ارتباط ارگانیک و ایدیولوژیکی با داعش نمی تواند داشته باشد.