ایران از بسیاری از کشورهای دنیا قدیمی تر است و به همین خاطر درباره آنها نام هایی را به کار می بریم که شاید خودشان به کار نبرند و دلیلی ندارد تغییر بدهیم. چون شامل لهستان و هلند و انگلیس و عربستان هم می شود.

عصر ایران؛ مهدی دوستدار- دوستی از مخاطبان پرسیده بود چرا دربارۀ اشتباهات و اصطلاحا «سوتی» های جواد آقای خیابانی نمی‌نویسم.

پاسخ دادم: اولا بخشی از اشتباهات، اجتناب‌ناپذیر و اقتضای کار رسانه‌ای خصوصا گزارش مستقیم یا اجرای برنامه «بهنگام» یا زنده است و در این موارد نمی توان چندان مته بر خشخاش گذاشت.

ثانیا: برخی مانند نمکِ کار است و اسباب انبساط خاطر می شود هر چند دربارۀ آقای خیابانی کار از ملاحت گذشته و گاه به شوری می زند و به همین دلیل فشار خون مخاطب را بالا می برد!

سوم به این سبب که شایعه هواداری او از یک تیم به طرفداران تیم مقابل انگیزه داده مچ او را بگیرند و فارغ از صحت و سقم این قضیه نمی خواستیم وارد این بازی شویم.

دلیل چهارم هم این بود که انتقاد را باید متوجه مدیران سازمان دانست که برای ارتقای نیروهایشان چندان کاری نمی کنند یا به دیگران میدان نمی دهند یا شاید به دلایل اقتصادی و معیشتی ناگزیر است زیاده تر از تحمل، کار قبول کند و با این مزه پرانی ها و تکه پراکنی ها قدری از فشار را تخلیه می کند.

با این حال در گفتاری دیگر به آن سخن نسنجیده در قیاس شور و شعور ایرانی ها با عمانی ها پرداخته ایم.

اما یک فقره دیگر هم هست که نمی توان با سکوت از کنار آن گذشت. آن فقره این است که کم سوادی یا بی سوادی مجری در جامعه منتشر می شود و بر مخاطب تأثیر می گذارد.

کما این که در محفلی دیدم یکی عین پرسش های یک برنامه تاریخی یا شبه تاریخی تلویزیون «من و تو» را تکرار می کرد و طرف مقابل عین پاسخ های صدا و سیمای جمهوری اسلامی را.

در واقع مخاطب روح و فکر و اندیشه خود را به مثابه ظرف خالی در اختیار گوینده و مجری قرار داده و با آن محتوا آن ظرف را پر کرده بود.

در این گونه مواقع یک اشتباه ضرب در تعداد مخاطبان می شود. در مطبوعات اصطلاحی داریم و می گوییم یک اشتباه ما یک اشتباه نیست. در تیراژ ضرب می شود.

حالا حکایت جواد آقای خیابانی است. او از کارشناس برنامه می خواهد به جای قرقیزستان بگوید «جمهوری قرقیز» چون «خودشان این گونه می خواهند.»

خود جواد آقای خیابانی هم تازگی ها با این استدلال می گوید: قرقیز!

داستان اما چیست و نکته ای که جواد آقای خیابانی نمی داند کدام است؟

این است که ایران از اکثر کشورهای دنیا قدیمی تر است و به همین خاطر ما بر آنها اسم گذاشته ایم چه رسد به قرقیزستان که پیشینه چندانی ندارد و جدید است.

به همین خاطر است که نام «لهستان» را نه از زبان خودشان و نه دیگران نمی شنوید و با نام «لخ والسا» احساس می کنیم منظور از «له» همان «لخ» است.

واژه های بیگانه در زبان فارسی تا بیست سی سال پیش به زبان فرانسه تلفظ می شدند. مثلا می گوییم «تلویزیون» یا «تله ویزیون» که تلفظ فرانسه است و نمی گوییم «تله ویژن» که انگلیسی است ولی موبایل را با تلفظ انگلیسی بیان می کنیم و نمی گوییم «موبیل» که فرانسوی است چون قدمت آن از سی سال بیشتر نیست.

کافی است «میکروفون» را با «مایکروفر» مقایسه کنیم. اولی تلفظ فرانسه است چون بیش از سی سال قدمت دارد و دومی چون به نسبت جدید است با تلفظ انگلیسی رایج شده است. دریک برنامه تلویزیونی شبکه ماهواره ای «منو» یا صورت پیشنهادی غذا را «منیو» تلفظ می کنند چون اولی فرانسوی و دومی انگلیسی است.

درباره نام ها اما چند شکل وجود دارد‌: در حالت اول، تلفظ فرانسه اولویت دارد و در حالت دوم نامی که در خود آن سرزمین رایج است.

منتها درباره سرزمین ها و کشورها اسم هایی که ما از پیش گذاشته ایم مشمول این قاعده نمی شود.

ما می گوییم لهستان اما خودشان نمی گویند. ما می گوییم پکن اما خودشان نمی گویند. قضیه محدود به قرقیز و قرقیزستان هم نیست.

اگرقرار باشد نام کشورها را بر اساس تمایل خودشان بگوییم چرا عبارت «جمهوری اسلامی پاکستان» را به کار نمی بریم؟ یا چرا می گوییم آمریکا در حالی که خودشان می گویند ایالات متحده یا چرا می گوییم انگلیس در حالی که خودشان برای 4 کشوربا هم از کلمه بریتانیا استفاده می کنند و وقتی بحث انگلستان به صورت جدا مطرح باشد باز نمی گویند انگلیس و می گویند انگلستان.

اگر بخواهیم به خواست قرقیزها عمل کنیم و نگوییم قرقیزستان به خواست لهستانی ها و هلندی ها هم باید عمل کنیم یا نه؟

ممکن است گفته شود همان گونه که دیگر نمی گوییم امام علی رحمانوف و می گوییم امام علی رحمان در این فقره هم می توان چنین کرد.

این تشبیه اما درست نیست چون با حذف «اُف» کلمه فارسی شده حال آن که با حذف «ستان» چنین نمی شود.

نتیجه این که نام کشورها را بر اساس فرهنگ و زبان خودمان که قدیمی تر است به کار می بریم چون اگر قرار باشد عین همان نام مرسوم در خود آن کشور را به کار ببریم باید بگوییم «پادشاهی عربی سعودی». به جای انگلستان هم باید بگوییم «پادشاهی متحده». کره شمالی و کره جنوبی هم خوش شان نمی آید این گونه نام ببریم. مراکش هم در واقع نام یک استان در کشور «مغرب» است و کشوری به نام مراکش نداریم و این کشور به دو نام مشهور است : موروکو ( در تلفظ اسپانیایی) و مغرب. غیر از ما کسی نمی گوید مراکش.