مامان، بهروز، مزدا...

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- شامگاه 13 تیر ماه 1395 و در یکی از واپسین شب های ماه رمضان، آیین رونمایی از فیلم مستند «آی آدم‌ها» ساخته رخشان بنی اعتماد در تالار همایش های بین المللی کتابخانه ملی ایران برگزار شد.

کارگردان در توصیف این فیلم نوشته بود: « آی آدم ها ستایشی است از انسان و عشق به انسان. ستایشی از تلاش داوطلبانه کسانی که مرهم دردهای محرومان جامعه هستند. ستایش آنان که حلقه های امید را به هم پیوند می زنند و زنجیره ای می سازند از انسان و عشق به انسان.»

در پایان فیلم اما بیننده درمی یابد که کارگردان سخنی به گزاف ننوشته هر چند که از پیش نیز روشن بود که خانم بنی اعتماد اهل گزافه گویی نیست. با این حال «آی آدم ها» را که تماشا می کنی انگار تمام وجود لبریز از این عشق می شود.


موسسه خیریه زنجیره امید با هدف درمان کودکان محروم زیر 18 سال که به بیماری های قلبی ، ارتوپدی وترمیمی مبتلایند تاسیس شده وبا موسسه خیریه بین المللی زنجیره امید فرانسه همکاری می کند و طی 9 سال گذشته کوشیده بر چهره کودکانی لبخند بنشاند که حتی خود وخانواده شان هم ناامید شده بودند و با این زنجیره، امید دوباره به زندگی آنان باز می گردد.

در صحنه تکان دهنده ای از فیلم، پدر یکی از این کودکان پیشنهاد می کند به شمال سفر کنند تا کودک را در دریا غرق کند و همه از این رنج کشنده خلاص شوند. این صحنه بسیار تکان دهنده است و چه بسا بیننده از خود بپرسد اگر ما جای او بودیم آیا چنین فکری به ذهن مان خطور نمی کرد؟ آن گاه خود را سرزنش کند که چرا چنین می اندیشد.

پایه گذار این موسسه خانم مریم مرعشی است و چون این نوشته معطوف به فیلم است نه فعالیت های «زنجیره امید» نمی توانیم به همه ابعاد و اهداف این موسسه بپردازیم و جا دارد به بهانه ای دیگر به این مجموعه پرداخته شود اما درباره «آی آدم ها» می توان گفت کارگردان یک فیلم سهل و ممتنع ساخته است:

سهل به این خاطر که اگر رخشان بنی اعتماد را نشناسی گمان می کنی مانند گزارش های معمول تلویزیونی است و ممتنع به این خاطر که هر چه زمان می گذرد درمی یابی با یک مستند کاملا حرفه ای رو به رو هستی که چه بسا از غیر بنی اعتماد چنین کاری بر نیاید.

کارگردان با مهارت توانسته کودکان توان یاب را در هیات ستارگان فیلم به تصویر کشد تا جایی که در پایان فیلم تصویر «بهروز» در خاطر می ماند. تغییر و بهبود این نوجوان بیش از دیگران در فیلم مشهود است و مقایسه وضعیت اولیه او با آنچه در پایان فیلم می بینی و نیز با چهره و وضعیت امروز او که در مراسم حاضر بود به صورتی آشکار هم از خدمات موسسه و زحمات پزشک معالج حکایت می کند و هم از وقت و حوصله ای که کارگردان صرف کرده و نشان می دهد در بازه زمانی کوتاه فراهم نیامده است.

نویسنده این سطور اما بیش از همه تحت تاثیر منش و رفتار پروفسور کیوان مزدا – جراح فوق تخصص ارتوپدی -  قرار گرفت. پزشک انسان دوستی که به «مرد کمر دنیا» مشهور است. اوکه از پدری ایرانی و مادری فرانسوی زاده و بیشتر عمر در فرانسه بوده اکنون رییس بخش ارتوپدی بیمارستان معتبری در پاریس است و همراه همیشگی زنجیره امید و غالب این کودکان را او تحت عمل جراحی قرار داده است.

                 



او 15 سال با موسسه زنجیره امید در فرانسه همکاری داشته و انسان دوستی و شور و شوق معالجه بیماران و خصوصا کودکان در سیمایش موج می زند و فیلم بی هیچ تکلف و تصنعی توانسته آن را به نمایش گذارد. هنر خانم بنی اعتماد را هنگامی بیشتر دریافتم که در میز افطار توفیق گفت و گویی کوتاه با دکتر مزدا کیوان دست داد. هم او که از جانب بیماران «مزدا» خطاب می شد؛ صمیمانه و بی تکلف.

نمی توان درباره این آیین نوشت و به اجرای غیر منتظره باران کوثری و حبیب رضایی اشاره نکرد که گویا در غیاب مجری اصلی کار را بر عهده گرفتند و بازیگر سرشناس سینما هنگامی که کارگردان فیلم را به روی سن دعوت می کرد او را این گونه فراخواند: مامان!

باران کوثری دختر رخشان بنی اعتماد و جهانگیر کوثری است و نسبت او با کارگردان نیز به صمیمیت فضا می افزود. خاصه این که خانم بنی اعتماد فیلمی مادرانه ساخته است.

در کتابچه گزارش عملکرد موسه زنجیره امید از دکتر کیوان مزدا پرسیده شده « چگونه است که شما از این همه کار خسته نمی شوید؟» و او پاسخ می دهد : « کار نیست، زندگی است».

نیما یوشیج سال ها پیش سروده بود: «آی آدم ها! که در ساحل نشسته شاد و خندانید/ یک نفر در آب دارد می سپارد جان» و نام فیلم از این شعر گرفته شده است. 

روایت کارگردان درباره نام فیلم خواندنی است: « ابوالفضل زارعی نوجوان روستای مرنجان، شرایط پر ریسکی داشت ... او به ادبیات شوق غریبی داشت و این شعر نیما را با صدایی ضعیف و لرزان برای مان خوانده بود و یدالله نجفی – صدا بردار فقید- در میان صداهای ضبط شده اش به دنبال آن می گشت. تصمیم به صدای ابوالفضل برای این صحنه در همان روز قطعی شد و من آوای هانا کامکار را که بسیار دوست می دارم در همان لحظه در ذهنم شنیدم و چند ماه بعد موسیقی فیلم را سیامک کلانتری ساخته شد و آواز هانا نقطه پایان فیام شد.»

این روایت را می توان ادامه داد اما وقتی اصغر فرهادی ایستاد و فیلم و کارگردان را ستود حرف دیگری باقی نمی ماند جز آن که درباره فعالیت های گذشته و برنامه های جاری و آینده موسسه دو نکته را بگوییم:





نخست این که تا کنون نزدیک به 7 هزار کودک بیمار در کلینیک های فوق تخصصی تشخیصی موسسه « زنجیره امید» به رایگان معاینه شده اند و دیگری: در سال جاری قصد دارند 1200 کودک دیگر را - فارغ از نژاد و ملیت و مذهب - درمان کنند.

آیین رونمایی از فیلم مستند تمام شد مثل هر مراسم دیگر. فیلم هم به زودی در سیماهای هنر و تجربه به نمایش در می آید و بیش از همه آنچه دیدم و شنیدم «مامان» گفتن ها و خطاب کردن های باران کوثری و چهره «بهروز» و « مزدا» در یاد مانده است و می ماند...