مهـربان‌ترين مـقتدا

در يازدهم ذي‌القعده، سال 148 هجري، نسيم خوش ولادت امام رضا (ع) جهان خلقت را معطر ساخت.

مهربان بي‌همتا، نقاب از چهره مهربان‌ترين مقتدا برانداخت تا جهانيان براي يافتن راه از چاه و مسير از مسيل به دامان هدايت و تعليمش چنگ زنند و در حصن و قلعه امامتش خود را از دام و حيله شياطين مصون و محفوظ دارند.

هشتمين اختر هميشه تابنده سپهر ولايت و امامت و خلافت و وصايت و هدايت، فرزند موسي‌بن جعفر(ع)، هفتمين مقتداي هدايت خواهان است و مادر گرامي ايشان خيزران(ع) نام دارد. برخي نام‌هاي نجمه، اروي، شقرا، تكتم را هم بيان داشته‌اند. اين بانوي بزرگوار به تقوا و پرهيزگاري متصف بوده و در رتبه اعلاي فضايل اخلاقي و تعبد و بندگي قرار داشته است.
كنيه آن حضرت را ابالحسن ثاني، ابالقاسم و ابوعلي ذكر كرده‌اند كه مشهور همان ابالحسن ثاني است.

القاب شريف آن حضرت عبارت است از: صابر، زكي، ولي، وافي، سراج الله، قرة المؤمنين، صديق و فاضل است كه مشهورترين آن رضا مي‌باشد كه اين لقب مبارك چنان شهرت يافته كه همگان آن حضرت را با اين لقب مي‌شناسند.

امام جواد فرمودند: خداوند متعال پدرم را رضا لقب داد زيرا ايشان پسنديده خدا در آسمان و پسنديده رسولش و امامان در زمين است و مخالفان پدرم هم متفق القول اين معنا را پذيرفته‌اند. (1)

درباره خصوصيات ظاهري امام رضا (ع) مورخين مي‌نويسند: حضرت داراي قامتي متوسط و صورتي گندمگون و نوراني و چشماني جذاب بودند.

آن حضرت مدت 35 سال را در محضر پدر بودند و معاصر طاغوت‌هاي خبيثي چون هارون‌الرشيد، محمد امين و عبدالله مأمون بودند كه در آخر صفر سال 203 به دست عبدالله مأمون عباسي، به شهادت رسيدند.

مادر گرامي آن حضرت مي‌فرمايد: در دوراني كه فرزندم را در حمل داشتم به هنگام خواب صداي تسبح و تهليل و ذكر و مناجاتش را از درون رحم مي‌شنيدم. (2)

آنگاه كه امام رضا (ع) متولد شدند، حضرت موسي‌بن جعفر (ع) خطاب به همسرشان فرمودند: «خذيه فانه بقية الل في ارضه»، فرزندت را بگير كه او جانشين خداوند بر روي زمين است. (3)
درباره مرتبه و شخصيت حضرت نقل است كه امام كاظم (ع) اختيار تمام فرزندانش و همسران و اموال و... خود را به امام رضا سپرد و به فرزندانش فرمود: برادر شما علي‌بن موسي‌الرضا (ع) عالم آل محمد است پس مسائل خود را از او بپرسيد و آنچه به شما تعليم مي‌دهد بياموزيد.
تأكيد امام كاظم(ع) در رابطه با حفظ حرمت امام رضا(ع) توسط فرزندان تا آنجا بود كه حضرت لعن فرمود هر كس از فرزندانش را كه حرمت امام رضا را بشكنند و حتي وصيت‌نامه خود را در اختيار امام رضا قرار داد و فرمود هر كس او را مجبور به باز كردن وصيت كند، ملعون است.
البته با وجود اين تأكيدات، برخي از فرزندان موسي بن جعفر به سفارشات پدر توجه نكردند و باعث آزار امام رضا شدند و اين كه آن حضرت را غريب‌الغربا مي‌خوانند، به همين جهت است؛ يعني كسي كه در ميان بستگان خود هم بي‌كس و غريب است!

پيامبر مكرم اسلام(ص) فرمودند: هيچ مؤمني پاره تن من در خراسان را زيارت نمي‌كند مگر آن كه بهشت مشتاق او شود و بدنش بر آتش جهنم حرام گردد و هر غمناكي او را زيارت كند، خداوند غم را از او دور سازد.

اميرالمؤمنين(ع) مي‌فرمايند هر كس فرزندم علي‌بن موسي‌الرضا را زيارت نمايد، خداوند ثواب 70 حج را براي او مي‌نويسد. راوي با تعجب پرسيد 70 حج؟ امام فرمود بلكه 70 هزار حج مقبول.

امام صادق(ع) به فرزندش امام كاظم فرمودند: ان عالم آل محمد لفي صلبك و ليتني ادركته فانه سمي اميرالمؤمنين علي» حقيقتاً عالم آل محمد در صلب توست؛ اي كاش او را درك مي‌كردم؛ همانا او همنام اميرالمؤمنين است.(4)

در حالات فردي امام هشتم(ع) نقل است: ايشان در طول يك شبانه روز، هزار ركعت نماز مي‌خواند و به روزه سه روز هر ماه مداومت داشت.(5)

حاكم در تاريخ نيشابور مي‌نويسد: امام رضا بيست و چند سال بيشتر نداشت كه در مسجد پيامبر مي‌نشست و فتوا مي‌داد.

اربلي مي‌نويسد: حضرتش در مسجد پيامبر مي‌نشست و چون دانشمندان از فهم مسائل علمي درمانده مي‌شدند، به سوي امام رضا مي‌آمدند و زانوي شاگردي و تلمذ مي‌زدند و مي‌آموختند.(6)

اباصلت مي‌گويد: امام رضا(ع) به تمام گويش‌ها و لهجه‌ها مسلط بود و با هر كس با زبان مادري خودش سخن مي‌گفت و از نظر لغت و زبان، فصيح‌ترين و داناترين مردم بود.
شيخ صدوق نقل مي‌كند: ادب حضرت اين بود كه شب‌ها كم مي‌خوابيد و بيشتر اوقات خود را به تهجد و عبادت مي‌گذراند. بسيار انفاق داشت و صدقه پنهاني مي‌داد. بيشترين صدقات را در شب‌هاي تاريك عطا مي‌فرمود.

شب‌ها تلاوت قرآنش بيشتر بود و آنگاه كه به آيه‌اي مي‌رسيد كه در آن ذكري از بهشت يا جهنم بود، گريه مي‌كرد و از خداوند طلب بهشت داشت و از آتش عذاب به خدا پناه مي‌برد. هميشه قبل از دعا بر محمد و آل محمد درود مي‌فرستاد و بسم‌اله را بلند ادا مي‌فرمود و قبل از اقامه نماز شب مسواك مي‌زد.

در هر سه روز، قرآن را ختم مي‌كرد و مي‌فرمود: «اگر بخواهم، مي‌توانم در كمتر از سه روز ختم قرآن كنم ولي هرگز از آيه‌اي نمي‌گذرم مگر اين كه در آن تفكر مي‌كنم كه در چه مورد نازل شده است.(7)

ابراهيم بن عباس مي‌گويد: هرگز نديدم كسي از زبان امام رضا برنجد و با كسي به درشتي سخن گويد و حضرتش هيچگاه كلام كسي را قطع نمي‌فرمود؛ هيچ‌گاه در محضر كسي پاي خود را دراز نمي‌كرد و در هيچ مجلسي به احترام افراد حاضر تكيه نمي‌داد و از بجا آوردن تقاضاي ديگران دريغ نداشت و هيچ حاجتمندي را مأيوس نكرد، در هر حالي نظافت را رعايت مي‌كرد و آب دهان را در محل رفت‌وآمد نمي‌انداخت و بسيار خود را معطر مي‌نمود، كم غذا مي‌خورد و بسيار صبور و بردبار بودند و كم سخن مي‌گفتند و در شادي‌ها قهقهه نمي‌زدند و خنده حضرتش تبسم بود و بسيار به خانه تهيدستان مي‌رفتند و هرگز به خادمان خود دشنام نداد و خلاصه كسي در فضيلت مانند او ديده نشد مگر اجداد طاهرينش. (8)

10 سال اول امامت آن امام همام، مقارن با خلافت هارون عباسي و پنج سال از امامت حضرت در دوره خلافت امين عباسي و پنج سال پاياني مصادف با دوره خلافت مأمون عباسي بود.
در آن دوران با همه فشارهاي حكومت، مردم چو پروانه به دور وجود خورشيد امام رضا مي‌گشتند و عباسيان از گرايش و ميل دروني مردم به امام رضا آگاه بودند.

بدين روي مأمون عباسي با مكر و حيله‌اي كه البته با زيركي و هشياري امام رضا به شكست انجاميد؛ مسئله تحويل قدرت سياسي به امام رضا را طرح كرد.

مأمون با اين كار مي‌خواست فعاليت‌هاي حضرت را زير نظر داشته باشد و با اعطاي پست سياسي ميان امام و مردم فاصله بيندازد و با سرگرم ساختن حضرت به امور سياسي از فعاليت‌هاي علمي و فرهنگ‌ساز ديني حضرت ممانعت كند.

امام رضا خطاب به مأمون كه اصرار داشت حضرت خلافت را برعهده بگيرد فرمودند: اگر اين خلافت مال توست و خدا آن را براي تو قرار داده در اين صورت جايز نيست لباسي را كه به تو پوشانده از خود خلع كني و اگر مال تو نيست پس چگونه چيزي را كه مال تو نيست به ديگران مي‌بخشی. (9)

بالاخره بنابر مصلحت‌هاي شرعي، حضرت به اصرار مأمون جواب داد و ولايتعهدي را پذيرفت و فرمود من اين مسئوليت را مي‌پذيرم مشروط بر اينكه به كسي مقامي نسپارم و كسي را از مقامش عزل نكنم و فقط به عنوان يك مشاور باشم.

با اين شرط حضرت وارد خراسان شد و ولايتعهدي را پذيرفت و البته امام رضا در چهار محور ذيل تعاليم خود را عملي فرمود و مردم را هدايت نمودند:

1ـ شرح و تحليل حقايق عقيدتي
2ـ پاكسازي و تصفيه افكار و عقايد ديني از تحريفات كه بيشتر آن از سوي حكام اموي و عباسي به عمد وارد حوزه افكار مسلمين شده بود.
3ـ تعليم و ترويج و تبليغ حقايق دين از راه‌هاي مختلف كه مهمترين آن انجام مناظرات علمي با سران مذاهب و مسالك مختلف جهان بود.
4ـ نشر احاديث پيامبر و اميرالمؤمنين و بيان جايگاه بر حق حضرت علي.

● يك حديث دلنشين:
در رهنمودي نوراني امام هشتم فرمودند:

انجام هفت عمل بدون تحقق هفت چيز خود را به سخره گرفتن است!
1. كسي كه به زبان استغفار كند ولي در دل پشيمان نباشد، حقيقتاً خود را مسخره كرده است.
2. كسي كه از خداوند طلب توفيق كند ولي سعي و تلاش نكند، حقيقتاً خود را مسخره كرده است.
3. كسي كه از خداوند بهشت را طلب كند ولي در سختي‌ها عبادت و اطاعت نكند و به راحتي به گناه بپردازد، حقيقتاً خود را مسخره كرده است.
4. كسي كه از آتش جهنم به خدا پناه برد، ولي ترك شهوات دنيوي نكند، حقيقتاً خود را مسخره كرده است.
5. كسي كه مرگ را ياد كند ولي مهياي آن نشود حقيقتاً خود را مسخره كرده است.
6. كسي كه همواره خدا را يادكند ولي مشتاق ديدار او نباشد، حقيقتاً‌خود را مسخره كرده است.
7. كسي كه اصرار بر گناه دارد و اصرار بر طلب بخشش از خدا داشته باشد ولي هرگز توبه حقيقي نكند، حقيقتاً خود را مسخره كرده است.
«اللهم صل علي الامام الرؤوف، شمس‌الشموس، انيس النفوس، ابي الحسن علي بن موسي الرضا»

● حرف زلال
ابن حبان از محدثان و رجال معروف عامه كه در قرن 4 هجري مي‌زيسته در ذيل نام مبارك امام رضا مي‌نويسد:

من بارها مزار علي بن موسي‌الرضا را زيارت كرده‌ام، هيچ مشكلي بر من وارد نشد مگر اينكه به زيارت قبر علي بن موسي‌الرضا- صلوات الله علي جده و عليه- رفته و از خدا گشايش آن را مي‌خواستم و به درجه اجابت مي‌رسيد و سختي از من برطرف مي‌شد و در ادامه مي‌نويسد:
هذا شي قد جربته مرارا فوجدته كذلك اماتنا‌الله علي محبته‌المصطفي و اهل بيته صلي‌الله عليه و عليهم اجمعين؛ و اين چيزي است كه بارها آن را تجربه كرده‌ام و ديده‌ام نتيجه همان بود. خدا ما را با محبت رسول خدا و اهل بيتش بميراند. (منبع:‌الثقات، ج8، ص456)

تماشاخانه

پشت ماجرای قمه‌کشی در بیمارستان لرستان چه بود؟ حرف‌های ضد و نقیض از یک لات بازی (فیلم)

سفری به تاریکی‌های یک پرونده بزرگ قتل ؛ همه چیز درباره آدمکش حرفه‌ای که کره جنوبی را در شوک فرو برد (فیلم)

فیلم های دیگر