وقتی عرب‌ها به ترکی شعار می‌دهند

 
همه چیز از حاشیه اجلاس داووس ده بهمن سال گذشته آغاز شد.

در آن نشست که با حضور رجب طیب اردوغان، شیمون پرز، بان کی مون و عمرو موسی ، با موضوع غزه برگزار شد، نخست وزیر ترکیه 12 دقیقه پیرامون آن چه در غزه گذشت صحبت کرد وپس از اعتراض شیمون پرز ودرگیری لفظی این دو باهم اردوغان جلسه را ترک کرد.

اردوغان شب هنگام وقتی به ترکیه بازگشت با استقبال پرشور ترکها روبرو شد. فردای آن روز هم در نقاط مختلف فلسطین از جمله کرانه باختری تظاهرکنندگان فلسطینی با در دست گرفتن عکسهایی از اردوغان وپرچمهای ترکیه از درگیری لفظی وی با پرز حمایت کردند.

از آن روز تا بروز حادثه ناوگان آزادی غزه روابط ترکیه ورژیم صهیونیستی کجدار ومریز ادامه یافت ودیدارهایی میان سران ترکیه ورژیم صهیونیستی انجام شد، وحتی قرار شده بود دو طرف یک مانور نظامی مشترک ترتیب دهند.

اما با حمله اسرائیل به ناوگان آزادی که از سوی بسیاری از تحلیلگران اشتباهی راهبردی از سوی رژیم صهیونیستی تلقی شد، اردوغان به اوج محبوبیتش رسید. پس از این حادثه عربها او را با جمال عبدالناصر مقایسه می کنند، وهمه جا صحبت از اوست وحتی برخی اعراب فرزندان نورسیده شان را رجب طیب اردوغان نامیدند، از همه جالب تر این بود که برخی از عربها در تظاهرات ضد اسرائیلی چند روز گذشته خود از شعارهای ترکی علیه رژیم صهیونیستی استفاده کردند، واین با توجه به حساسیت عربها نسبت به زبانشان بسیار جالب به نظر می رسد، البته با توجه به اینکه بسیاری از اعضای حزب عدالت وتوسعه ترکیه در مصاحبه های خود با شبکه های عربی زبان از زبان عربی استفاده می کنند، این واکنش ایجابی جای شگفتی ندارد.

اما پرسش اساسی اینجاست که چگونه ترکیه در تغییر رویکردی که بر مبنای آنچه نوعثمانی گری نامیده می شود، در مدت زمانی کوتاه وبا پرداخت کمترین هزینه چنین جایگاهی در میان مسلمانان بویژه کشورهای عربی یافته است؟

چگونه ترکیه با گذار از پان ترکیسم امروزه به قهرمان عرب گرایان بدل شده است؟

بیگمان پاسخ به این پرسش مجالی بیشتر وپژوهشی درخور می طلبد، اما نگاهی تاریخی به نزاع هویتی در ترکیه شاید راهگشا باشد.

در این میان جالب است که بدانیم ترک گرایی نخستین در امپراتوری عثمانی با اسلامگرایی تنیده بود. درواقع یکی از نخستین کسانی که به ترک گرایی دامن زد سید جمال الدین اسدآبادی بود. وی با توجه به تئوری وحدت اسلام خود مردم عثمانی بویژه ترکها را به ظلمهایی که روسهای کافر علیه ترکان مسلمان قازان وآسیای مرکزی اعمال می کردند، توجه داد.

همین امر باعث شد تا ترک گرایی در وهله نخست در میان ترکان تحت سیطره روسیه شکل گیرد، در میان روشنفکران ترک گرا یوسف آقچورا نقش فکری بارزتری داشت ؛ وی از تاتارهای قازان بود که پس از تحصیل در استانبول و پاریس به قازان بازگشت و درگیر فعالیتهای ملی و فرهنگی تاتارهای آن سامان شد. وی در معروفترین مقالة خود، «اوچ طرز سیاست » (سه طرز سیاست )، که بعضی آن را بیانیة پان تورانیسم به شمار آورده اند سه مشی سیاسیِ عثمانی گرایی ، اتحاد اسلام و پان ترکیسم را بررسی می کند. وی پس از ارزیابی هر سه مشی سیاسی و برشمردن موانع ایجاد ملت واحد عثمانی و متحد کردن مسلمانان ، از تشکیل ملت واحد ترک براساس وحدت نژاد، یعنی متحد کردن کلیة ترکها در ترکیب یک دولت جانبداری می کند.

می توان گفت از آن روز تا برچیده شدن امپراتوری عثمانی وحتی تا کنون، سه گانه هویت در ترکیه یعنی اسلام،عثمانی گری، وترک گری، درحال ورز بوده وهست، امری که به نظر می رسد پس از گذار از پان ترکیسم رومانتیک کسانی چون ضیا گوکالپ وشبه ناسیونال سوسیال مصطفی کمال آتاتورک امروزه به پختگی وتعادل رسیده است، وبا ظهور جریانی که آنرا نوعثمانی می نامند، سه مؤلفه هویت ترکیه با توجه به پیشینه غنی تؤریکش بیش از پیش با یکدیگر به همزیستی رسیده اند.
خبرآنلاین